μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

εξώφυλλο: Σημαία των Αράπαχο

«Όσοι αντικρίσουν την ομορφιά της κοιλάδας θα θελήσουν να μείνουν……η παραμονή τους όμως θα είναι και η καταστροφή της ομορφιάς» Chief Niwot (αναφερόμενος στην περιοχή Μπόλντερ, Κολοράντο)

Οι Αράπαχο ήσαν Ινδιάνοι των Μεγάλων Πεδιάδων οι οποίοι αντιστάθηκαν σθεναρά στην καταπάτηση από τους «Λευκούς» μαζί με τους συμμάχους τους Σεγιέν και Σιού.

Η φυλή Hocak Pajoke (Χοσάκ Παγιόκε) αρχικά αποτελείτο από γεωργούς οι οποίοι διαβιούσαν στην Red River Valley/Κοιλάδα του Κόκκινου Ποταμού στην Βόρεια Μινεσότα. Στις αρχές του 1800 μετανάστευσαν στις Μεγάλες Πεδιάδες (πεδινή έκταση 1.300.000 km² η οποία εκτείνεται δυτικά του Μισισιπή και ανατολικά των Βραχωδών ορέων) με συνέπεια να αλλάξει εντελώς ο τρόπος διαβίωσης, υιοθετώντας την νομαδικότητα των κυνηγών βουβαλιών. Κατά την διάρκεια της μετανάστευσης η φυλή χωρίστηκε σε δύο τμήματα: τους Βόρειους Αράπαχο οι οποίοι ονομάζονταν Nank’haanseine’nan (Νανκ χανσινάν) που σημαίνει Άνθρωποι του Φασκόμηλου» και τους Νότιους Αράπαχο οι οποίοι ονομάζονταν Noowunenno (Νουβουνένο) που σημαίνει Νότιοι άνθρωποι.

Επειδή μεταξύ των φυλών υπήρχε μεγάλη αντιπαλότητα & συγκρούσεις, οι Αράπαχο συμμάχησαν με τους Σιού (Sioux) τους Κομάντσι (Comanche) και τους Σεγιέν (Cheyenne). Αντίπαλοι ήσαν οι Κρόου (Crow) οι Πόνι (Pawnee) οι Σοσόνι (Shoshone) οι Γιούτ (Ute) και φυσικά οι «Λευκοί». Οι Αράπαχο «μεταλλάχθηκαν» σταδιακά σε πολεμική φυλή η οποία περιλάμβανε οκτώ μυστικές κοινωνίες πολεμιστών ανάλογα με την ηλικία. Κάθε μία από αυτές είχε τις δικές της Σαμανικές διαδικασίες που περιλάμβαναν διάφορα βότανα και είδη που χρησιμοποιούνταν στις τελετουργίες. Τα Σαμανικά πουγκιά περιείχαν επίσης ιερά αντικείμενα που αντιπροσώπευαν τα ιερά πνεύματα των ζώων για καλή τύχη, προστασία και δύναμη στη μάχη.

Γεωγραφία

Οι Αράπαχο γεωγραφικά & πολιτισμικά εντάσσονται στις φυλές της Μεγάλης Πεδιάδας. Η μορφολογία της περιοχής στην οποία ζούσαν υπαγόρευε τον τρόπο ζωής και πολιτισμό τους. Η εν λόγω περιοχή εκτείνεται μεταξύ των πολιτειών της Αϊόβα, Κάνσας, Μινεσότα, Μισούρι, Νεμπράσκα, Βόρεια Ντακότα και Νότια Ντακότα.

Περιοχές Αράπαχο: Κολοράντο, Γουαϊόμινγκ, Νεμπράσκα & Οκλαχόμα.

Έδαφος: Λιβάδια – βοσκότοποι με ρυάκια & ποταμούς.

Κλίμα: Θερμό καλοκαίρι & ψυχρός χειμώνας.

Πανίδα: Βίσονες, ελάφια, πούμα, άλκες, αρκούδες, κάστορες, ακανθόχοιροι, αντιλόπες, κυνόμυες (εδαφόβιοι σκίουροι) αετοί και λύκοι.

