Η Νικίειος ειρήνη (421 π.Χ.) επέφερε προσωρινή διακοπή στις εχθροπραξίες του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Η μάχη στα Λεύκτρα το 371 π.Χ. απέφερε στη Θήβα μια αποφασιστική νίκη εναντίον της Σπάρτης και την καθιέρωσε ως την ισχυρότερη πόλη – κράτος στην Ελλάδα.

Η Κυνίσκα ήταν αρχαία Σπαρτιάτισσα, κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχιδάμου και αδελφή του Αγησιλάου, η οποία νίκησε δύο φορές στους Ολυμπιακούς αγώνες στις αρματοδρομίες, καθιστάμενη η μόνη γυναίκα Ολυμπιονίκης της εποχής.

Η μάχη των Θερμοπυλών αποτελεί μια από τις πιο σημαντικότερες μάχες στην Ελληνική και Παγκόσμια ιστορία και από ηθικής άποψης λαμπρό παράδειγμα αυταπάρνησης, αυτοθυσίας και υπακοής στην πατρίδα. Η μάχη ανέδειξε τα πλεονεκτήματα της στρατιωτικής εκπαίδευσης των Σπαρτιατών, του καλύτερου εξοπλισμού και την ορθή εκμετάλλευση της διαμόρφωσης του εδάφους.

Η Αρχιδάμεια ή Αρχιδαμία ήταν βασίλισσα της Σπάρτης, σύζυγος του Ευδαμίδα Α’, μητέρα του Αρχιδάμου Δ’ και της Αγησιστράτης και γιαγιά του Ευδαμίδα Β’ και του Άγιδος Δ’.

Ο Θουκυδίδης υπήρξε Αθηναίος στρατηγός, «πατέρας της πολιτικής ιστορίας» και κορυφαίος αναλυτής πολιτικών θεμάτων και διεθνών υποθέσεων. Το έργο του «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» αφηγείται τον πόλεμο μεταξύ Πελοποννησιακής Συμμαχίας της οποίας ηγείτο η Σπάρτη και της Συμμαχίας της Δήλου της οποίας ηγείτο η Αθήνα (431-404 π.Χ.) και θεωρείται «ιστορικό κειμήλιο διαχρονικής αξίας».

Κατά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431-422 π.Χ.) η Σπάρτη ανέδειξε έναν στρατηγό ο οποίος επηρέασε την τακτική, την στρατηγική και την συμπεριφορά των μελλοντικών στρατιωτικών ηγετών.

Η Σπάρτη υπήρξε μία από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαιότητας και οι ιστορίες ηρωισμού και γενναιότητας των Σπαρτιατών εξακολουθούν να γοητεύουν μέσα από σύγχρονες ταινίες και διηγήσεις. Ωστόσο, αυτή η εικόνα της Σπάρτης προβάλλει την δική μας εκδοχή, η οποία ενίοτε αποκλίνει από τις αρχαίες πηγές και δεδομένα. Το άρθρο περιλαμβάνει ορισμένα ενδιαφέροντα γεγονότα και θεωρίες σχετικά με την αρχαία Σπάρτη, εν πολλοίς άγνωστα.

Ο Κλεομενικός πόλεμος (229 – 222 π.Χ.) διεξήχθη μεταξύ της Σπάρτης και της συμμάχου της Ηλείας, εναντίον της Αχαϊκής Συμπολιτείας και της Μακεδονίας και έληξε με νίκη των τελευταίων.

Στὸ χρονικὸν διάστημα ἀπὸ τῆς λήξεως τοῦ Β’ Μεσσηνιακοῦ Πολέμου, μὲ τὴν ἃλωση τῆς Εἲρας τὸ 657 π.Χ. μέχρι τὸν Γ’ Μεσσηνιακὸν Πόλεμον (469-464/3 π.Χ.) ἐμφανίζεται ἓνα κενὸ στὶς γραπτὲς μας πηγὲς ἐν σχέσει μὲ τοὺς Μεσσηνίους.

