εξώφυλλο: Η Επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας του Richard Caton Woodville Jr., λάδι σε καμβά, 1894. Ο πίνακας που απεικονίζει τον επικεφαλής της επέλασης Λόρδο Κάρντιγκαν μαζί με τους Λογχοφόρους, αποτελεί περιουσιακό στοιχείο του Palacio Real de Madrid, επίσημης κατοικίας της Ισπανικής βασιλικής οικογένειας. Richard Caton Woodville, Jr., Public domain, via Wikimedia Commons

copyright © μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

Η μάχη της Μπαλακλάβα διεξήχθη στις 25 Οκτωβρίου 1854, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κριμαίας (1853-1856) και ήταν μέρος της ευρύτερης Πολιορκίας της Σεβαστούπολης. Έχοντας αποβιβασθεί στον κόλπο της Καλαμίτα το Σεπτέμβριο, τα συμμαχικά στρατεύματα ξεκίνησαν αργή προέλαση στη Σεβαστούπολη. Όταν οι Σύμμαχοι επέλεξαν να πολιορκήσουν την πόλη αντί να εξαπολύσουν άμεση επίθεση, οι Βρετανοί ορίστηκαν υπεύθυνοι για την υπεράσπιση των ανατολικών οδών προσέγγισης στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του βασικού λιμανιού της Μπαλακλάβα.

Ελλείψει επαρκών ανδρών για την αποστολή, δέχτηκαν επίθεση από τις δυνάμεις του πρίγκιπα Αλεξάντρ Μένσικοφ/Aleksandr Menshikov. Προχωρώντας υπό τη διοίκηση του στρατηγού Πάβελ Λιπράντι/Pavel Liprandi, οι Ρώσοι κατάφεραν αρχικά να απωθήσουν τις Βρετανικές και Οθωμανικές δυνάμεις κοντά στην Μπαλακλάβα. Η επίθεση τελικά σταμάτησε από μια μικρή δύναμη πεζικού και τη Βαριά Ταξιαρχία της Μεραρχίας Ιππικού. Η μάχη τελείωσε με τη φημισμένη έφοδο της Ελαφράς Ταξιαρχίας που προέκυψε από μια σειρά παρερμηνεύσεων των διαταγών.

Ιστορικό

Στις 5 Σεπτεμβρίου 1854, ο Βρετανικός και Γαλλικός στόλος αναχώρησαν από το Οθωμανικό λιμάνι της Βάρνας (στη σημερινή Βουλγαρία) και κινήθηκαν προς τη χερσόνησο της Κριμαίας. Εννέα ημέρες αργότερα, οι συμμαχικές δυνάμεις άρχισαν να αποβιβάζονται στις παραλίες του κόλπου Καλαμίτα περίπου 33 μίλια βόρεια του λιμανιού της Σεβαστούπολης. Τις επόμενες μέρες, αποβιβάστηκαν 62.600 άνδρες και 137 πυροβόλα. Καθώς η δύναμη ξεκίνησε την πορεία της νότια, ο πρίγκιπας Αλεξάντρ Μένσικοφ προσπάθησε να σταματήσει τον εχθρό στον ποταμό Άλμα, όπου στην ομώνυμη μάχη στις 20 Σεπτεμβρίου, οι Σύμμαχοι κέρδισαν μια νίκη επί των Ρώσων και συνέχισαν την προέλασή τους νότια της Σεβαστούπολης.