Διαβίωση

Η φυλή ζούσε σε σκηνές που ονομάζονταν teepees (Τίπις). Τα teepees κατασκευάζονταν από ξύλινες δοκούς καλυμμένες με δέρματα ανθεκτικά στις καιρικές συνθήκες, όπως δέρμα βουβάλου. Είχαν κωνικό σχήμα, με ανοίγματα για εισόδους, στρογγυλή βάση και κατέληγαν σε μια ανοιχτή οπή καπνού στην κορυφή. Το εσωτερικό τους είχε περιορισμένη επίπλωση. Τα καθίσματα, καλύμματα και κλινοσκεπάσματα ήσαν από δέρμα βουβάλων και στο κέντρο υπήρχε εστία για μαγείρεμα και θέρμανση. Οι περισσότερες σκηνές είχαν διάμετρο βάσης περίπου 4 – 5,5 μέτρα και ύψος περίπου 5 – 6 μέτρα. Το teepee ταίριαζε απόλυτα με τον νομαδικό τρόπο ζωής των Αράπαχο καθώς ήταν εύκολη & γρήγορη η συναρμολόγηση – αποσυναρμολόγησή του. Οι μετακινήσεις γίνονταν με την χρήση ελκήθρων, που ονομάζονταν travois (τράβουα) και τα οποία έλκονταν από σκύλους ή άλογα.

Η γλώσσα των Αράπαχο ονομάζεται Hinóno’eitíít (Χινονο’έιτιι) και ανήκει στην γλωσσική οικογένεια Algonquian (Αλγκόνκουα) η οποία στον γραπτό λόγο χρησιμοποιεί λατινικό αλφάβητο με πολλά διπλά φωνήεντα.

Το βασικό μενού περιελάμβανε κρέας από τα ζώα που ήσαν διαθέσιμα για κυνήγι, όπως βουβάλια, ελάφια, άλκες και άγριες γαλοπούλες και συνοδεύονταν με ρίζες, βότανα και άγρια λαχανικά όπως σπανάκι, γογγύλια και πατάτες. Τα άγρια μούρα και φρούτα συμπλήρωναν το διαιτολόγιό τους. Όταν η τροφή ήταν σπάνια, οι Αράπαχο έτρωγαν αποξηραμένο κρέας βουβάλου, που ονομαζόταν pemmican (πέμικαν).

Οπλισμός

Ο οπλισμός των Αράπαχο περιελάμβανε τόξα και βέλη, ρόπαλα με πέτρινη σφαίρα, ρόπαλα από οστά, πελέκεις, δόρατα, λόγχες και μαχαίρια. Οι ζωγραφισμένες ασπίδες χρησιμοποιούνταν ενόσω ίππευαν ως μέσο άμυνας. Το πυροβόλο όπλο προστέθηκε στον οπλισμό με την έλευση των «λευκών».

Ένδυμασία

Οι γυναίκες ήσαν υπεύθυνες για την κατασκευή των ρούχων της φυλής. Τα περισσότερα ρούχα αποτελούντο από μαλακά δέρματα ελαφιού και βουβάλου και ήσαν διακοσμημένα με χρώμα, ή χάντρες. Την ενδυμασία ανδρών – γυναικών συμπλήρωναν αξεσουάρ όπως περιδέραια και περιβραχιόνια.

Ο ρουχισμός των ανδρών αποτελούνταν από breechclout (ρουχισμός κατασκευασμένος από ένα μακρύ ορθογώνιο τεμάχιο ζωικού δέρματος ή υφάσματος που φορούσαν στην μέση και μάζευε πάνω από μια ζώνη) δερμάτινες μπλούζες με κρόσσια ή πουκάμισα και γκέτες. Φορούσαν επίσης παλτά από δέρμα βουβάλου ή μανδύες για προστασία από την βροχή και το κρύο. Οι ενήλικοι άντρες της φυλής φορούσαν φτερωτά καπέλα από φτερά αετού και χάντρες ως σύμβολα θάρρους. Οι άντρες Αράπαχο βάφονταν στο πρόσωπο με χρώματα σε περιόδους σύγκρουσης και θρησκευτικές τελετές.

Ο τύπος ρούχων που φορούσαν οι γυναίκες Αράπαχο ήταν φορέματα μέχρι το γόνατο και γκέτες. Φορούσαν επίσης παλτά από δέρμα βουβάλων για προστασία από το κρύο, ενώ η ένδυση που χρησιμοποιούσαν στις τελετές ήταν διακοσμημένη με χάντρες. Τα φορέματα ήταν επίσης βαμμένα με σύμβολα που αντιπροσώπευαν την φυλετική ταυτότητα και τις οικογενειακές αξίες τιμώντας ανδραγαθίες των ανδρών ή θυσίες για την ευημερία της οικογένειας και της φυλής. Η κόμμωση περιελάμβανε μακριά μαλλιά και παχιές πλεξούδες με χάντρες.

Θρησκεία

Η θρησκεία και δοξασίες της φυλής Αράπαχο βασίζονταν στον Ανιμισμό που πρέσβευε ότι το σύμπαν και όλα τα φυσικά αντικείμενα, ζώα, φυτά, δέντρα, ποτάμια, βουνά βράχια κ.λπ. έχουν ψυχή ή πνεύμα. Οι φυλές των μεγάλων πεδιάδων, πίστευαν στο Μανιτού, το Μεγάλο Πνεύμα.

Ο Chebbeniathan=Κχεμπέναθαν (ή Hichaba Nihancan=Χιτσάμπα Νιχάνκαν) στη γλώσσα Αράπαχο σημαίνει «Ουράνια αράχνη» και είναι η ονομασία για τον Δημιουργό (Θεό) για να διακρίνεται από τον γήινο Νιχάνκαν. Μερικές φορές το όνομα μεταφράζεται στα Αγγλικά ως «Υπέρτατο Ον» δεδομένου ότι η μορφή της αράχνης δεν αποδίδεται στον Χιτσάμπα Νιχάνκαν. Ορισμένοι πιστεύουν ότι οι Νιχάνκαν και Χιτσάμπα Νιχάνκαν αρχικά ήταν η ίδια μυθολογική οντότητα και χωρίστηκαν σε δύο «οντότητες» κατόπιν δανεισμού από θρύλους των Κρόου και Σιού.

Τα τελετουργικά της φυλής περιλάμβαναν τελετές εξαγνισμού (Sweat Lodge) επίκλησης πνευμάτων (Vision Quest) και τον Χορό του Ήλιου. Ο ιερός, τελετουργικός σωλήνας (πίπα ειρήνης) που ονομαζόταν Calumet (Κάλουμετ) γεμιζόταν με καπνό και περνούσε μεταξύ των συμμετεχόντων σε όλες τις ιερές τελετές των Αράπαχο. Το Calumet, χρησιμοποιείτο συχνά για να σφραγίσει μια ειρηνική συνθήκη, εξ ου και ο όρος «Πίπα Ειρήνης», αλλά χρησιμοποιείτο επίσης για προσευχές σε θρησκευτικές τελετές και σε συμβούλια πολέμου.

Φύλαρχοι

Σημαντικότεροι φύλαρχοι των Αράπαχο ήσαν οι Niwot (Νιγουότ) ή Αριστερό Χέρι, Hosa (Χόσα) ή Μικρό Κοράκι και Ta-Qua-Vi (Τα Κουά Βι) ή Αιχμηρή Μύτη. Λόγω των συνεχών συγκρούσεων μεταξύ των φυλών των πεδιάδων, οι Αράπαχο συμμάχησαν τελικά με τους Σιού, Σεγιέν και Κομάντσι, υποστηρίζοντας τους πρώτους εναντίον του Αμερικανικού στρατού στη μάχη του Little Big Horn (Λιτλ Μπίγκχορν).

Χρονολόγιο

Το ακόλουθο χρονολόγιο περιέχει γεγονότα, ημερομηνίες και μάχες των Αράπαχο, τα οποία διαμόρφωσαν την σημερινή κατάσταση της φυλής. Να σημειωθεί ότι οι Αράπαχο αρχικά αποτελούσαν ενιαία φυλή με τους Gros Ventre (Γκρός Βέντρε).

1600: Οι Αράπαχο αρχικά διαβιούσαν ως ενιαία φυλή ανατολικά Μεγάλες Λίμνες (οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής Σουπήριορ, Χιούρον, Μίσιγκαν, Ήρι και Οντάριο που αποτελούν μέρος των συνόρων μεταξύ Η.Π.Α. και Καναδά) ή βορειότερα στον Καναδά.

1700: Μετακινούνται νότια, αρχίζουν να χρησιμοποιούν άλογα – υιοθετούν νομαδικό τρόπο ζωής χρησιμοποιώντας σκηνές και προωθούνται προς τις Μεγάλες Πεδιάδες όπου η φυλή χωρίζεται σε Βόρειοι Αράπαχο και Νότιοι Αράπαχο.

1800: Συμμαχούν με τους Σιού και Σεγιέν.

1854: Συμμετέχουν στους πολέμους των Σιού (1854 – 1890) στην Νότια Ντακότα, Μινεσότα και Γουαϊόμινγκ – για την υπεράσπιση των εδαφών τους.

1851: Πρώτη συνθήκη στο Fort Laramie (Οχυρό Λάραμι).

1850: Ο Niwot, γίνεται αρχηγός των Νότιων Αράπαχο.

1861: Απορρίπτουν την συνθήκη του Fort Wise η οποία τους πρόσφερε μικρή έκταση στο ανατολικό Κολοράντο.

1864: Σφαγή του Sand Creek. Ο συνταγματάρχης Chivington νικά τους Σεγιέν & Αράπαχο στην μάχη του Sand Creek το 1864 σφαγιάζοντας πολλούς άμαχους.

1865: Χίλιοι (1.000) πολεμιστές επιτίθενται στην πόλη Julesburg σε αντίποινα για την σφαγή στο Sand Creek.

1865: Εκστρατεία του Powder River – ο Αμερικανικός στρατός επιτίθεται στην συμμαχία Λακότα Σιού, Σεγιέν & Αράπαχο χωρίς επιτυχία.

1865: Πόλεμος αρχηγού Red Cloud Κόκκινο Σύννεφο (1865–1868) – Ινδιάνοι των φυλών Λακότα Σιού – Βόρειων Σεγιέν & Βόρειων Αράπαχο πολιόρκησαν Αμερικανικά οχυρά στο Γουαϊόμινγκ και Μοντάνα, υπό την ηγεσία του Κόκκινου Σύννεφου αρχηγού των Λακότα.

1866: Μάχη Fetterman 21 Δεκεμβρίου – μάχη στα πλαίσια του πολέμου Red Cloud, όπου Ινδιάνοι των φυλών Λακότα, Βόρειων Σεγιέν & Βόρειων Αράπαχο νικούν τον Αμερικανικό στρατό.

1867: Οι Νότιοι Αράπαχο μετακομίζουν σε καταυλισμό στην Οκλαχόμα, ενώ οι Βόρειοι συνεχίζουν την ένοπλη αντιπαράθεση.

1868: Με την συνθήκη Fort Laramie ο Αμερικανικός Στρατός συμφωνεί να αποσύρει τα φυλάκια κατά μήκος του Bozeman Trail.

1875: Ανακαλύπτεται χρυσός σε Ινδιάνικα εδάφη.

1875: Ινδιάνοι πράκτορες λαμβάνουν εντολή να μετακινήσουν εκτός καταυλισμούς ομοεθνείς κατηγορούμενους για συμμετοχή σε ένοπλες συγκρούσεις, προκειμένου να τους παραδώσουν στις αρχές.

1876: Πόλεμος του βούβαλου – βούβαλοι θηρεύονται ανεξέλεγκτα στην Μεγάλη πεδιάδα (πάνω από 65 εκατομμύρια σκοτώθηκαν από τους λευκούς κυνηγούς) στερώντας από τους ιθαγενείς Ινδιάνους τον βασικό πόρο διαβίωσης.

1876: Μάχη του Powder River στις 17 Μαρτίου.

1876: Μάχη του Rosebud στις 17 Ιουνίου.

1876: Συμμετοχή στην μάχη του Little Bighorn στις 25 Ιούνιου εναντίον του George Custer και του 7^ου Συντάγματος ιππικού.

1876: Διασκορπισμός των Αράπαχο (1876 – 1878).

1878: Αναγκάζονται να μετακινηθούν στον καταυλισμό Wind River στο Γουαϊόμινγκ.

1890: Τελευταία σύγκρουση των Βόρειων Αράπαχο με το Αμερικανικό ιππικό κατά την διάρκεια του Wovoka Ghost Dance (Ινδιάνικη τελετουργία).

Εξέλιξη

Περίπου 3.000 Νότιοι Αράπαχο σήμερα ζουν στην Δυτική – Κεντρική Οκλαχόμα κοντά στον Καναδό ποταμό σε πατρογονικά εδάφη χωρίς να τους έχει παραχωρηθεί καταυλισμός. Οι Βόρειοι Αράπαχο (συνολικά περίπου 7.000) συγκατοικούν με τους Ανατολικούς Σοσόνι στον καταυλισμό Wind River στο Wyoming (Γουαϊόμινγκ) σε έκταση 9.300 km² και διοικούνται από επαγγελματικά συμβούλια.

Οι κτηνοτροφία και χειροτεχνία αποτελούν τις βασικές οικονομικές δραστηριότητες στον καταυλισμό Wind River. Υπάρχουν κάποιες θέσεις εργασίας στην σχολική περιφέρεια και την φυλετική κυβέρνηση, καθώς και ορισμένες μικρές επιχειρήσεις. Ορισμένοι ασχολούνται επαγγελματικά με το κυνήγι και το ψάρεμα και υπάρχει εισόδημα από μισθώσεις ορυχείων. Τα ποσοστά ανεργίας & μερικής απασχόλησης είναι υψηλά……περίπου 80%.

Το ποσοστό ανεργίας για τους Νότιους Αράπαχο και Σεγιέν στην Οκλαχόμα κυμαίνεται περί το 70% (1993). Οι επιχειρηματικές τους δραστηριότητες περιορίζονται σε ένα καπνοπωλείο και ένα καζίνο.

Οι φυλές του καταυλισμού Wind River και της Οκλαχόμα είναι ομοσπονδιακά αναγνωρισμένες φυλετικές οντότητες.

Κάθε οικογένεια Βόρειων Αράπαχο Arapaho κατέχει Πίπα Ειρήνης, αντικείμενο που παραμένει σύμβολο της φυλής, όπως η παραδοσιακή θρησκεία αποτελεί σημαντικό στοιχείο της κουλτούρας. Ο Χορός του Ήλιου, που πραγματοποιείται τον Ιούλιο, έχει εκχριστιανιστεί και είναι πλέον διαφυλετικός. Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι ο Peyotism (Πεγιοτισμός = Θρησκεία με Ινδιάνικα και Χριστιανικά στοιχεία) και οι παραδοσιακές τελετές. Σημαντικό πρόβλημα του καταυλισμού αποτελεί ο έλεγχος των δικαιωμάτων του νερού.

Οι καταυλισμοί μαστίζονται από υψηλά ποσοστά χρήσης ναρκωτικών ουσιών και αυτοκτονίας. Η μετανάστευση επίσης παραμένει άλυτο πρόβλημα. Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη ελευθερία και πολιτική – κοινωνική δύναμη, μέσω της συμμετοχής τους σε ορισμένες τελετές. Το Ινδιάνικο Γυμνάσιο Ουαϊόμινγκ αποτελείται κυρίως από νέους Αράπαχο, καθώς οι περισσότεροι Σοσόνι παρακολουθούν δημόσια γυμνάσια εκτός καταυλισμού. Παραδοσιακά παιχνίδια όπως το Handgame (παιχνίδι μνήμης) παραμένουν δημοφιλή, ειδικά στα powwows (Ινδιάνικα φεστιβάλ).

Μόνο λίγα άτομα, ως επί το πλείστον Νότιοι Αράπαχο, εξακολουθούν να μιλούν την γλώσσα, παρά την εφαρμογή σύγχρονων γλωσσικών προγραμμάτων στο Wind River. Υπάρχει συνεργασία, ιδιαίτερα στις τελετές, μεταξύ των Βόρειων και Νότιων κλάδων της φυλής Arapaho. Η στέγαση στο Wind River, η οποία ως επί το πλείστον αποτελείται από σύγχρονα οικήματα, θεωρείται γενικά ανεπαρκής. Τα παραδοσιακά teepees χρησιμοποιούνται πλέον για τελετουργικούς σκοπούς.

Πηγές – βιβλιογραφία

https://www.warpaths2peacepipes.com/indian-tribes/arapaho-tribe.htm

http://what-when-how.com/native-americans/arapaho-native-americans-of-the-great-plains/

The Arapaho (True Books) by Christin Ditchfield Library Binding – Σεπτέμβριος 2005