Ο Κωνσταντίνος Κανάρης υπήρξε ηγετική μορφή της επανάστασης του 1821, στρατιωτικός και πολιτικός.

Ο Αθανάσιος Διάκος υπήρξε από τους πρωταγωνιστές ήρωες – οπλαρχηγούς του πρώτου έτους της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, έδρασε στη Στερεά Ελλάδα και βρήκε ηρωικό θάνατο στην Αλαμάνα.

Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης ήταν δευτερότοκος γιος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και της Αικατερίνης Καρούσου  και διέπρεψε ως αγωνιστής και στρατηγός.

Η ναυμαχία στο Ναβαρίνο έλαβε χώρα στις 20 Οκτωβρίου του 1827, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης (1821-1832) στον ομώνυμο κόλπο, όπου ο συμμαχικός στόλος των ναυάρχων Δεριγνί, Κόδριγκτον και Χέυδεν κατατρόπωσε τον Τουρκο-Αιγυπτιακό στόλο του Ιμπραήμ έξω από το Ναβαρίνο και άνοιξε το δρόμο για την Ελληνική ανεξαρτησία.

Οι πληροφορίες που διατίθενται για τη θέση των ελληνίδων στην Τουρκοκρατία προέρχονται κυρίως από τις αναφορές των περιηγητών, που επισκέπτονταν περιοχές κάτω από ποικίλες στρατιωτικές και πολιτικές συνθήκες και για διαφορετικούς λόγους, καθώς επίσης και από τα δημοτικά τραγούδια, πολλά από τα οποία αναφέρονται στην πολεμική δράση και τις ηρωικές πράξεις γυναικών.

Επισκοπώντας το μεγάλο εκείνο εθνικό γεγονός, διαπιστώνουμε κατ’ αρχήν ότι είναι εξωπραγματική οποιαδήποτε αβασάνιστη ένταξη του ’21 σε δογματικά σχήματα. Ο αγωνιστικός παλμός συγκλόνισε βαθιά ολόκληρο τον ελληνισμό και άγγιξε κάθε νεοελληνική ψυχή πέρα από ταξικές διαφορές και πικρίες. Τό όραμα της λευτεριάς είχε λάμψει στα μάτια των κλεφτών και των αρματωλών. Από τη λάμψη αυτή φωτίσθηκε και η γυναίκα, η Ελληνίδα της σκλαβιάς, που παραστέκει στον αγώνα των αντρών.

Ένα ενδιαφέρον επιστημονικό πρόβλημα, που δέ μελετήθηκε καθόλου έως σήμερα και που αποτελεί κοινό αντικείμενο ειδικά της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας και γενικά της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας, αποτελεί η συναγωγή και η μελέτη των ποικίλων και διαφόρων φημών και διαδόσεων, που κυκλοφορούσαν έντονα μεταξύ των Ελλήνων μερικούς μήνες πριν και μετά την έκρηξη της επανάστασης του 1821 και που μνημονεύονται είτε σε έγγραφα της εποχής είτε και αργότερα στα απομνημονεύματα κ.λπ. διαφόρων Ελλήνων και ξένων αγωνιστών και παρατηρητών. _Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

Φωτάκου, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως

Το φαινόμενο της παιδείας εξετάζεται σε δύο υποκεφάλαια στη βάση της διάκρισης μεταξύ εκπαίδευσης και λογιοσύνης και κατά μήκος του χρονικού ορίου πριν και μετά το Διαφωτισμό. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο η εκπαίδευση θα ενταχθεί στο αφήγημα περί Διαφωτισμού, καθώς επηρεάστηκε από αυτό. Λειτουργική κρίνεται η πραγμάτευση των θεμάτων που απασχόλησαν τους έλληνες διαφωτιστές και μέσα σ’ αυτά να ενταχθεί και το θέμα της ίδρυσης και λειτουργίας ελληνικών σχολείων.

Ο ιστορικός του Νεότερου Ελληνισμού έχει να κάνει μ᾽ ένα λαό που βρέθηκε επί αιώνες άλλοτε σα στοιχείο ηγεμονικό, άλλοτε σα στοιχείο πολιτικά υποταγμένο, αλλά οικονομικά και πολιτισμικά σημαντικό αν όχι πρωταρχικό, ανάμεσα σ᾽ άλλους λαούς, μέσα στα γεωγραφικά όρια υπερεθνικών πολι­τικών συγκροτημάτων (του ελληνιστικού κόσμου, του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής αυτοκρατορίας), σκορπισμένος σε ενότητες λιγότερο ή περισσότερο συμπαγείς, έτσι που ήταν δύσκολο στο λαό αυτό να καθορίσει τα γεωγραφικά όρια της εθνικής του βάσης· ώστε, κι όταν ακόμα ο ιστορικός επιγράφει το βι­βλίο του Ιστορία της νεότερης Ελλάδας, είναι υποχρεωμένος, στην πραγματικότητα, ν᾽ ασχοληθεί με το σύνολο του Ελλη­νισμού, που ένα μεγάλο του μέρος και επί πολύ χρονικό διά­στημα, ακόμα κι ύστερα από την ίδρυση του Ελληνικού Κρά­τους, έμεινε έξω από τα σύνορά του. Ο όρος Ελλάδα παίρνει πάντα τή σημασία ενός κέντρου έλξης του Ελληνισμού, εκείνου βέβαια που, σκορπισμένος από αιώνες στις χώρες της Ανα­τολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων, δεν έπαψε ποτέ να βρίσκεται σε στενή επαφή με τον Ελλαδικό Ελληνισμό και να παίζει στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους πρωτεύοντα ρόλο. _Ν.Σβορώνος_Επισκόπηση Νεοελληνικής Ιστορίας

Η νεωτερική, εκκοσμικευμένη και πολιτικοποιημένη έννοια του «θανάτου» είχε, επομένως, στα κείμενα των Ελλήνων επαναστατών πολλές πτυχές (ισοδυναμούσε νοητικά με την πολιτική υποταγή στον Οθωμανό κυρίαρχο, τη «δουλεία», την «τυραννία», την «ολιγαρχία», όπως επίσης και με τη συλλογική εξόντωση μιας εθνοπολιτισμικής ομάδας), καθώς και νέες πρακτικές πολιτικές προεκτάσεις: τον εθνικό διαχωρισμό και την ανταλλαγή πληθυσμών, οι οποίες άγγιξαν τα όρια της (με σύγχρονους όρους) εθνοκάθαρσης. Βασικοί συντελεστές αυτών των πολιτικών μεταμορφώσεων του «θανάτου» ήταν η αχαλίνωτη πολεμική βία και η εθνικιστική ιδεολογία.

Ἔφιππος χώρει γενναῖε Στρατηγὲ ἀνὰ τοὺς αἰῶνας… διδάσκων τοὺς λαούς… πῶς οἱ δοῦλοι γίνονται Ἐλεύθεροι…!

Στις 25 Απριλίου 1821 οι χωρικοί της Αττικής επαναστατούν κατά του Οθωμανικού ζυγού. Μια επέτειος ξεχασμένη από το επίσημο κράτος, άγνωστη στην υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά γνωστή στα χωριά των ξωτάρηδων (χωρικών) όπως υποτιμητικά αποκαλούσαν οι Αθηναίοι τους χωρικούς της Αττικής. Πέρασαν 195 χρόνια από τότε που Χασιώτες, Μενιδιάτες, Μεσογείτες, με αρχηγό τον Χασιώτη Μελέτη Βασιλείου, με ελάχιστο οπλισμό και με γεωργικά εργαλεία, αξίνες και σκεπάρνια ύψωναν το ανάστημά τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Την 8η Οκτωβρίου 1822, ο Οθωμανικός στόλος απέπλευσε από την Κρήτη για να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη. Περνώντας ανάμεσα από τα νησιά των Κυκλάδων αγκυροβόλησε στο λιμάνι της Σύρου, όπου οι Έλληνες καθολικοί κάτοικοι έσπευσαν να προσκυνήσουν, απορρίπτοντας την πρόταση των Ορθοδόξων συμπολιτών τους να πολεμήσουν τον κοινό εχθρό. Την ίδια ημέρα δύο Αλγερινά μπρίκια προχώρησαν με αργό ρυθμό προς την παραλία της Μυκόνου. Εκεί όμως δεν υπήρχαν Φραγκεμένοι Έλληνες, αλλά Έλληνες πού κράτησαν την Ορθόδοξη πίστη τους στο πέρασμα των αιώνων και ήσαν αποφασισμένοι να πολεμήσουν τον Αγαρηνό. Στη Μύκονο υπήρχε και η Μαντώ Μαυρογένους.

Γεννήθηκε στην Νέδουσα (Μεγάλη Αναστάσοβα) Μεσσηνίας το 1787 αλλά καταγόταν από το χωριό Τουρκολέκα της Φαλαισίας (του Ν. Αρκαδίας). Πατέρας του ήταν ο Σταματέλος Τουρκολέκας και μητέρα του η Σοφία Καρούτσου, αδελφή της γυναίκας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Λόγω της καταγωγής του υπέγραφε με το όνομα Τουρκολέκας ή Τουρκολακιώτης.Το δε επώνυμο Σταματελόπουλος προέκυψε από το όνομα του πατέρα του Σταματέλος.

Ο Νικηταράς υπήρξε μαθητής του καπετάν Ζαχαριά (Ζαχαρία Μπιρμπιτσιώτη). Ο Ζαχαριάς μπορεί να έφυγε από τη ζωή αλλ’ άφησε πίσω του φύτρα από τη σπορά που έκανε. Υπήρξε ο δάσκαλος της Κλεφτουριάς. Οι κορυφαίοι πολεμιστές του ‘21, ο Μητροπέτροβας, ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς και άλλοι υπήρξαν μαθητές του.

Ο τελευταίος μάλιστα είχε νυμφευθεί την κόρη του την Αγγελίνα, γυναίκα εφάμιλλη σε ηρωισμό του πατέρα και του συζύγου.

Οι πρώτες ιστορικές πληροφορίες που έχουμε για το Μεσολόγγι είναι από την εποχή της Οθωμανοκρατίας. Αρχικά αποτελούσε μικρό συνοικισμό ψαράδων και καταφύγιο ναυτικών και πειρατών. Την εποχή της ναυμαχίας της Ναυπάκτου (1571) όπου οι ενωμένοι χριστιανικοί στόλοι των Ευρωπαίων νίκησαν το οθωμανικό ναυτικό, έχουμε αναφορά στο Μεσολόγγι ως μέρος που είχε ιχθυοτροφεία. Σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του, ο ιστορικός Σπυρίδων Τρικούπης (19ος αι.), Μεσολογγίτης ο ίδιος, υποστηρίζει ότι προέρχεται εκ των λέξεων μέσον- λόγγος και δηλώνει τον τόπο της πόλης. Άλλοι δέχονται πως ίσως η ονομασία να προέρχεται από το βενετσιάνικο messo luogo, messo longo (= μέσον-λόγγος) ή από το messo laghi (=λιμνότοπος) που μάλλον πλησιάζει περισσότερο στην ορθή ετυμολογία της λέξεως. Αρχικά η περιοχή συνοικίσθηκε από ναυτικούς και πειρατές της Δαλματίας, που κυριαρχούσαν στις ακτές της Αδριατικής και της Δυτικής Ελλάδος στους αιώνες 15ο – 16ο- 17ο, ενώ αργότερα κατοικήθηκε και από Έλληνες που ασχολήθηκαν με την αλιεία και την ναυτιλία.

Ό Φράνκ Άμπνεϋ Αστιγξ (*) γεννήθηκε το 1794 και ήταν δευτερότοκος γιος του στρατηγού Καρόλου Αστιγξ και της Παρνέλ Άμπνεϊ. Υπηρέτησε από μικρή ηλικία στο βρετανικό ναυτικό λαμβάνοντας μέρος στη μεγάλη ναυμαχία του Τραφάλγκαρ σε ηλικία μόλις 12 ετών! Επί δεκαπέντε χρόνια σταδιοδρόμησε στο Βρετανικό ναυτικό φτάνοντας ως τον βαθμό του πλοιάρχου, με ειδικές γνώσεις στην πυροβολική. Μετά όμως από έναν απρόσεκτο ατυχή χειρισμό στην πορεία του πλοίου που διοικούσε απετάχθη με ατιμωτικό τρόπο.

Η Ελληνική επανάσταση του 1821, έδωσε στον Άστιγξ την ευκαιρία που αναζητούσε να αναδειχθεί ξανά, προσφέροντας τις γνώσεις και τις υπηρεσίες του. Ήρθε στην Ύδρα το 1822 και αμέσως συνδέθηκε με ισχυρή φιλία με την ναυτική οικογένεια των Τομπάζηδων. Κατατάχθηκε στο Ελληνικό ναυτικό κερδίζοντας τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη όλων, για τις ναυτικές γνώσεις και τις ικανότητες του. Σύντομα όμως ο Άστιγξ είχε καταλάβει πως ήταν αδύνατο να υπηρετήσει σε Ελληνικά πλοία λόγω της εντελώς διαφορετικής νοοτροπίας των Ελλήνων ναυτών (πλήρης έλλειψη ναυτικής πειθαρχίας) από αυτή που είχε συνηθίσει.

Γεννήθηκε στην Δημητσάνα το 1745, ήταν γιός του Ιωάννη Αγγελόπουλου και της Ασημίνας Παναγιωτοπούλου και κατά την βάπτιση του εδόθη το όνομα Γεώργιος.

Τα πρώτα μαθήματα τα διδάχθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του. Κατόπιν μετέβη στην Αθήνα μαζί με τον ιερομόναχο Αθανάσιο ο οποίος κατήγετο από την Δημητσάνα. Εκεί παρέμεινε περίπου 2 έτη μαθητευόμενος του διακεκριμένου παιδαγωγού Δημητρίου. Μετά το πέρας των σπουδών του μετέβη στην Σμύρνη όπου χειροτονήθηκε διάκονος, μετονομασθείς σε Γρηγόριο, ενώ ταυτόχρονα εξακολουθούσε να φοιτά στην Ευαγγελική σχολή Σμύρνης.

Το 1782 οι αρετές και το έργο του τον ανέδειξαν στον Μητροπολιτικό θρόνο, από τον οποίο επί δεκατρία έτη διέχεε την ειρήνη και την ομόνοια, διδάσκοντας πόσα ευεργετήματα χορηγούν οι εν λόγω αρετές στην κοινωνία.

Ο δαφνοστεφανωμένος ήρωας του 1821 Στάϊκος Σταϊκόπουλος, «ο φουντοθειάφης» όπως τον αποκαλούσε η ηρωική Μπουμπουλίνα, γεννήθηκε στη Ζάτουνα το 1801. Μαζί με τον πατέρα του και τα αδέλφια του Αθανάσιο και Κωνσταντή, εμπορεύονταν και επεξεργάζονταν δέρματα.

Το 1818 μεταβαίνει στην Ύδρα, όπου και εκεί ασκεί το ίδιο επάγγελμα. Από τον Δημητσανίτη Νικόλαο Σπηλιωτόπουλο μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και στη μονή Μπίκου από τον ηγούμενό της Παχούμιο, ορκίστηκε να μάχεται υπέρ Πίστεως και Πατρίδος πλημμυρισμένος από δέος για τον ιερό σκοπό. Έτσι, ονομάστηκε «Βλάμης», αφιερωμένος και «Συστημένος», που πάει να πει στρατιωτικό μέλος, γνώστης του μυστικού σκοπού, έτοιμος για κάθε προσταγή, όταν θα δοθεί το σύνθημα της μεγάλης εξέγερσης του γένους. Μαζί με τον Σπηλιωτόπουλο, το 1821 έφθασε από την Ύδρα στο Άργος φέρνοντας μαζί του αρκετά πολεμοφόδια καθώς και διάφορα άλλα αναγκαία για την Επανάσταση που μόλις άρχιζε. Στο Άργος, έκανε το πρώτο δικό του Στρατιωτικό Σώμα από συμπατριώτες του Ζατουνίτες, εφοδιάζοντάς τους πρώτα με ρόπαλα, με σούβλες και καλάμια, μέχρι που έλαβε όπλα από τις πρώτες μάχες του με τον κατακτητή πολιορκώντας τον. Μαζί του είχε τους Ζατουνίτες Γεώργιο Αντωνόπουλο (έμπιστος και γραμματικός του), τον Β. Βερροιόπουλο, τον Πάϊκο Δημητρόπουλο, τον Ηλία Ηλιόπουλο, τον Ρέγγο, τον Νικήτα Κάζαγκλη, τον Γεώργιο Λαγάνη, τον Γιώργο Μητρόπουλο, τον αδελφό του Θανάση και τα ανίψια του Άγγελο (γιό του Θανάση), και Γιωργάκη (γιό της αδελφής του Κωνσταντίνας), τον οποίο έβαλε μπαϊρακτάρη του (σημαιοφόρο).

Για την 27 Απριλίου μνημονεύουμε δύο επετείους………το θάνατο του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη και την αυτοθυσία του εύζωνα Κων/νου Κουκίδη. Σε ένδειξη τιμής παρατίθενται σύντομες αναφορές στα εν λόγω πρόσωπα που με τις πράξεις και το έργο τους εμπλούτισαν το πάνθεον των Ελλήνων ηρώων.

Η παρακάτω επιστολή εστάλη την 23 Μαρτίου 1821 από τον αρχιστράτηγο των Σπαρτιατικών στρατευμάτων Πέτρο Μαυρομιχάλη και την Μεσσηνιακή Σύγκλητο με θέμα «Προειδοποίηση εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς».

Ο Ανδρέας Κάλβος υπήρξε Έλληνας λόγιος και εθνικός ποιητής, βαθύτατα πατριώτης, αρχαιολάτρης και νεοκλασικιστής. Η ποίησή του επική, υμνεί το πάθος προς την ελευθερία.

O Αλέξανδρος Υψηλάντης υπήρξε λόγιος, στρατηγός και διετέλεσε αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας. Γεννήθηκε το 1792 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν υιός του Κωνσταντίνου Υψηλάντη, ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας και γόνου εύπορης και ισχυρής Φαναριώτικης οικογένειας. Το 1810 κατατάχτηκε με το βαθμό του ανθυπίλαρχου στο σώμα εφίππων σωματοφυλάκων του Τσάρου Αλέξανδρου Α΄ της Ρωσίας. Διακρίθηκε στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα, όπου στη μάχη της Δρέσδης, έχασε το δεξί του χέρι.

Ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνεται προσπάθεια να πεισθούν οι νεοέλληνες για την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των ιστορικών γεγονότων του Ελληνικού Έθνους και κατ’ επέκταση την ανάγκη αναθεώρησης των εννοιών Έθνος – Κράτος – Ιστορία από την μέχρι τώρα ισχύουσα συμπαγή θεώρηση προς κάτι ευρύτερο – αόριστο – γενικευμένο – σύγχρονο (sic!).

Κατ’ αρχάς είναι χρήσιμο να αναφερθούν τέσσερις ορισμοί οι οποίοι επιλύουν τυχόν παρανοήσεις, ή παρερμηνείες ως προς την ετυμολογία – νόημα των λέξεων:

Την 4 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 169 χρόνια από το θάνατο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Η συνεισφορά του στην απελευθέρωση της πατρίδος υπήρξε ανυπολόγιστη, όπως μοναδική υπήρξε και η πνευματική του προσφορά στη νεολαία με το λόγο του στην Πνύκα. Ανεκτίμητο κειμήλιο επίσης αποτελεί και η διαθήκη του η οποία παρατίθεται παρακάτω: