εξώφυλλο: Πανοπλία Νίντζα  https://www.flickr.com/photos/oxborrow/49836706/

γράφει ο Χείλων

Μαυροντυμένες φιγούρες με καλυμμένα πρόσωπα που διασχίζουν αυλές, αναρριχώνται σε τοίχους και περπατούν στις στέγες με γρήγορο βηματισμό. Αυτή είναι η εικόνα του Νίντζα όπως παρουσιάζεται στην σημερινή εποχή. Ποια είναι όμως η ιστορική πραγματικότητα;

Ιστορικά στοιχεία

Oι Νίντζα ήταν επαγγελματίες κατάσκοποι – δολοφόνοι και παρόλο που η ύπαρξή τους είναι ιστορικά τεκμηριωμένη, εντούτοις είναι δύσκολο να προσδιορισθεί χρονολογικά η εμφάνιση των πρώτων Νίντζα (ακριβές όνομα σινόμπι).

Η λέξη προέρχεται από δύο χαρακτήρες της Κινεζικής γραφής κάντζι (忍者) που στην Ιαπωνική γλώσσα προφέρονται σινόμπι-νο-μόνο ενώ στην Κινεζική γλώσσα προφέρονται νιν-σα. Οι λέξεις σινόμπι και νιν σημαίνουν «απαρατήρητος», «ήσυχος», «σιωπηλός» και «αυτός που υπομένει» ενώ οι λέξεις μόνο και σα σημαίνουν «πρόσωπο». 

Η Ιαπωνική λαογραφία, αναφέρει ότι ο χαρακτηρισμός Νίντζα προέρχεται από δαίμονα ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός κοράκι, αλλά στην πραγματικότητα οι Νίντζα δημιουργήθηκαν «ως αντίπαλο δέος» των κοινωνικά ανώτερων Σαμουράι, στην ύστερη φεουδαρχική Ιαπωνία.

Οι περισσότερες πηγές αναφέρουν ότι η τέχνη του νινζούτσου (βασική πολεμική τέχνη των Νίντζα) άρχισε να αναπτύσσεται μεταξύ 600 – 900 και συγκεκριμένα όταν ο πρίγκηπας Σοτόκου (574-622) προσέλαβε ως κατάσκοπο τον Οτομόνο Σαχίτο.

Επιρροές

Το έτος 850 η Κινεζική δυναστεία των Τανγκ βρισκόταν σε παρακμή και διαλύθηκε το 907, βυθίζοντας την Κίνα στο χάος για 50 έτη. Λόγω της διάλυσης ορισμένοι Κινέζοι στρατηγοί διέφυγαν μέσω θαλάσσης στην Ιαπωνία, μεταφέροντας νέες εμπειρίες, στρατιωτική φιλοσοφία και τακτικές πολέμου.

Το 1020 αρκετοί Κινέζοι μοναχοί – πολεμιστές πήγαν στην Ιαπωνία, μεταφέροντας ιατρική τεχνογνωσία – φάρμακα, αλλά και πολεμικές τεχνικές. Εξάλλου πάρα πολλές θεωρίες – φιλοσοφίες  – διαλογιστικές μέθοδοι – πολεμικές τεχνικές, κατέληξαν στην Ιαπωνία μέσω Θιβέτ – Κίνας. Οι μοναχοί δίδαξαν τακτικές μάχης στους Γιαμάμπουσι/山伏 (Ιάπωνες ερημίτες – ασκητές οι οποίοι φημολογείται ότι είχαν υπεράνθρωπες δυνάμεις – η λέξη σημαίνει «αυτός που ζει στο βουνό») καθώς και στις πρώτες ομάδες Νίντζα.

Πρώτη σχολή Νίντζα

Για περισσότερο από έναν αιώνα, η μίξη Κινεζικών και Ιαπωνικών τακτικών, η οποία αργότερα θα ονομαζόταν νινζούτσου, αναπτύχθηκε ως είδος αντικουλτούρας, χωρίς συγκεκριμένους κανόνες και επισημοποιήθηκε για πρώτη φορά από τους Νταϊσούκε Νισίνα και Καγκακούρε Ντόσι.

Ο Νταϊσούκε ήταν πρώην σαμουράι, αλλά όταν ηττήθηκε σε μια τοπική μάχη απέρριψε τον τίτλο και εγκατέλειψε τα εδάφη του. Κανονικά σε αυτές τις περιπτώσεις ο σαμουράι εκτελεί σεπούκου (αυτοκτονεί) κάτι το οποίο δεν έκανε ο Νταϊσούκε.

Το 1162 ο Νταϊσούκε περιπλανώμενος στα βουνά του νοτιοδυτικού Χονσού συνάντησε τον Ντόσι, έναν Κινέζο μοναχό. Κατόπιν αποποιήθηκε τον κώδικα μπουσίντο και με τον Ντόσι εφευρίσκουν νέα μορφή ανορθόδοξου πολέμου το νιντζούτσου. Αργότερα οι διάδοχοι του Νταϊσούκε θα δημιουργήσουν την πρώτη σχολή Νίντζα το Τογκάκουρε-ρίου.

Νινζούτσου vs Μπουσίντο

Το νιντζούτσου δημιουργήθηκε ως αντίπαλο δέος του μπουσίντο που ήταν ο κώδικας των σαμουράι, οι οποίοι θεωρούσαν την πίστη και την τιμή ως τις υπέρτατες ηθικές αξίες. Πριν πολεμήσει ο Σαμουράι επέλεγε έναν αντίπαλο, ανακοίνωνε την πρόκληση και κατόπιν επιτίθετο. Κατά την διάρκεια της μάχης φορούσε χρωματιστά ρούχα για να καταδείξει την οικογενειακή του προέλευση. Το μπουσίντο διακατέχεται από ευγένεια και τιμή, αλλά δεν ήταν πάντα αποτελεσματικό.

Σε αυτό το σημείο στόχευε το νιντζούτσου. Ο κώδικας των Νίντζα προέβλεπε την ολοκλήρωση της αποστολής με οιοδήποτε μέσο. Η χρήση μεθόδων όπως ύπουλες επιθέσεις, δηλητήριο, κατασκοπεία, ενώ αποτελούσαν ντροπή για τον Σαμουράι, για τον κώδικα των Νίντζα, θεωρούνταν απαραίτητες.

Προέλευση

Ορισμένοι από τους επικεφαλής των Νίντζα (αποκαλούμενοι ζονίν) όπως ο Νταϊσούκε ήταν πρώην Σαμουράι που είχαν εκπέσει του αξιώματος είτε επειδή είχαν χάσει τον αφέντη (νταίμιο) τους σε μάχη είτε επειδή αυτός τους είχε διώξει και εκείνοι είχαν δραπετεύσει αντί να κάνουν σεπούκου (αυτοκτονία) είτε απλώς λιποτάκτησαν.

Οι περισσότεροι Νίντζα δεν προέρχονταν από τάξεις ευγενών……….ήταν αγρότες οι οποίοι έμαθαν να πολεμούν για λόγους αυτοπροστασίας και κατάγονταν κυρίως από τις περιοχές Ίγκα και Κόγκα.

Στις αποστολές συμμετείχαν και γυναίκες οι θηλυκοί Νίντζα (κουνόιτσι) οι οποίες διείσδυαν στις τάξεις του εχθρού ως χορεύτριες, παλλακίδες ή υπηρέτριες και ήταν αποτελεσματικές σαν κατάσκοποι ή δολοφόνοι.

Αντιμετώπιση των Νίντζα από τους Σαμουράι

Επειδή οι Σαμουράι δεν μάχονταν πάντοτε σε ανοικτό πεδίο και επιπλέον δεσμεύονταν από τον κώδικα μπουσίντο, προσλάμβαναν συχνά Νίντζα προκειμένου να διευθετούν ζητήματα τέτοιας φύσεως.

Αυτό το σύστημα ήταν πολύ επικερδές για τους Νίντζα καθότι οι αμοιβές ήταν μεγάλες και είχε ως επακόλουθο οι  κατώτερες τάξεις να ενισχύουν το εισόδημά τους.

Φυσικά εφόσον και ο αντίπαλος είχε την δυνατότητα να προσλάβει Νίντζα, είχε σαν αποτέλεσμα οι Σαμουράι να τρέφουν αντικρουόμενα αισθήματα «εξάρτησης», «απέχθειας» και «φόβου» έναντι των Νίντζα.

H δομή και οργάνωση των Νίντζα ήταν απλή: ο αρχηγός (ζονίν) έδινε εντολές στον ενδιάμεσο (τσουνίν) ο οποίος τις μεταβίβαζε στον στρατιώτη (γκενίν).

Ένδυση – οπλισμός – εξοπλισμός

Στην σύγχρονη εποχή οι Νίντζα εμφανίζονται να φορούν μαύρα ρούχα έχοντας μόνο τα μάτια ακάλυπτα αλλά αυτή η εμφάνιση προέρχεται από το θέατρο Καμπούκι.

Στην πραγματικότητα φορούσαν στολή χρώματος σκούρου μπλε κατά τις νυχτερινές επιχειρήσεις, ενώ τις περισσότερες φορές – ανάλογα με τις ανάγκες της αποστολής (κατασκοπεία, δολιοφθορά) – φορούσαν ρούχα προσαρμοσμένα στο εκάστοτε επιχειρησιακό περιβάλλον.

Ο βασικός οπλισμός περιλάμβανε:

Σινόμπικατανα (忍者刀 νίντζα-το): παραλλαγή του κατάνα με μικρότερη και ευθεία λεπίδα.

Σικόμιζε (仕込杖): Θήκη από ζαχαροκάλαμο που περιείχε ξίφος.

Σουρίκεν (手裏剣): Μεταλλικές αιχμηρές λεπίδες σε σχήμα άστρου οι οποίες ενίοτε ήταν εμποτισμένες με δηλητήριο.

Κουσαριγκάμα (鎖鎌): Όπλο που αποτελείται από δρεπάνι στη λαβή του οποίου είναι συνδεδεμένη μεταλλική αλυσίδα (κουσάρι) η οποία στην άκρη έχει σιδερένιο βάρος (φούντο). Το κουσαριγκάμα εμφανίσθηκε κατά τη διάρκεια της περιόδου Μουρομάτσι. Η τέχνη χειρισμού του ονομάζεται κουσαριγκάμαζούτσου.

Τσιγκιρίκι (契木):  Αποτελείται από ξύλινη ή σιδερένια ράβδο στην οποία συνδέεται αλυσίδα με σιδερένιο βάρος στο άκρο της. Το τσιγκιρίκι αποτελεί μια πιο επιθετική παραλλαγή  του κουσαριγκάμα. Χρησιμοποιείτο για να χτυπήσει ή εξουδετερώσει τον αντίπαλο, καθώς και να αποκρούει τα χτυπήματα ή να αφοπλίσει τον επιτιθέμενο.

Φουκίγια (吹き矢): Σωλήνας κατασκευασμένος από μπαμπού μήκους 1,2 μέτρων (φυσοκάλαμο) ο οποίος εκσφενδόνιζε δηλητηριώδη βέλη μήκους 20 εκ.

Γιούμι (弓): Το κλασικό Ιαπωνικό τόξο κατάλληλα διασκευασμένο (μικρότερες διαστάσεις) για λόγους ευχρηστίας.

Ναγκινάτα (薙刀): Ήταν το ίδιο με το όπλο των Σαμουράι (δόρυ με καμπυλωτή αιχμηρή λεπίδα) κατάλληλα διασκευασμένο (μικρότερες διαστάσεις) για λόγους ευχρηστίας.

Επιπλέον διέθεταν όπλα τα οποία αποτελούσαν τροποποιήσεις των παραπάνω ή αυτοσχέδιες κατασκευές ανάλογα με την περίπτωση, όπως βομβίδια τα οποία χρησιμοποιούνταν για αντιπερισπασμό και σύγχυση στον αντίπαλο. Πολλά από τα όπλα των Νίντζα προκύπταν από τροποποιήσεις γεωργικών εργαλείων (δρεπάνια, πριόνια, ψαλίδια κλαδέματος) με σκοπό να μην προδίδουν την πραγματική ταυτότητα του κατόχου σε περίπτωση εντοπισμού τους.

Ο εξοπλισμός των Νίντζα περιλάμβανε:

Καγκινάβα (鈎縄): Γάντζοι αναρρίχησης προσδεμένοι σε σχοινί.

Κουνάι (苦無): Σιδερένιο συμπαγές αιχμηρό αντικείμενο το οποίο χρησιμοποιείτο ως σκαπτικό εργαλείο τοίχων κυρίως σε περιπτώσεις αναρριχήσεων.

Μιζού γκουμό (水蜘蛛): Ξύλινα πέδιλα τα οποία φορούσαν προκειμένου να αυξάνουν την πλευστότητα στο νερό.

Μακιμπίσι (撒き菱): Σιδερένια καρφιά τα οποία πετούσαν στο έδαφος για να καθυστερούν τους διώκτες τους.

Τέκο-κάγκι (テッコー鍵): Σιδερένιες χειρολαβές αναρρίχησης σε σχήμα νυχιών.

Ασίκο (足粉): Σιδερένιες δέστρες αναρρίχησης τις οποίες προσάρμοζαν στα πόδια.

Πέραν αυτού του εξοπλισμού οι Νίντζα είχαν και άλλα εργαλεία όπως σφυριά, πτυσσόμενες ξύλινες σκάλες, σκαρπέλα, τρυπάνια, κ.ά.

Εκπαίδευση

Η ηλικίας 800 ετών φιλοσοφία του νινζούτσου (忍術) στηρίζει την ερμηνεία του στα ιδεογράμματα που έχουν χρησιμοποιήσει οι Ιάπωνες. Το νιν (忍) αποτελείται από δύο γράμματα. Το χα(刃) που σημαίνει η άκρη του σπαθιού ενώ το κοκορό (心) σημαίνει καρδιά ή ψυχή. Μαζί και τα δύο ερμηνεύονται ως μυστικότητα, υπομονή, ενθάρρυνση. Ζούτσου(術) σημαίνει τέχνη ή τεχνική. Ο θρύλος θέλει ν’ αναπτύσσεται από τους Νίντζα σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν τις δύσκολες εποχές των πολιτικών αναταραχών στην Ιαπωνία. Τότε που οι σαμουράι θεωρούνταν επίγειοι Θεοί. Οι μέθοδοι που τελειοποίησαν οι «πατέρες» της τέχνης, οι οποίοι μάλιστα φρόντιζαν να εξωθούν τους εαυτούς τους στα άκρα, είναι συγκέντρωση πληροφοριών και τεχνικές αποφυγής εντοπισμού, μεταμφίεση, απόδραση, κρυφτό, παρασκευή εκρηκτικών και δηλητήριων καθώς και τοξοβολία. Το νινζούτσου περιλάμβανε 18 αντικείμενα εκπαίδευσης με κεντρική φιλοσοφία τον κανόνα «μια τακτική είναι αποδεκτή εφόσον είναι αποτελεσματική«.

1. 1. Σέσιν-τεκί κυόκο – πνευματισμός – αυτοσυγκέντρωση

   2. Τάιζουτσου– άοπλη μάχη

   3. Κένζουτσου– τεχνικές ξίφους

   4. Μπόζουτσου– τεχνικές χρήσης ράβδου

   5. Σόζουτσου – τεχνικές ακοντίου

   6. Ναγκινάταζουτσου– τεχνικές ναγκινάτα

   7. Κουσαριγκάμαζουτσου– τεχνικές κουσαριγκάμα

   8. Σούρικενζουτσου– βολές – τεχνικές ρίψης αυτοσχέδιων όπλων

   9. Καγιάκουζουτσου– χρήση πυρίτιδας, εκρηκτικών

   10. Χένσοζούτσου– μεταμφίεση, υποκριτική

   11. Σινόμπι-ίρι– τεχνικές διείσδυσης

   12. Μπάζουτσου– ιππασία

   13. Σούι-ρεν – κολύμβηση και εξοικείωση με το νερό

   14. Μποριάκου – τακτικές μάχης

   15. Τσόχο– κατασκοπεία

   16. Ίντονζουτσου– παραπλάνηση

   17. Τένμον– μετεωρολογία

   18. Τσι-μον – γεωγραφία

Οι Νίντζα ήταν επίσης διαβόητοι για το Κουζί-κιρί μια μέθοδο αυτοσυγκέντρωσης – εσωτερικού διαλογισμού μέσω κινήσεων των χεριών ενωμένων σε λαβή, η οποία όπως θρυλείται προσέδιδε υπερφυσικές ικανότητες.

To Κουζί-κιρί περιλάμβανε 9 συμβολικές κινήσεις:

• • • Πιν– Δύναμη

    • Πε– Ενέργεια

    • To – Αρμονία

    • Σα– Θεραπεία

  • Kάι – Διαίσθηση

  • Τσιν– Εγρήγορση

  • Ρέτσου – Διάσταση

  • Zάι – Δημιουργία

  • Zεν – Απόλυτο

Μεταξύ άλλων ειδικεύονταν στην χρήση δηλητηριωδών ουσιών, π.χ. μέσω τροφίμων ή ρίψης βελών – ακίδων. Χαρακτηριστικά ορισμένοι Νίντζα μεταμφιέζονταν σε επαίτες μοναχούς – φλαουτίστες, όπου το φλάουτο χρησίμευε σαν ρόπαλο ή εκτοξευτήρας δηλητηριωδών βελών.

Άνοδος και πτώση

Οι Νίντζα ήκμασαν κατά την διάρκεια της ταραχώδους εποχής μεταξύ 1336 έως 1600, όπου σε ένα περιβάλλον συνεχόμενων συγκρούσεων, οι πολεμικές τους ικανότητες ήταν περιζήτητες απ’ όλους.

Πόλεμοι Νάνμπουκτσο (1336-1392)

Τον 14ο αιώνα και για περισσότερα από 50 χρόνια, η Ιαπωνία ήταν διηρημένη σε δύο βασίλεια, τα οποία αντιμάχονταν για τον έλεγχο της χώρας όπου το Βόρειο βασίλειο ήλεγχαν οι Σόγκουν και το Νότιο βασίλειο που ανήκε στον αυτοκράτορα Κο-Ντάιγκο ο οποίος ήθελε πλήρη αυτοκρατορικά δικαιώματα.

Σε αυτήν την διαμάχη οι Νίντζα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο και για τις δύο πλευρές, δρώντας σαν κατάσκοποι που διείσδυαν στα κάστρα με αποκορύφωμα την πυρπόληση του Νότιου οχυρού Χάτσιμαν-γιάμα.

Τελικά το Βόρειο βασίλειο νίκησε και διατηρήθηκε το ισχύον αυτοκρατορικό καθεστώς.

Πόλεμος Όνιν (1467-1477)

Οι Νίντζα συμμετείχαν ενεργά στον πόλεμο Όνιν, ο οποίος ξεκίνησε ως εσωτερική διαμάχη διαδοχής μεταξύ μελών της οικογένειας Ασικάγκα και σύντομα εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Παρότι ο πόλεμος διήρκεσε 10 χρόνια, εντούτοις απετέλεσε την έναρξη ευρύτερων συγκρούσεων οι οποίες εγκαινίασαν την ιστορική περίοδο «Εμπόλεμων Κρατών ή Σένγκοκου Ζιντάι» (στην ουσία πολέμησαν αντίπαλες οικογένειες Σαμουράι).

Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου οι Νίντζα εκτέλεσαν πολλές αποστολές δρώντας σαν κάντσο (κατάσκοποι), κόραν (προβοκάτορες), τεϊσάτσου (ανιχνευτές) και κίσο (καταδρομείς). Ήταν αποτελεσματικοί στις πολιορκίες, διεισδύοντας στα οχυρά, δημιουργώντας αντιπερισπασμό προκειμένου να επιτίθενται οι πολιορκητές.

Το τέλος (1581)

Οι Νίντζα παρότι απετέλεσαν «χρήσιμο εργαλείο» κατά την περίοδο Σένγκοκου, δεν έπαυαν να αποτελούν παράγοντα αποσταθεροποίησης. Αυτό είχε ως συνέπεια οι βάσεις τους Ίγκα και Κόγκα να θεωρηθούν ως απειλή από τον άρχοντα Όντιε Νομπουνάγκα ο οποίος είχε επικρατήσει στον πόλεμο και επιθυμούσε να ενώσει την Ιαπωνία (1551-1582). Η αιφνιδιαστική επίθεση του Όντιε Νομπουνάγκα στην βάση Ίγκα ανάγκασε τους Ninja να δώσουν μάχη σε ανοικτό πεδίο (τομέας στον οποίο υστερούσαν) με αποτέλεσμα να υποστούν πανωλεθρία και να διαλυθούν, είτε καταφεύγοντας στις γειτονικές επαρχίες, είτε στα βουνά Κι.

Παρόλο που καταστράφηκαν οι βάσεις τους, οι Νίντζα δεν εξαφανίσθηκαν εντελώς. Ορισμένοι μάλιστα υπηρέτησαν τον Τοκουγκάβα Λάασου ο οποίος το 1603 έγινε σόγκουν. Η περίοδος Έντο (1603-1868) που ακολούθησε έφερε σταθερότητα και ειρήνη στην Ιαπωνία και ταυτόχρονα σήμανε το τέλος των Νίντζα.

Λαογραφία

Η εικόνα του Νίντζα ​​μπήκε στη λαϊκή κουλτούρα την περίοδο Έντο, μέσα από τα παραμύθια και τα θεατρικά έργα. Οι ιστορίες των Νίντζα ​​βασίζονται συνήθως σε ιστορικά πρόσωπα. Για παράδειγμα, υπάρχουν πολλές παρόμοιες ιστορίες σχετικά με έναν άρχοντα που προκαλεί έναν Νίντζα ​​να αποδείξει την αξία του, συνήθως κλέβοντας το μαξιλάρι ή το όπλο του ενώ κοιμάται. Γράφτηκαν μυθιστορήματα όπως το Τζιράγια Γκόκετσου Μόνο γκατάρι, το οποίο έγινε και έργο στο θεατρικό καμπούκι. Φανταστικές φιγούρες όπως ο Σαρουτόμπι Σασκέ μπήκαν στα κόμικς και στην τηλεόραση, όπου έφτασαν να απολαμβάνουν την ιδιότητα του πολιτιστικού ήρωα.

Οι Νίντζα εμφανίζονται σε πολλές μορφές Ιαπωνικών και δυτικών δημοφιλών μέσων, όπως βιβλία, ταινίες,, τηλεόραση, βιντεοπαιχνίδια και αμερικανικά κόμικ. Από την αρχαία Ιαπωνία μέχρι τα σύγχρονα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης, οι δημοφιλείς απεικονίσεις κυμαίνονται από ρεαλιστικές έως φανταστικά υπερβολικές, τόσο κυριολεκτικά όσο και αισθητικά.

Πηγές

https://en.wikipedia.org/wiki/Ninja (φωτο)

Tsuji Tatsuya, (1991), The Cambridge history of Japan Cambridge University 

Markc Teeuwen; Fabio Rambelli, (2002), Buddhas and kami in Japan: honji suijaku as a combinatory paradigm, Routledge Curzon

Stephen Turnbull, (2003), Ninja