γράφει ο Χείλων

Ο Ρόμπερτ Λη (Robert E. Lee) κατεγράφη στην ιστορία ως επιφανής ηγέτης – υπόδειγμα αξιωματικού και τζέντλεμαν. Διέθετε επιβλητικό παράστημα καθώς είχε ύψος σχεδόν δύο μέτρα και ήταν ευπαρουσίαστος με μαύρα μάτια και περιποιημένη γκρίζα γενειάδα και μουστάκι. Απετέλεσε σύμβολο του αγώνα της Συνομοσπονδίας καταλαμβάνοντας ξεχωριστή θέση στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Είναι αξιοσημείωτο ότι όταν ανέλαβε την διοίκηση στρατού της Βόρειας Βιρτζίνια την 1^η Ιουνίου 1862 σε ηλικία 55 ετών δεν είχε διοικήσει μονάδα μεγαλύτερη από τέσσερις ίλες ιππικού, όμως η έλλειψη εμπειρίας δεν τον εμπόδισε να ηγηθεί του σημαντικότερου στρατού της Ομοσπονδίας επί τρία χρόνια με πρωτόγνωρα αποτελέσματα σε σχέση με τα μέσα που διέθετε.

Βιογραφικό

Γεννήθηκε στις 19 Ιανουαρίου 1807 στο Στράτφορντ της πολιτείας Βιρτζίνια. Ήταν ο τρίτος γιος του «Light Horse Harry» Lee, ο οποίος είχε κερδίσει το προσωνύμιο ως διοικητής ιππικού κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής επανάστασης. Η μητέρα του Ann Hill Carter Lee τον ανέθρεψε διδάσκοντας του υπομονή, αυτοέλεγχο και πειθαρχία, αρχές που τον χαρακτήριζαν καθ’ όλη την διάρκεια του βίου του. Οι διαδοχικές επαγγελματικές αποτυχίες του πατέρα του, γιγαντώνουν την αποφασιστικότητά του να βαδίσει τον δρόμο της επιτυχίας, αλλά οδηγούν την οικογένεια στην φτώχεια οπότε και αναγκάζονται να μετακομίσουν στην Αλεξάνδρεια της Βιρτζίνια, όπου ο Ρόμπερτ πέρασε μεγάλο μέρος της εφηβείας του.

Ο Lee φοιτά στο West Point το 1825 και αναδεικνύεται σε υπόδειγμα δοκίμου καθώς αποφοιτά το 1829 με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού μηχανικού στην δεύτερη θέση, με την ένδειξη «ουδέν μεμπτόν» κάτι το οποίο αποτελεί ρεκόρ μέχρι σήμερα. Κατόπιν συμμετέχει στα οχυρωματικά έργα της προβλήτας του St. Louis και εργάζεται στα παράκτια οχυρά του Μπράουνσβαϊκ και της Σαβάννα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου παντρεύεται την Mary Custis εγγονή του George Washington και της Martha Custis Washington. Το 1836 προάγεται σε υπολοχαγό και δύο χρόνια αργότερα σε λοχαγό μηχανικού.  Εκτός από τα έργα στα οποία συμμετείχε, υπηρέτησε επίσης για ένα χρόνο ως προϊστάμενος μηχανικού στην Ουάσιγκτον.

Το 1845 ξεσπά ο πόλεμος μεταξύ Αμερικής και Μεξικού και το 1846 τοποθετείται στο Σαν Αντόνιο Τέξας ως βοηθός μηχανικός στο στράτευμα του στρατηγού John E. Wool. Στον Lee ανατίθεται το σημαντικό έργο να χαρτογραφήσει την περιοχή για την προώθηση στρατευμάτων και κατόπιν να οδηγήσει τμήμα αυτών στη μάχη, δεξιότητες που θα του φανούν χρήσιμες τα επόμενα δεκαέξι χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου γνώρισε αξιωματικούς με τους οποίους επρόκειτο να είναι συμπολεμιστής, αλλά και αντίπαλος στον Εμφύλιο, όπως οι James Longstreet, Thomas Jackson, George Pickett και o Ulyses Grant.

Ο Lee ως λοχαγός διακρίθηκε στην Buena Vista τολμώντας μια θαρραλέα αναγνώριση των εχθρικών θέσεων. Κατόπιν μετατέθηκε στην  εκστρατεία της Vera Cruz όπου έκανε καλή εντύπωση στον στρατηγό Winfield Scott, ο οποίος επίσης καταγόταν από την Βιρτζίνια, λόγω του ήθους, του επαγγελματισμού και των δεξιοτήτων του. Ο Scott ανήκε στην παλαιά σχολή αξιωματικών και συμπάθησε αμέσως τον ευγενή λοχαγό, ο οποίος είχε ως πρότυπο τον George Washington και προσπαθούσε να μιμηθεί τον ήρωά του. Ο Lee συνέχισε να αποκτά φήμη κατά την διάρκεια της εκστρατείας στην πόλη του Μεξικού, όταν εντόπισε το βαρύ πυροβολικό του εχθρού, παρέχοντας πληροφορίες για την εξουδετέρωσή του, εξασφαλίζοντας την νίκη στο Cerro Gordo (18 Απριλίου 1847) μάχη στην οποία τραυματίσθηκε ελαφρά.

Ο Lee επέστρεψε από τον πόλεμο του Μεξικού ως μηχανικός του στρατού και του απονεμήθηκε ο επίτιμος βαθμός του συνταγματάρχη (Brevet colonel) λόγω των διακεκριμένων πράξεων. Τα επόμενα χρόνια τα πέρασε στο Fort Caroll της Βαλτιμόρης, έως το 1852 όταν έστω και απρόθυμα, αποδέχθηκε τη θέση του Επόπτη Σπουδών στο West Point, ενώ όσο ήταν σε αυτήν την θέση επέφερε πολλές βελτιώσεις στο πρόγραμμα σπουδών και τις διδακτικές μεθόδους. Τον Μάρτιο του 1855 προήχθη σε αντισυνταγματάρχη και του ανατέθηκε η διοίκηση του 2^ου συντάγματος  ιππικού στο Τέξας, από τον μετέπειτα πρόεδρο της Συνομοσπονδίας, Jefferson Davis. Το χρονικό διάστημα όμως μεταξύ 1857-1859 αναγκάζεται να απουσιάσει από το Σύνταγμα λόγω οικογενειακών προβλημάτων και σοβαρής ασθένειας της συζύγου του. Μεταξύ Φεβρουαρίου 1860 και 1861, του ανατέθηκε η διοίκηση του Στρατιωτικού Τμήματος του Τέξας.

Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο δεν έτρεφε ιδιαίτερη συμπάθεια στις αποσχιστικές τάσεις, αλλά πιεζόμενος παραδέχθηκε ότι αν αναγκαζόταν να επιλέξει θα ήταν με την πλευρά της Βιρτζίνια. Τον Φεβρουάριο 1861 ο Winfield Scott τον καλεί στην Ουάσιγκτον. Τον Μάρτιο γίνεται διοικητής στο 1^ο σύνταγμα ιππικού και ήταν πλέον προφανές ότι σε περίπτωση σύρραξης θα αναλάμβανε υψηλή θέση διοίκησης. Ενώ περνούσε τον περισσότερο χρόνο του στην Ουάσιγκτον αποφασίζει να μετακομίσει στο μέγαρο Custis μετέπειτα γνωστό ως Custis – Le Μemorial και το οποίο σήμερα έχει θέα στο στρατιωτικό νεκροταφείο του Άρλινγκτον (Arlington Military Cemetery). Έτσι ο συνταγματάρχης Lee ήταν διαθέσιμος να καταστείλει μια πιθανολογούμενη εξέγερση στο Harper’s Ferry της Βιρτζίνια, τόπο του οπλοστασίου των ΗΠΑ, όπου με βοηθό τον υπολοχαγό J. E. B. Stuart και ένα απόσπασμα από πεζοναύτες, μεταβαίνουν σιδηροδρομικώς και συλλαμβάνουν τον ρεφορμιστή John Brown και τους οπαδούς του.

Τον Απρίλιο του προσφέρθηκε επισήμως η αρχηγία του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών. Σημειώνεται ότι η ιστορία θα ήταν πολύ διαφορετική αν δεν είχε αρνηθεί, εξηγώντας στον Scott, ότι δεν μπορούσε να στραφεί εναντίον των Νοτίων Πολιτειών. Ο Scott απάντησε ότι η παραίτησή του ήταν η μόνη απάντηση και στις 25 Απριλίου 1861 παραιτείται επισήμως μετά την είδηση της ανεξαρτητοποίησης της Βιρτζίνια και την έναρξη του Αμερικανικού εμφυλίου πολέμου.

Στην υπηρεσία της Συνομοσπονδίας

Ο Lee ορίζεται διοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων της πολιτείας Βιρτζίνια αμέσως μετά την παραίτησή του, οργανώνοντας με επιδεξιότητα την κινητοποίηση της πολιτοφυλακής και την οχύρωση στρατηγικών σημείων, χρησιμοποιώντας την εμπειρία του. Τον Αύγουστο του 1861 προάγεται σε στρατηγό και διορίζεται στρατιωτικός σύμβουλος του προέδρου Davis. Οι εννέα όμως μήνες που ακολούθησαν υπήρξαν απογοητευτικοί, καθότι ενώ διέθετε υψηλό τίτλο, στην ουσία είχε ελάχιστη δύναμη, ενώ η οργάνωση της Ομοσπονδίας βρισκόταν σε χαοτική κατάσταση, καθιστώντας κάθε συντονισμένη δράση σχεδόν αδύνατη. Αρχικά ο Lee βρέθηκε «εγκλωβισμένος» στην προσωπική σύγκρουση μεταξύ του προέδρου Jefferson Davis και του στρατιωτικού διοικητή του Νότου Joseph E. Johnston, αλλά τον Μάιο ο Johnston τραυματίζεται και την θέση του αναλαμβάνει ο Lee ο οποίος μετονομάζει τον στρατό σε στρατό της βόρειας Βιρτζίνια.

Αρχικά ο Lee βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση, καθότι ο στρατηγός McClellan της Ένωσης (στρατός των Βορείων) απειλούσε το Richmond με 100.000 άνδρες (εκστρατεία της Χερσονήσου) ενώ ακόμη τρείς στρατοί απειλούσαν τον στρατηγό Jackson στην κοιλάδα Shenandoah και ακόμα ένας περίμενε να υποστηρίξει τον McClellan στον ποταμό Rappahannock. Ο Lee ανακαλεί τον Jackson ώστε να αντιμετωπίσουν ενωμένοι την επίθεση, ενώ ταυτόχρονα αναθέτει στον στρατηγό Magruder να κρατήσει τις δυνάμεις των Βορείων μακριά από το Richmond. Ο Jackson οπισθοχωρεί από την κοιλάδα Shenandoah μαχόμενος και ενώνει τις δυνάμεις του με αυτές του Lee, για την επίθεση στα τέλη Ιουνίου, γνωστή ως μάχη των «Επτά Ημερών».

Αυτή υπήρξε μια καλή στρατηγική, αλλά οι δυνάμεις της Συνομοσπονδίας δεν είχαν την εμπειρία για την ορθή εκτέλεση ενός τόσο σύνθετου σχεδίου και επιπλέον η υποστήριξη και ο εφοδιασμός ήσαν ανεπαρκείς. Παρά το γεγονός αυτό, αλλά και άλλων σφαλμάτων που έγιναν από την ηγεσία και τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα των αποτυχία όλων σχεδόν των επιθέσεων της Συνομοσπονδίας, εντούτοις οι δυνάμεις της Ένωσης κρατήθηκαν μακριά από το Richmond και καθηλώθηκαν σε μια τοποθεσία πλησίον του ποταμού James γνωστή ως Landing Harrison. Ο στρατός των Νοτίων πήρε το βάπτισμα του πυρός, κέρδισε τα αποθέματα των όπλων που τόσο χρειαζόταν και ταυτόχρονα απέκτησε αυτοπεποίθηση και ανύψωσε το ηθικό του. Ο Lee αποκτώντας εμπειρία μετά από αυτό το συμβάν πραγματοποιεί αλλαγές στη δομή διοίκησης και ταυτόχρονα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις κινήσεις του στρατού των Βορείων.

Τον Αύγουστο ηγείται στρατού 55.000 ανδρών εναντίον του στρατηγού Pope και με επιδέξιους ελιγμούς διασπά τους δύο στρατούς των Βορείων, ενώ την ίδια στιγμή ο Jackson επιτιθέμενος στα μετόπισθεν του εχθρού λεηλατεί τις αποθήκες εφοδιασμού. Ο Pope οπισθοχωρεί προκειμένου να αντιμετωπίσει τον  Jackson και στις 30 Αυγούστου εγκλωβίζεται μεταξύ Jackson και Lee, στην δεύτερη μάχη του Bull Run.

Σε αυτό το σημείο εκδηλώνεται η μεγάλη αδυναμία του. Ο Lee ήταν ο τέλειος τζέντλεμαν, αλλά όταν ήλθε αντιμέτωπος με την απειθαρχία ενός υφισταμένου, στην προκειμένη περίπτωση του στρατηγού Longstreet, δεν επέδειξε πυγμή, καθώς θεώρησε ότι τέτοιου είδους συμπεριφορές δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται με αυστηρότητα. Ο Lee πίστευε επίσης ότι ρόλος του ήταν να οδηγήσει το στρατό στη μάχη με τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους, ενώ η τακτική κατεύθυνση στο πεδίο ήταν καλύτερα να αφεθεί στους διοικητές. Δεδομένης όμως της απειρίας των περισσοτέρων στρατηγών των Νοτίων αυτό ήταν μεγάλο λάθος. Η εν λόγω πεποίθηση είχε μεν ευτυχή κατάληξη στην δεύτερη μάχη του Bull Run, αλλά οδήγησε σε οδυνηρή ήττα, ένα χρόνο αργότερα στο Gettysburg.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου εισβάλλει βόρεια επιδεικνύοντας στρατιωτική ισχύ, με την ελπίδα να ενθαρρύνει τις Ευρωπαϊκές δυνάμεις να αναγνωρίσουν την Συνομοσπονδία. Ο Lee διασπά το στρατό του σε τρία τμήματα σε ακτίνα 25 μιλίων ενδεχομένως σε μια προσπάθεια να μιμηθεί την Ναπολεόντειο στρατηγική. Ο στρατός του McClellan είχε πλήρη επίγνωση του σχεδίου, καθώς κατείχε αντίγραφο των διαταγών του Lee μετά την σύλληψη ενός αγγελιοφόρου, αλλά αποδείχθηκε πολύ δυσκίνητος για να εκμεταλλευθεί την διάσπαρτη ανάπτυξη του στρατού των Νοτίων, δίνοντας στην Συνομοσπονδία περιθώριο δύο ημερών για να ανασυγκροτηθεί στο Antietam Creek. Η μάχη που ακολούθησε στις 17 Σεπτεμβρίου 1862, ήταν μια από τις πλέον αιματηρές του πολέμου με πάνω από 12.000 απώλειες ανά πλευρά σε μία ημέρα. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν μια τακτική νίκη του Lee ο οποίος συγκράτησε μεν το μέτωπο, αλλά αναγκάσθηκε να διακόψει την εισβολή στον Βορρά και η ευκαιρία για μια στρατηγική νίκη χάθηκε «μέσα από τα χέρια του».

Στον απόηχο της μάχης ο στρατός της Βιρτζίνια αναδιοργανώθηκε σε δύο σώματα, το ένα υπό τις διαταγές του Jackson και το άλλο υπό τις διαταγές του Longstreet. Τον Νοέμβριο ο στρατός του Potomac απείλησε το Fredericksburg, αλλά αναγκάσθηκε να οπισθοχωρήσει έχοντας μεγάλες απώλειες στις 13 Δεκεμβρίου. Τον Απρίλιο του 1863 έχοντας νέο διοικητή, τον στρατηγό Hooker διέσχισε τον ποταμό Rappahannock αποφασισμένος να βρει και να καταστρέψει τις δυνάμεις του Lee. Ο κύριος στρατός βάδισε βόρεια του Fredericksburg και μια δευτερεύουσα επίθεση με επικεφαλής τον στρατηγό Sedgwick εκδηλωνόταν μέσα στην ίδια την πόλη.

Επειδή όμως ο διοικητής ιππικού της Συνομοσπονδίας Jeb Stuart τηρούσε συνεχώς ενήμερο τον Lee για τις κινήσεις των Βορείων, αποφασίζει να επιτεθεί με 43.000 άνδρες στον στρατηγό Hooker, αφήνοντας στο Jubal Early 10.000 για να υπερασπιστούν την πόλη. Οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στο Chancellorsville την 1η Μαΐου και ο Lee αποφάσισε να ρισκάρει, διασπώντας τις δυνάμεις του για άλλη μια φορά και να αντιμετωπίσει τον Hooker ο οποίος διέθετε 73.000 με μόνο 17.000 άνδρες, ενώ ο Jackson με 26.000 άνδρες επιτίθετο στη δεξιά πλευρά των δυνάμεων της Ένωσης. Το σχέδιο ήταν επιτυχές με τον Jackson να διασπά την δεξιά πτέρυγα, αλλά να τραυματίζεται θανάσιμα κατά τη διάρκεια της μάχης, προκαλώντας μεγάλη προσωπική και στρατιωτική απώλεια στον Lee, ο οποίος έπρεπε να σπεύσει προς ενίσχυση του Jubal Early το οποίο θα αντιμετώπιζε υπεράριθμες δυνάμεις σε περίπτωση επίθεσης, αλλά ο Hooker αποφασίζει να οπισθοχωρήσει.

Ο Lee ήταν αποφασισμένος να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων αναγκάζοντας την Ένωση να βρίσκεται «ένα βήμα πίσω». Έτσι επιχειρεί πάλι να εισβάλλει βόρεια με στόχο να ανεβάσει το ηθικό του στρατού, να αποκτήσει προμήθειες που χρειαζόταν επειγόντως και να  κρατήσει τις δυνάμεις των Βορείων μακριά από το Vicksburg. Είχε χώρισε το στρατό σε τρία σώματα υπό τους στρατηγούς Hill, Ewell και Longstreet, αλλά αυτή η αναδιοργάνωση ήταν ημιτελής όταν βρέθηκε υπό πίεση. Καθώς οι δυνάμεις των Νοτίων εισέρχονταν στην Πενσυλβάνια, ο διοικητής ιππικού Stuart δρώντας αυθαίρετα, επιχειρεί επιδρομή στις δυνάμεις των Νοτίων, αφήνοντας τον Lee χωρίς ιππικό και πληροφόρηση για τις κινήσεις του εχθρού. Ο  στρατηγός Hill αντιμετωπίζει μια ισχυρή δύναμη της Ένωσης κοντά στο Gettysburg στις 30 Μαΐου και νικά με την υποστήριξη του Ewell. Εν τω μεταξύ φθάνουν στην περιοχή ενισχύσεις του στρατού των Βορείων και στις 1-2 Ιουλίου λαμβάνουν θέσεις μάχης στο Cemetery Ridge.

Στις 2 Ιουλίου η αδυναμία του Lee να επιβληθεί στους υφισταμένους του είχε ως συνέπεια ο  Ewell να ολιγωρήσει στην αριστερή πλευρά, παραλείποντας να καταλάβει τον ζωτικής σημασίας λόφο Culp, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις της Ένωσης να ισχυροποιήσουν την θέση τους στο Cemetery Ridge. Μια πρόωρη επίθεση από τον Longstreet θα μπορούσε να είχε σώσει την κατάσταση, αλλά επειδή ήταν θυμωμένος, νομίζοντας ότι ο Lee υποτιμούσε τις ικανότητές του, καθυστέρησε μέχρι το απόγευμα, γεγονός που οδήγησε στον αποδεκατισμό του.

Στις 3 Ιουλίου επιτέθηκαν και πάλι (η περίφημη επίθεση Pickett) αλλά αποκρούσθηκαν έχοντας μαζικές απώλειες. Ο αριθμός των νεκρών στις δύο πλευρές ήταν πάνω από 20.000 αλλά ο Lee διαθέτοντας λιγότερα μέσα δεν μπορούσε να αντέξει τέτοιες απώλειες. Ο στρατός του επέστρεψε στην Βιρτζίνια όπου υπέβαλλε την παραίτησή του η οποία όμως απορρίφθηκε.

Τον Μάιο 1864 έλαβαν χώρα μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ του στρατού της Βιρτζίνια και των δυνάμεων της Ένωσης. Η οποιαδήποτε επιθυμία του Lee να επιτεθεί και πάλι ακυρώθηκε λόγω έλλειψης ανδρών – εφοδίων και απαιτήσεων που προέκυψαν σε άλλα θέατρα επιχειρήσεων. Τον Μάιο ο στρατηγός Grant διέσχισε τον ποταμό Rapidan και κατευθύνθηκε προς το Richmond. Οι δυνάμεις της Συνομοσπονδίας υστερούσαν σε δύναμη με αναλογία δύο προς ένα και επιπλέον αντιμετώπιζαν έναν καλύτερα εξοπλισμένο στράτευμα. Ο στρατός των Νοτίων ήταν πεινασμένος και ισχνά εξοπλισμένος, με τα περισσότερα άλογα και τους άνδρες ασθενείς, αλλά παρά τις κακουχίες ο Lee ενέπνευσε τους άνδρες του να επιτύχουν μια σειρά από αμυντικές νίκες στο έρημο, Spotsylvania και Cold Harbour. Κάθε φορά o Lee προέβλεπε την επόμενη κίνηση του Grant και την αντιμετώπιζε δεόντως.

Η μακρόχρονη εκστρατεία η οποία κόστισε στον Lee περίπου 25.000 άνδρες και διπλάσιους στον Grant, ουσιαστικά ήταν «μαχόμενη υποχώρηση» καθότι η ήττα για τους Νότιους ήταν πλέον αναπόφευκτη. Με τον Longstreet τραυματισμένο και τους λοιπούς στρατηγούς Ewell και Hill άρρωστους το βάρος για τον Lee ήταν τεράστιο. Η γραμμή άμυνας Petersburg – Richmond ελάχιστα μπορούσε να κάνει και σιγά – σιγά άρχισε να φθείρεται. Ο στρατός υπέφερε από την πείνα και τις ασθένειες και τα στρατεύματα της Ένωσης επιδείνωναν την κατάσταση κάνοντας επιθέσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε όλο το μέτωπο. Επιπλέον σε μια ύστατη προσπάθεια η παραπλανητική επίθεση που επιχείρησε ο Jubal Early στον Washington αρχές του 1865 απέτυχε φέρνοντας πιο κοντά το τέλος. Τον Φεβρουάριο του 1865 ο Lee προάγεται σε αρχιστράτηγο των δυνάμεων της Συνομοσπονδίας, αλλά ο στρατός ήταν σχεδόν διαλυμένος.

Η προέλαση του στρατηγού Sherman στην Βόρεια Καρολίνα τον Μάρτιο 1865 διέλυσε την αμυντική γραμμή του Lee ο οποίος διέφυγε με 35.000 άνδρες προσπαθώντας να ενωθεί με τον στρατηγό Johnston στη Δύση.  Ο Grant τον ακολούθησε και τον εγκλώβισε αναγκάζοντάς τον να παραδοθεί στο Appomattox στις 9 Απριλίου έχοντας απομείνει με μόνο 7.500 άνδρες. Στον Lee δόθηκε χάρη και του επετράπη να επιστρέψει στο Ρίτσμοντ. Έχαιρε σεβασμού από τους νικητές εχθρούς του και παρά την ήττα παρέμενε αγαπητός στους άνδρες του. Τον Σεπτέμβριο του 1865, ανέλαβε την Προεδρία του κολλεγίου της Ουάσιγκτον στο Λέξινγκτον, Βιρτζίνια. Τα τελευταία του χρόνια τα αφιέρωσε στην ακαδημαϊκή εργασία. Υπηρέτησε έντιμα την πολιτική εξουσία και εργάσθηκε σκληρά για να ενισχύσει την οικονομική και πολιτιστική αποκατάσταση των Νοτίων Πολιτειών.

Επιμύθιο

Η προέλαση του στρατηγού Sherman στην Βόρεια Καρολίνα τον Μάρτιο 1865 διέλυσε την αμυντική γραμμή του Lee ο οποίος διέφυγε με 35.000 άνδρες προσπαθώντας να ενωθεί με τον στρατηγό Johnston στη Δύση.  Ο Grant τον ακολούθησε και τον εγκλώβισε αναγκάζοντάς τον να παραδοθεί στο Appomattox στις 9 Απριλίου έχοντας απομείνει με μόνο 7.500 άνδρες. Στον Lee δόθηκε χάρη και του επετράπη να επιστρέψει στο Ρίτσμοντ. Έχαιρε σεβασμού από τους νικητές εχθρούς του και παρά την ήττα παρέμενε αγαπητός στους άνδρες του. Τον Σεπτέμβριο του 1865, ανέλαβε την Προεδρία του κολλεγίου της Ουάσιγκτον στο Λέξινγκτον, Βιρτζίνια. Τα τελευταία του χρόνια τα αφιέρωσε στην ακαδημαϊκή εργασία. Υπηρέτησε έντιμα την πολιτική εξουσία και εργάσθηκε σκληρά για να ενισχύσει την οικονομική και πολιτιστική αποκατάσταση των Νοτίων Πολιτειών.

«Δεν μπορώ να εμπιστευθώ σε κάποιον να διοικήσει άλλους, όταν δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτόν του (I cannot trust a man to control others who cannot control himself)»

«Πρωταρχικό μου μέλημα είναι να προσπαθώ να είμαι ένας ταπεινός και πιστός Χριστιανός (My chief concern is to try to be a humble earnest Christian)»

«Η υπακοή στην νόμιμη αρχή είναι το θεμέλιο του ανδροπρεπούς χαρακτήρα (Obedience to lawful authority is the foundation of manly character)»

«Υπάρχει αληθινή δόξα και αληθινή τιμή…………είναι η δόξα της εκπλήρωσης του καθήκοντος και η τιμή της ακεραιότητας των αρχών (There is a true glory and a true honor: the glory of duty done – the honor of the integrity of principle)»

«Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι είμαι ένας φτωχός αμαρτωλός που έχει εναποθέσει την σωτηρία του στον Χριστό<
(I can only say that I am nothing but a poor sinner, trusting in Christ alone for salvation)»

Robert E. Lee