Αν και ο Βρετανός διοικητής, Φιτζρόι Σόμερσετ, 1ος βαρόνος του Ράγκλαν ή Λόρδος ΦιτζΡόι Σόμερσετ (για συντομία Λόρδος Ράγκλαν/Raglan) τάχθηκε υπέρ μιας γρήγορης καταδίωξης του εχθρού, ο Γάλλος ομόλογός του, στρατάρχης Ζακ Αρνώ/Jacques St. Arnaud, προτίμησε έναν πιο ήπιο ρυθμό προχωρώντας αργά νότια. Η αργή προώθηση έδωσε στον Μένσικοφ χρόνο να προετοιμάσει την άμυνα και να αναδιοργανώσει τον πληγέντα στρατό του. Περνώντας στην ενδοχώρα της Σεβαστούπολης, οι Σύμμαχοι προσπάθησαν να προσεγγίσουν την πόλη από τον νότο, καθώς οι ναυτικές πληροφορίες ανέφεραν ότι η άμυνα στην περιοχή ήταν ασθενέστερη από εκείνη του βορρά.

Η κίνηση αυτή εγκρίθηκε από τον διακεκριμένο αξιωματικό του μηχανικού υποστράτηγο Τζον Φοξ Μπουργκόιν/John Fox Burgoyne, γιο του στρατηγού Τζον Μπουργκόιν, ο οποίος υπηρετούσε ως σύμβουλος του Ράγκλαν. Επιλέγοντας μια δύσκολη πορεία, ο Ράγκλαν και ο Αρνώ επέλεξαν να πολιορκήσουν αντί να επιτεθούν ευθέως στην πόλη. Παρότι η εν λόγω απόφαση δεν έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους κατωτέρους, ξεκίνησαν οι εργασίες στις γραμμές πολιορκίας. Για να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις , οι Γάλλοι δημιούργησαν μια βάση στη δυτική ακτή στο Κάμις/Kamiesh, ενώ οι Βρετανοί κατέλαβαν την Μπαλακλάβα/Balaclava στο νότο.

Οργάνωση συμμάχων

Καταλαμβάνοντας την Μπαλακλάβα, ο Ράγκλαν δέσμευσε τους Βρετανούς να υπερασπιστούν τη δεξιά πλευρά των Συμμάχων, διακινδυνεύοντας να αποτύχει καθότι υπολειπόταν αριθμητικά των αντιπάλων. Όντας έξω από τις κύριες συμμαχικές γραμμές, άρχισαν οι εργασίες για την οργάνωση στην Μπαλακλάβα αμυντικού δικτύου. Στα βόρεια της πόλης υπήρχαν υψώματα που εκτείνονταν στη Νότια Κοιλάδα. Κατά μήκος του βόρειου άκρου της κοιλάδας ήταν τα υψώματα Κόσγουεϊ/Causeway πέρα από τα οποία διερχόταν ο δρόμος Βόρονζοφ/Woronzoff που ήταν ζωτικής σημασίας στην πολιορκία της Σεβαστούπολης.

Για να προστατεύσουν το δρόμο, τα Τουρκικά στρατεύματα άρχισαν να χτίζουν μια σειρά οχυρωμάτων ξεκινώντας από το 1^ο οχύρωμα ανατολικά στο Λόφο Κάνρομπερτ/Canrobert. Πάνω από τα υψώματα ήταν η Βόρεια Κοιλάδα που οριοθετείτο από τους λόφους Φεντιούκιν/Fedioukine στα βόρεια και τα ύψη Σαπούν/Sapouné στα δυτικά. Για να υπερασπιστεί την περιοχή, ο Ράγκλαν διέθετε μόνο τη Μεραρχία Ιππικού του Λόρδου Λούκαν/Lucan, η οποία στρατοπέδευε στο δυτικό άκρο των κοιλάδων, το 93^ο Σύνταγμα Χαϊλάντερ και ένα τμήμα Πεζοναυτών. Τις εβδομάδες μετά τη μάχη της Άλμα, οι Ρωσικές ενισχύσεις είχαν φτάσει στην Κριμαία και ο Μένσικοφ άρχισε να σχεδιάζει επίθεση εναντίον των Συμμάχων.