Ὃμως μετὰ τοὺς Μηδικοὺς Πολέμους, ἓνας ἰσχυρὸς σεισμὸς ποὺ ἒπληξεν τὴν Σπάρτη καὶ κατέστρεψεν πολλὰ κτίρια ἀλλὰ ἐστοίχησεν καὶ τὴν ζωὴν χιλιάδων Λακεδαιμονίων, ἒδωσεν τὴν εὐκαιρίαν στοὺς Μεσσηνίους νὰ ἐξεγερθοῦν τὸ 469 π.Χ. Ἒτσι, ἡ Σπάρτη ἐξασθενημένη ἀπὸ τὶς συνέπειες τοῦ ἰσχυροῦ καὶ καταστρεπτικοῦ σεισμοῦ, εὑρέθη ἐπίσης ἀναγκασμένη νὰ ἀντιμετωπίσει καὶ τὴν Mεσσηνιακὴν ἐξέγερση, τὴν ὁποῖαν μετὰ πολλῆς δυσκολίας, μετὰ παρέλευση ἀρκετῶν ἐτῶν καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τῶν συμμάχων της κατώρθωσε νὰ τὴν καταστείλει. Ἀκόμη καὶ τὴν βοήθειαν τῶν Ἀθηναίων ἀναγκάσθηκε νὰ ζητήσει ἡ Σπάρτη πρὸ τῆς μεγάλης ἀπειλῆς ποὺ ἀντιμετώπιζε, προκειμένου νὰ καταβάλει τοὺς ἐξεγερθέντες Μεσσηνίους ποὺ εἶχαν ὀχυρωθεῖ στὴν Ἰθώμη, καὶ νὰ ἐπανακτήσει τὸν ἒλεγχον τῆς Μεσσηνιακῆς χώρας. Ἐν τέλει, ἡ Σπάρτη ἀναγκἀσθηκε νὰ συμβιβασθεῖ ἐπιτρέπουσα στοὺς Μεσσηνίους νὰ διαφύγουν ἀσφαλεῖς ὑπὸ τὴν προστασίαν τῶν συμφωνηθέντων ὃρων ἀνακωχῆς καὶ ἐκεχειρίας, δεῖγμα τῆς ἀδυναμίας της νὰ καθυποτάξει τοὺς ἐξεγερθέντες. Οἱ ἐξόριστοι Μεσσήνιοι μὲ τὴν μεσολάβηση τῶν Ἀθηναίων ἐγκαταστάθησαν στὴν Ναύπακτον.

Αυτό που αναδείκνυε την Σπάρτη έναντι των λοιπών Ελληνικών πόλεων – κρατών δεν ήταν η γλώσσα, η θρησκεία, ή ακόμα και οι νόμοι – στοιχεία τα οποία μοιράστηκαν σε γενικές γραμμές με τον υπόλοιπο αρχαίο Ελληνικό κόσμο – αλλά ένα μοναδικό ήθος που διαπότιζε όλες τις πτυχές του Λακωνικού βίου. Ενόσω η Σπαρτιατική φιλοσοφία ανεδείκνυε και προέβαλε την σιωπή έναντι του κενού λόγου, την απλότητα αντί του στολισμού, την ακρίβεια αντί της ασάφειας και του πλατειασμού, η Σπάρτη τοποθέτησε την ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη στο επίκεντρο των ηθικών αρχών του συστήματος αξιών. Η αγάπη για την ελευθερία υπήρχε σε όλες τις αρχαίες Ελληνικές δημοκρατίες, αλλά η έμφαση στην ισότητα και την αδελφοσύνη έκανε την Σπάρτη να ξεχωρίζει.

Η μάχη της Σφακτηρίας (425 π.Χ.) αποτελεί το δεύτερο στάδιο της μάχης που τελείωσε με την παράδοση μιας δύναμης Σπαρτιατών οπλιτών (Πελοποννησιακός πόλεμος). Η αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν σε αυτή την σχεδόν πρωτοφανή καταστροφή ξεκίνησε όταν μια Αθηναϊκή δύναμη υπό την αρχηγία του Δημοσθένη αποβιβάσθηκε στο βραχώδες ακρωτήριο της Πύλου, νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και εγκατέστησε οχυρή θέση. Ο Πελοποννησιακός στρατός υπό τον βασιλέα Άγι εγκατέλειψε την εισβολή στην Αττική και επέστρεψε στην Πελοπόννησο, ενώ οι δυνάμεις που ήσαν ήδη στην Σπάρτη κινήθηκαν δυτικά για να αντιμετωπίσουν τη νέα απειλή.

Η Ωραία Ελένη ήταν κόρη του Δία ή του Τυνδάρεως και σύζυγος του Μενέλαου, βασιλέα της Σπάρτης.

Σε καμία Ελληνική πόλη στην αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες δεν απολάμβαναν την ίδια ελευθερία και κοινωνική θέση όπως οι Σπαρτιάτισσες.
Μόνο στη Σπάρτη οι γυναίκες διέθεταν οικονομική δύναμη και επιρροή.
Τα κορίτσια ασχολούνταν με τον αθλητισμό και ελάμβαναν δημόσια εκπαίδευση εν αντιθέσει με άλλες πόλεις, όπου οι περισσότερες γυναίκες ήσαν τελείως αγράμματες.

Το Παυλοπέτρι η αρχαιότερη βυθισμένη πόλη, απέναντι από την ομώνυμη παραλία δίπλα στα Βιγκλάφια και απέναντι από την Ελαφόνησο, αναδημιουργήθηκε ψηφιακά, μέσω των δυνατοτήτων της τεχνολογίας. Διαθέτει λιμένα, σπίτια με κήπους, δρόμους και πλατείες, τα οποία συνθέτουν μία πόλη με στοιχεία από τον αστικό τρόπο ζωής. Το σημαντικότερο είναι ότι αναφερόμαστε στην εποχή του Χαλκού……………..το Παυλοπέτρι ήταν μια πόλη με άριστη ρυμοτομία, η οποία περιελάμβανε ένα άψογα κατασκευασμένο οδικό δίκτυο. Ανεξάρτητες και μη οικίες, μέχρι και δύο ορόφων, συνυπήρχαν με δημόσια κτίρια. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι το πολύπλοκο σύστημα διαχείρισης του νερού το οποίο σύμφωνα με τα ευρήματα περιελάμβανε κανάλια και υδρορροές. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για την αρχαιότερη βυθισμένη πόλη του κόσμου», δήλωσε ο Δρ. Jon Henderson, καθηγητής υποθαλάσσιας αρχαιολογίας του πανεπιστημίου του Nottingham. Τα ευρήματα που ανεκάλυψαν ξεπέρασαν κάθε προσδοκία, καθότι βρέθηκε μια πόλη με κτίρια, πλατείες, δρόμους και μνημεία και επιπλέον στον βυθό βρίσκονται διασκορπισμένα αγγεία της εποχής. Στην ίδια περιοχή εντοπίστηκε μεγάλο κτίριο, μήκους 35 μέτρων, που πιθανόν αποτελούσε έδρα και κατοικία της πολιτικής ηγεσίας της πόλης. Οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν την απάντηση στο ερώτημα γιατί βυθίσθηκε η πόλη. Υπάρχουν τρεις θεωρίες. Η πρώτη είναι ότι ανέβηκε σταδιακά η στάθμη της θάλασσας, η δεύτερη ότι υποχώρησε το έδαφος και η τρίτη ότι βυθίσθηκε από τσουνάμι.

Κρυπτεία στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει η κρυφή, άρα μυστική (υπηρεσία) και ξενηλασία η απέλαση των ξένων. Συνεπώς «κρυπτεία» ήταν η αντίστοιχη μυστική υπηρεσία των σύγχρονων κρατών και «ξενηλασία» η διαδικασία απέλασης για λόγους κρατικής ασφάλειας (αποτροπή κατασκοπείας, δολιοφθοράς, κ.ά).

Στην αρχαιότητα οι Σπαρτιάτες εφημίζοντο για το γεγονός ότι ήσαν φειδωλοί στον λόγο (ολιγομίλητοι) και χρησιμοποιούσαν όσο δυνατόν λιγότερες λέξεις προκειμένου να αποδώσουν το νόημα της σκέψης τους. Αντιθέτως στην Αθήνα η ικανότητα να πείθεις την Συνέλευση του δήμου, ή τους ενόρκους σε μία δίκη, εκφωνώντας έναν «πλούσιο» λόγο αποτελούσε προσόν και δείγμα «δύναμης – «επιρροής». Ο Περικλής και ο Αλκιβιάδης αποτελούν δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα πολιτικών, που απέκτησαν πολιτική δύναμη χάρη σε αυτό το «προσόν».

Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου το 413 π.Χ περίπου 20.000 Αθηναίοι δούλοι αυτομόλησαν στους Σπαρτιάτες, οι οποίοι είχαν εγκαταστήσει στρατιωτικό οχυρό στη Δεκέλεια (Θουκυδίδης «Ιστορία 7η εδάφιο 9») . Η ενέργειά τους αυτή είχε σχέση με τις συνθήκες τις οποίες εβίωναν ως δούλοι στο Αθηναϊκό καθεστώς και την αναζήτηση σωτηρίας στους Σπαρτιάτες. Το συγκεκριμένο όμως γεγονός αποσιωπάται από τις συνήθεις περιγραφές που αφορούν στην Σπάρτη και έχουν σχέση με τους είλωτες και τις «εξαιρετικά σκληρές συνθήκες εργασίας».

Η «Σπαρτιατική αγωγή» στις περισσότερες λογοτεχνίες παρουσιάζεται ως ένας κατάλογος φρικιαστικών ενεργειών – πράξεων τις οποίες ουδείς γονέας θα επέτρεπε να συμβούν στα παιδιά του. Ο Paul Cartledge προκαλεί ακόμη περισσότερη αναστάτωση για τη λέξη αγωγή (raise) λέγοντας ότι προσομοιάζει σε μεταχείριση βοοειδών (Paul Cartledge, Σκέψεις για την Σπάρτη, Duckworth, Λονδίνο, 2001) – αν και η αγγλική λέξη «raise» χρησιμοποιείται τόσο για παιδιά, όσο και για ζώα (εκτροφή) χωρίς βέβαια τα παιδιά Αμερικανών, Βρετανών και Αυστραλών να εντάσσονται στην κατηγορία του ζωικού κεφαλαίου.

Η μάχη στους Αιγός Ποταμούς μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών τον Σεπτέμβριο του 405 π.Χ. στον Ελλήσποντο ή Δαρδανέλια ήταν εκείνη που με τη συντριπτική ήττα των πρώτων, σήμανε το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Ταυτόχρονα (27 Αυγούστου 479 π.Χ) με την ήττα στις Πλαταιές οι Πέρσες υπέστησαν άλλη μια ήττα στη Μυκάλη της Ιωνίας. Ενώ ο Ελληνικός στόλος υπό τις διαταγές του Σπαρτιάτη Λεωτυχίδη, βρισκόταν στη Δήλο, έφτασαν από τη Σάμο τρεις άνδρες με ένα μήνυμα· οι άνδρες αυτοί ήταν ο Λάμπων, υιός του Θρασυκλή, ο Αθηναγόρας, υιός του Αρχεστρατίδη, και ο Ηγησίστρατος, υιός του Αρισταγόρα, οι οποίοι είχαν σταλεί από τους Σαμίους κρυφά από τους Πέρσες και το Θεομήστορα υιό του Ανδροδάμαντα, τον οποίο είχαν ορίσει οι Πέρσες ως τύραννο.

Το μηδέν άγαν (τίποτα καθ’ υπερβολή) αποδίδει την κυριαρχούσα φιλοσοφία του Σπαρτιατικού πολιτισμού, η οποία πολλές φορές παραβλέπεται, ή τουλάχιστον δεν έχει αναλυθεί όσο οι αντίστοιχες πολεμικές αρετές.

Το πολίτευμα της αρχαίας Σπάρτης ήταν «αριστοκρατικό» (ο χαρακτηρισμός αφορά στο πνεύμα/χαρακτήρα και όχι στην κοινωνική προέλευση/καταγωγή). Οι βασικοί πυλώνες του πολιτεύματος ήταν οι εξής:

α. Γερουσία……απαρτίζετο από είκοσι οκτώ άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών (βασική σύνθεση) ήταν ισόβιας θητείας και σε αυτήν συμμετείχαν επιπλέον και οι εκάστοτε δύο βασιλείς της Σπάρτης (συνολικά τριάντα άτομα). Ως έργο είχε την άσκηση εσωτερικής πολιτικής με ότι αυτό συνεπάγεται (νομοθεσία, εφαρμογή νόμων κ.λ.π).

β. Έφοροι …….ήταν ομάδα πέντε αξιωματούχων που είχε ως αποστολή την εποπτεία των βασιλέων και των κατοίκων της πόλης, σε ότι αφορούσε στην τήρηση των παραδόσεων και ειδικότερα τη διατήρηση της δημόσιας τάξης, τον έλεγχο των κρατικών αξιωματούχων και βασιλέων, την εποπτεία τήρησης των ηθών, την εποπτεία άσκησης εξωτερικής πολιτικής και την εφαρμογή των αποφάσεων της Απέλλας.

γ. Απέλλα……περισσότερο γνωστή ως «συνέλευση των Ομοίων» στην οποία συμμετείχαν οι άρρενες Σπαρτιάτες οι οποίοι είχαν πολιτικά δικαιώματα (ηλικία των είκοσι ή τριάντα ετών). Ως αποστολή είχε την επιλογή των μελών της Γερουσίας, των Εφόρων, των παιδονόμων και τον ορισμό στρατηγού σε περίοδο πολέμου. Επίσης επεκύρωνε ή ακύρωνε τις αποφάσεις της Γερουσίας, των Βασιλέων και των Εφόρων που αφορούσαν κυρίως σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, πολέμου, ειρήνης, απελευθέρωσης ειλώτων, κά.

Το 480 π.Χ., οι Περσικές ναυτικές δυνάμεις κατά την εισβολή στην Ελλάδα βρέθηκαν αντιμέτωπες με τον Ελληνικό στόλο που αποτελείτο από 271 τριήρεις και 16 πεντηκοντόρους στο Αρτεμίσιο. Παρά το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του στόλου (147 τριήρεις) ναυπηγήθηκε στην Αθήνα, η διοίκηση ανατέθηκε στον Σπαρτιάτη Ευρυβιάδη γιο του Ευρυκλείδη. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο αυτό συνέβη διότι «τα άλλα μέλη της συμμαχίας εναντίον των Περσών επιθυμούσαν Λακεδαιμόνιο διοικητή, δηλώνοντας ότι το προτιμούσαν αντί να υπηρετούν υπό τις διαταγές Αθηναίου γεγονός που θα διέλυε τη συμμαχία». (Ηροδότου Ιστορικά Βιβλίο 8: 2).

Η παρούσα ανάρτηση αποτελεί μετάφραση αντίστοιχου άρθρου της ιστορικού Helena Schrader’s και αποτελεί μια προσπάθεια προσέγγισης – ανάδειξης των στρατιωτικών ικανοτήτων του Λεωνίδα. Σε αυτήν προστέθηκαν ιστορικά στοιχεία, με σκοπό την ομαλή και απρόσκοπτη παρακολούθηση των γεγονότων από τον αναγνώστη.

Στο παρόν άρθρο παρατίθενται ορισμένα περιστατικά από τον βίο του βασιλέα και στρατηγού της Σπάρτης Αγησιλάου Β’ (444-361 π.Χ) τα οποία μπορούν να αποβούν χρήσιμα στον ορθό τρόπο ενάσκησης εξουσίας.

Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος διεξήχθη μεταξύ Αθηναϊκής και Πελοποννησιακής συμμαχίας (ουσιαστικά μεταξύ Αθηνών και Σπάρτης) διήρκεσε συνολικά 27 έτη (431π.Χ – 404π.Χ) και έληξε με νίκη των Σπαρτιατών.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου ανεδείχθησαν πολλοί ήρωες – ηγετικές προσωπικότητες σε αμφότερα τα στρατόπεδα και από τους πλέον επιφανείς ήταν ο στρατηγός των Σπαρτιατών Βρασίδας, ο οποίος παρότι διεκρίθη για την εξαιρετική πολιτική και στρατιωτική ευφυία, καθώς και για τη γενναιότητα του, δεν είναι ευρύτερα γνωστός, αν και η λαμπρότητα του χαρακτήρα, ο ηρωισμός και η ανδρεία του είναι εφάμιλλα αυτών του Λεωνίδα. Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος που απηύθυνε προς τους στρατιώτες του πριν τη μάχη της Αμφίπολης (422 π.Χ) στην οποία σκοτώθηκε παρά τη νίκη των Σπαρτιατών.

Στη μάχη των Πλαταιών μαζί με τους Αιγινήτες υπηρετούσε ο Λάμπων υιός του Πυθέα ο οποίος κάποια στιγμή αφού ζήτησε να δεί τον Παυσανία του είπε το εξής:………

Ο Χίλων ή Χείλων o Λακεδαιμόνιος υπήρξε ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας. Γεννήθηκε στην Σπάρτη το 600 π.χ και ήταν υιος του Δαμαγέτου.
Διετέλεσε Έφορος της Σπάρτης το 566 π.Χ. και υπήρξε νομοθέτης, πολιτικός και ελεγειακός ποιητής.