Ρωσική αντεπίθεση

Έχοντας αποσύρει το στρατό του ανατολικά καθώς πλησίαζαν οι Σύμμαχοι, ο Μένσικοφ ανέθεσε την άμυνα της Σεβαστούπολης στους ναυάρχους Βλαντιμίρ Κορνίλοφ/Vladimir Kornilov και Πάβελ Νακίμοφ/Pavel Nakhimov. Μια σοφή κίνηση, που επέτρεψε στον Ρώσο στρατηγό να συνεχίσει τους ελιγμούς κατά του εχθρού, ενώ έλαβε επίσης ενισχύσεις. Συγκεντρώνοντας περίπου 25.000 άνδρες, ο Μένσικοφ έδωσε εντολή στον στρατηγό Πάβελ Λιπράντι/Pavel Liprandi να κινηθεί για να χτυπήσει την Μπαλακλάβα από τα ανατολικά.

Καταλαμβάνοντας το χωριό Χοργκούν στις 18 Οκτωβρίου, ο Λιπράντι κατάφερε να κατοπτεύσει τις άμυνες της Μπαλακλάβα. Αναπτύσσοντας το σχέδιο επίθεσης, ο Ρώσος διοικητής ανέθεσε σε μια φάλαγγα να καταλάβει την Καμάρα στα ανατολικά, ενώ μια άλλη να επιτεθεί στο ανατολικό άκρο των υψωμάτων Κόσγουεϊ και στο κοντινό λόφο του Κάνρομπερ. Αυτές οι επιθέσεις επρόκειτο να υποστηριχθούν από το ιππικό του αντιστράτηγου Ιβάν Ριζόφ/Ivan Ryzhov, ενώ μια φάλαγγα υπό τον υποστράτηγο Ζαμποκρίτσκι/Zhabokritsky μεταφέρθηκε στα υψώματα Φεντιούκιν/Fedioukine.

Ξεκινώντας την επίθεση νωρίς στις 25 Οκτωβρίου, οι δυνάμεις του Λιπράντι μπόρεσαν να καταλάβουν τη Καμάρα και συνέτριψαν τους υπερασπιστές του 1^ου οχυρώματος στο λόφο Κάνρομπερ. Πιέζοντας προς τα εμπρός, κατάφεραν να πάρουν τα οχυρώματα Νο. 2, 3 και 4, ενώ προκάλεσαν μεγάλες απώλειες στους Τούρκους υπερασπιστές τους. Παρακολουθώντας τη μάχη από το αρχηγείο του στα υψώματα Σαπούν, ο Ράγκλαν διέταξε την 1^η και 4^η Μεραρχία να εγκαταλείψουν τις γραμμές στη Σεβαστούπολη για να βοηθήσουν τους 4.500 υπερασπιστές στη Μπαλακλάβα. Ο στρατηγός Φρανσουά Κανρομπέρ/François Canrobert, που διοικούσε τον Γαλλικό στρατό, έστειλε επίσης ενισχύσεις, συμπεριλαμβανομένων των Chasseurs d’ Afrique (Ελαφρύ Ιππικό).

Σύγκρουση ιππικού

Επιδιώκοντας να εκμεταλλευτεί την επιτυχία του, ο Λιπράντι διέταξε να προωθηθεί το ιππικό του Ρισόφ. Προχωρώντας κατά μήκος της Βόρειας Κοιλάδας με 2.000 έως 3.000 άνδρες, ο Ριζόφ αναπτύχθηκε στα υψώματα Κόσγουεϊ εντοπίζοντας την ταξιαρχία Βαρέος Ιππικού του ταξίαρχου Τζέιμς Σκάρλετ/James Scarlett να κινείται κατά μήκος του μετώπου. Είδε επίσης τη θέση του συμμαχικού πεζικού, αποτελούμενη από το 93^ο Σύνταγμα Χαϊλάντερς και ότι απέμεινε από τις Τουρκικές δυνάμεις, μπροστά από το χωριό Καντικόι. Αποσπώντας 400 άνδρες από το Σύνταγμα Ουσάρων, ο Ριζόφ τους διέταξε να «καθαρίσουν» το πεζικό.

Κατεβαίνοντας, οι Ουσάροι αντιμετώπισαν μια σθεναρή άμυνα από τη «Λεπτή Κόκκινη Γραμμή» του 93^ου Συντάγματος Χαϊλάντερς. Αποκρούοντας τον εχθρό πίσω μετά από μερικές επιθέσεις, οι Χαϊλάντερς κράτησαν τη θέση τους. Ο Σκάρλετ, εντοπίζοντας την κύρια δύναμη του Ριζόφ στα αριστερά του, κινητοποίησε το ιππικό του και επιτέθηκε. Σταματώντας τα στρατεύματά του, ο Ριζόφ αντιμετώπισε τη Βρετανική επίθεση και προσπάθησε να τους κυκλώσει, καθότι υπεράριθμος. Σε μια λυσσαλέα μάχη, οι άνδρες του Σκάρλετ κατάφεραν να απωθήσουν τους Ρώσους, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν πίσω στα υψώματα και στη Βόρεια Κοιλάδα.

Σύγχυση

Βλέποντας ότι οι Ρώσοι υποχωρούν ο διοικητής της Ελαφράς Ταξιαρχίας, Λόρδος Κάρντιγκαν δεν επιτέθηκε, καθώς πίστευε ότι οι εντολές του Λούκαν απαιτούσαν να κρατήσει τη θέση του, με αποτέλεσμα, να χαθεί μια μοναδική ευκαιρία. Οι άνδρες του Ριζόφ σταμάτησαν στο ανατολικό άκρο της κοιλάδας και ανασυγκροτήθηκαν πίσω από μια συστοιχία οκτώ πυροβόλων. Αν και το ιππικό του είχε απωθηθεί, ο Λιπράντι είχε πεζικό και πυροβολικό στο ανατολικό τμήμα των υψωμάτων Κόσγουέϊ, μαζί με τους άνδρες και τα όπλα του Ζαμποκρίτσκι στους λόφους Φεντιούκιν.

Επιθυμώντας να αναλάβει την πρωτοβουλία, ο Ράγκλαν έδωσε στον Λούκαν μια συγκεχυμένη εντολή να επιτεθεί σε δύο μέτωπα με υποστήριξη πεζικού. Δεδομένου ότι το πεζικό δεν είχε φθάσει, ο Ράγκλαν δεν προωθήθηκε αλλά ανέπτυξε την ελαφριά ταξιαρχία για να καλύψει τη βόρεια κοιλάδα, ενώ η βαριά ταξιαρχία προστάτευσε τη νότια κοιλάδα. Όλο και πιο ανυπόμονος για την αδράνεια του Λούκαν, ο Ράγκλαν εξέδωσε μια ακόμη αόριστη διαταγή που έδινε εντολή στο ιππικό να επιτεθεί γύρω στις 10:45 π.μ.

Ακούγοντας την διαταγή από τον θερμοκέφαλο λοχαγό Λούις Νόλαν, ο Λούκαν μπερδεύτηκε από την εντολή του Ράγκλαν. Θυμωμένος ο Νόλαν δήλωσε θρασύτατα ότι ο Ράγκλαν επιθυμούσε επίθεση και άρχισε να δείχνει τη Βόρεια Κοιλάδα προς τα πυροβόλα του Ριζόφ και όχι προς τα υψώματα Κόσγουεϊ. Εξοργισμένος από τη συμπεριφορά του Νόλαν, ο Λούκαν τον έδιωξε αντί να τον του ζητήσει διευκρινήσεις.

Επέλαση της Ελαφράς Ταξιαρχίας

Απευθυνόμενος στον Κάρντιγκαν, ο Λούκαν ανέφερε ότι ο Ράγκλαν επιθυμούσε να επιτεθεί στην κοιλάδα. Ο Κάρντιγκαν αμφισβήτησε την εντολή καθώς υπήρχαν εχθρικές δυνάμεις πυροβολικού και πεζικού σε τρεις πλευρές της γραμμής προέλασης. Σε αυτό ο Λούκαν απάντησε, «Αλλά ο Λόρδος Ράγκλαν θα το έχει. Δεν έχουμε καμία επιλογή από το να υπακούμε». Ανεβαίνοντας, η Ελαφρά Ταξιαρχία απομακρύνθηκε από την κοιλάδα ενόσω ο Ράγκλαν, βλέποντας τις Ρωσικές θέσεις, παρακολουθούσε με τρόμο. Επελαύνοντας προς τα εμπρός, η Ελαφρά Ταξιαρχία δέχτηκε καταιγισμό πυρών από το Ρωσικό πυροβολικό χάνοντας σχεδόν τη μισή δύναμή της.

Ακολουθώντας στα αριστερά, οι Chasseurs d’ Afrique κινήθηκαν κατά μήκος των λόφων Φεντιούκιν απωθώντας τους Ρώσους, ενώ τους ακολούθησε η Βαριά Ταξιαρχία μέχρι που τους σταμάτησε ο Λούκαν για να αποφύγει περισσότερες απώλειες. Πολεμώντας γύρω από τα πυροβόλα, η Ελαφρά Ταξιαρχία απώθησε μέρος του Ρωσικού ιππικού, αλλά αναγκάστηκε να υποχωρήσει όταν συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχε υποστήριξη. Σχεδόν περικυκλωμένοι, οι επιζώντες πολέμησαν με πλάτη στην κοιλάδα, ενώ δέχονταν πυρά από τα ύψη. Οι απώλειες που προκλήθηκαν από την επίθεση απέτρεψαν οποιαδήποτε πρόσθετη ενέργεια από τους Συμμάχους για το υπόλοιπο της ημέρας.

Συνέπειες

Η μάχη της Μπαλακλάβα βρήκε τους Συμμάχους να έχουν 615 νεκρούς, τραυματίες και αιχμάλωτους, ενώ οι Ρώσοι έχασαν 627 άνδρες. Πριν από την επέλαση, η Ελαφρά Ταξιαρχία είχε δύναμη 673 ανδρών που μετά τη μάχη μειώθηκε σε 195, με 247 νεκρούς και τραυματίες και την απώλεια 475 αλόγων. Χωρίς άνδρες, ο Ράγκλαν δεν μπορούσε να ρισκάρει περαιτέρω επιθέσεις στα υψώματα που παρέμειναν σε Ρωσικά χέρια.

Αν και δεν ήταν η πλήρης νίκη που ήλπιζε ο Λιπράντι, η μάχη περιόρισε σημαντικά τις συμμαχικές κινήσεις από και προς τη Σεβαστούπολη. Οι μάχες βρήκαν επίσης τους Ρώσους να καταλαμβάνουν θέση πιο κοντά στις συμμαχικές γραμμές. Τον Νοέμβριο, ο πρίγκιπας Μένσικοφ θα χρησιμοποιούσε αυτή την προηγμένη τοποθεσία για να εξαπολύσει άλλη μια επίθεση που είχε ως αποτέλεσμα τη μάχη του Ίνκερμαν, η οποία απέφερε στους Συμμάχους μια σημαντική νίκη που ουσιαστικά έσπασε το μαχητικό πνεύμα του Ρωσικού στρατού και έθεσε 24 από τα 50 τάγματα που συμμετείχαν εκτός δράσης.

Πηγές – βιβλιογραφία

https://www.thoughtco.com/crimean-war-battle-of-balaclava-2360819

https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Balaclava

Terry Brighton «Hell Riders: The Truth about the Charge of the Light Brigade» (2005).

Το έργο με τίτλο Μάχη της Μπαλακλάβα από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές.