Μάχη της Σαρατόγκα (19 Σεπτεμβρίου & 7 Οκτωβρίου 1777)

εξώφυλλο: Πίνακας του Τζον Τράμπουλ όπου απεικονίζεται η παράδοση του Βρετανού στρατηγού Μπουργκόιν στη Σαρατόγκα, στις 17 Οκτωβρίου 1777. Η κεντρική φιγούρα είναι ο Αμερικανός στρατηγός Οράτιος Γκέιτς, ο οποίος σε ένδειξη τιμής αφού αρνήθηκε να πάρει το ξίφος του Βρετανού στρατηγού, τον προσκάλεσε στη σκηνή του. John Trumbull, Public domain, via Wikimedia Commons

Η μάχη της Σαρατόγκα διεξήχθη σε δύο φάσεις στις 19 Σεπτεμβρίου και 7 Οκτωβρίου 1777, κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης (1775-1783). Την άνοιξη του 1777, ο στρατηγός Τζον Μπουργκόιν/John Burgoyne πρότεινε ένα σχέδιο για να νικήσει τους Αμερικανούς. Θεωρώντας ότι η Νέα Αγγλία ήταν η έδρα της εξέγερσης, πρότεινε την αποκοπή της περιοχής από τις άλλες αποικίες, κινούμενος κατά μήκος του ποταμού Χάντσον, ενόσω μια δεύτερη δύναμη, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Μπάρι Λέγκερ/Barry St. Leger, θα προωθείτο ανατολικά από τη λίμνη Οντάριο. Όταν οι δύο δυνάμεις ενώνονταν στο Όλμπανυ, θα ασκούσαν πίεση πέριξ του Χάντσον, ενώ ο στρατός του στρατηγού Γουίλιαμ Χάου/William Howe θα προωθείτο βόρεια της Νέας Υόρκης.

**Στρατηγός Τζον Μπουργκόιν σε πορτραίτο του Σερ Τζόσουα Ρέινολντς περ. 1760.** Joshua Reynolds, Public domain, via Wikimedia Commons

Βρετανικά σχέδια

Τον προηγούμενο χρόνο είχε γίνει απόπειρα να καταληφθεί το Όλμπανυ, αλλά ο Βρετανός διοικητής, Σερ Γκάι Κάρλτον/Sir Guy Carleton, προτίμησε να αποσυρθεί μετά τη μάχη στο νησί Βάλκουρ/Valcour (11 Οκτωβρίου) επικαλούμενος δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Στις 28 Φεβρουαρίου 1777, ο Μπουργκόιν παρουσίασε το σχέδιό του στον αρμόδιο υφυπουργό για τις αποικίες, Λόρδο Τζόρτζ Τζερμέιν/George Germain, ο οποίος αφού το μελέτησε έδωσε την άδεια στον Μπουργκόιν να προχωρήσει και τον διόρισε επικεφαλής του στρατού που θα εισέβαλε από τον Καναδά. Ο Τζερμέιν το έπραξε αφού προηγουμένως ενέκρινε την εισήγηση του Χάου, να μετακινηθεί ο Βρετανικός στρατός από την Νέα Υόρκη στη Φιλαδέλφεια.

Δεν είναι σαφές εάν γνώριζε ο Μπουργκόιν τις προθέσεις του Χάου να επιτεθεί στη Φιλαδέλφεια πριν φύγει από τη Βρετανία. Αν και αργότερα ενημερώθηκε ο Χάου ότι πρέπει να υποστηρίξει την προέλαση του Μπουργκόιν, δεν του διευκρίνισαν τι θα επακολουθούσε. Επιπλέον, η αρχαιότητα του Χάου εμπόδιζε τον Μπουργκόιν να του δώσει εντολές. Αλληλογραφώντας τον Μάιο, ο Τζερμέιν είπε στον Χάου ότι επιθυμούσε να ολοκληρωθεί εγκαίρως η εκστρατεία της Φιλαδέλφειας προκειμένου να βοηθήσει τον Μπουργκόιν, αλλά η επιστολή του δεν περιείχε συγκεκριμένες οδηγίες.

**Χάρτης που δείχνει τις κινήσεις των αντίπαλων στην Σαρατόγκα και τις μάχες (ένθετο)** Hoodinski, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

Προέλαση του Μπουργκόιν

Η προέλαση του Μπουργκόιν αρχικά στέφθηκε με επιτυχία καθώς κατέλαβε το οχυρό Τικοντερόγκα/Ticonderoga και ο Αμερικανός στρατηγός Άρθουρ Σεν Κλέρ/Arthur St. Clair αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Καταδιώκοντας τους Αμερικανούς, οι Βρετανοί νίκησαν στη μάχη του Χάμπαρντον/Hubbardton στις 7 Ιουλίου. Πιέζοντας προς τα κάτω από τη λίμνη Τσάμπλεν/Champlain, η Βρετανική προέλαση ήταν αργή καθώς οι Αμερικανοί προσπάθησαν επιμελώς να μπλοκάρουν τους δρόμους νότια. Το Βρετανικό σχέδιο σύντομα άρχισε να αποδομείται καθώς ο Μπουργκόιν αντιμετώπιζε θέματα εφοδιασμού.

Για να επιλύσει το πρόβλημα έστειλε μια φάλαγγα με επικεφαλής τον Γερμανό αντισυνταγματάρχη Φρίντριχ Μπάουμ/Friedrich Baum να επιτεθεί στο Βερμόντ για προμήθειες. Η φάλαγγα στις 16 Αυγούστου αντιμετώπισε Αμερικανικές δυνάμεις με επικεφαλής τον ταξίαρχο Τζον Στάρκ/John Stark και στην μάχη του Μπένιγκτον/Bennington, ο Μπάουμ σκοτώθηκε μαζί με το 50% των Βρετανών. Η απώλεια είχε ως αποτέλεσμα την απόσχιση πολλών Αμερικανών ιθαγενών που ήταν σύμμαχοι των Άγγλων. Η κατάσταση για τον Μπουργκόιν επιδεινώθηκε όταν πληροφορήθηκε ότι ο Λέγκερ είχε γυρίσει πίσω και ο Χάου είχε αναχωρήσει από τη Νέα Υόρκη για να εκστρατεύσει εναντίον της Φιλαδέλφειας.

Η Τζέιν Μακ Κρί ήταν μια νεαρή γυναίκα που σκοτώθηκε από ιθαγενή Χιούρον που ανήκε στον Βρετανικό στρατό του στρατηγού Τζον Μπουργκόιν κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής επανάστασης. Λεπτομέρεια πίνακα του Τζον Βάντερλιν John Vanderlyn, Public domain, via Wikimedia Commons

Μόνος και με την κατάσταση εφοδιασμού να επιδεινώνεται, επέλεξε να κινηθεί νότια σε μια προσπάθεια να καταλάβει το Όλμπανυ πριν από το χειμώνα. Εμπόδιο στην προέλασή του ήταν Αμερικανικό στράτευμα υπό τη διοίκηση του στρατηγού Οράτιου Γκέιτς/Horatio Gates. Έχοντας αναλάβει καθήκοντα στις 19 Αυγούστου, ο Γκέιτς βρήκε έναν στρατό που συγκροτήθηκε άμεσα λόγω της επιτυχίας στο Μπένινγκτον, της οργής για τη δολοφονία της Τζέιν Μακ Κρί/Jane McCrea από συμμάχους ιθαγενείς του Μπουργκόιν και την άφιξη μονάδων πολιτοφυλακής. Ο στρατός του Γκέιτς ενισχύθηκε μετά την απόφαση του στρατηγού Τζορτζ Ουάσινγκτον να στείλει στο βορρά τον καλύτερο διοικητή τον στρατηγό Μπένεντικτ Άρνολντ/Benedict Arnold και το σώμα τυφεκιοφόρων του συνταγματάρχη Ντάνιελ Μόργκαν/Daniel Morgan.

**Αρχική διάταξη και κινήσεις στη μάχη του αγροκτήματος Φρίμαν 19 Σεπτεμβρίου 1777** History Department, United States Military Academy, Public domain, via Wikimedia Commons

Μάχη του Φρίμανς Φάρμ/Freeman’s Farm

Στις 7 Σεπτεμβρίου, ο Γκέιτς μετακόμισε βόρεια από το Στιλγουότερ/Stillwater και κατέλαβε μια ισχυρή θέση στα υψώματα Μπίμις/Bemis, περίπου δέκα μίλια νότια της Σαρατόγκα. Κατά μήκος των υψωμάτων κατασκευάστηκαν οχυρώματα υπό την επίβλεψη του μηχανικού Θάντιους Κοσιούσκο/Thaddeus Kosciuszko, τα οποία ήλεγχαν το ποτάμι και το δρόμο προς το Όλμπανυ. Στο Αμερικανικό στρατόπεδο, οι εντάσεις άρχισαν να αυξάνονται καθώς επιδεινώνονταν οι σχέσεις μεταξύ Γκέιτς και Άρνολντ. Παρ’ όλα αυτά, ανατέθηκε στον Άρνολντ η διοίκηση της αριστερής πτέρυγας και η υπεράσπιση των δυτικών υψωμάτων.

Διασχίζοντας τον ποταμό Χάντσον βόρεια της Σαρατόγκα μεταξύ 13-15 Σεπτεμβρίου, ο Μπουργκόιν κατευθύνθηκε προς τους Αμερικανούς. Εμποδιζόμενος από τις Αμερικανικές προσπάθειες αποκλεισμού των οδών, τα πυκνά δάση και τα κακοτράχαλα εδάφη, ο Μπουργκόιν δεν ήταν σε θέση να επιτεθεί μέχρι τις 19 Σεπτεμβρίου. Επιδιώκοντας να καταλάβει τα υψώματα στα δυτικά, σχεδίασε μια επίθεση τριών σημείων. Ενόσω ο βαρόνος Ρίντισελ/Riedesel θα προωθείτο με μια Γερμανο-Βρετανική δύναμη κατά μήκος του ποταμού, ο Μπουργκόιν και ο ταξίαρχος Τζέιμς Χάμιλτον/James Hamilton θα μετακινούνταν στην ενδοχώρα πριν στραφούν νότια για να επιτεθούν στα υψώματα Μπίμις. Η τρίτη φάλαγγα υπό τον ταξίαρχο Σάιμον Φρέιζερ/Simon Fraser θα προχωρούσε περισσότερο στην ενδοχώρα και θα επιτίθετο στην αριστερή πλευρά των Αμερικανών.

Έχοντας επίγνωση των Βρετανικών προθέσεων, ο Άρνολντ άσκησε πιέσεις στον Γκέιτς να επιτεθεί ενώ οι Βρετανοί κινούνταν στο δάσος. Αν και προτιμούσε να περιμένει, ο Γκέιτς επέτρεψε στον Άρνολντ να προωθήσει τους τυφεκιοφόρους του Μόργκαν μαζί με ελαφρύ πεζικό. Προχωρώντας σε ανοιχτό πεδίο στο αγρόκτημα του Φρίμαν/Freeman, οι άντρες του Μόργκαν συνάντησαν την κύρια δύναμη του Χάμιλτον και άνοιξαν πυρ στοχεύοντας τους Βρετανούς αξιωματικούς πριν αυτοί προχωρήσουν.

**Σύγχρονη άποψη του πεδίου μάχης στο αγρόκτημα Φρίμαν**

Αποσύροντας την εμπροσθοφυλακή, ο Μόργκαν αναγκάστηκε να υποχωρήσει στο δάσος όταν εμφανίστηκαν οι άντρες του Φρέιζερ στα αριστερά του. Με τον Μόργκαν υπό πίεση, ο Άρνολντ διέθεσε επιπλέον δυνάμεις στην μάχη. Μέχρι το απόγευμα, ξέσπασαν έντονες μάχες γύρω από το αγρόκτημα με τους τυφεκιοφόρους του Μόργκαν να αποδεκατίζουν το Βρετανικό πυροβολικό. Βλέποντας την ευκαιρία να συντρίψει τον Μπουργκόιν, ο Άρνολντ ζήτησε ενισχύσεις από τον Γκέιτς, αλλά αυτός αρνήθηκε και έδωσε εντολή να επιστρέψει αλλά ο Άρνολντ αγνόησε τις εντολές και συνέχισε να πολεμά. Ακούγοντας την μάχη κατά μήκος του ποταμού, ο Ρίντισελ επέστρεψε στην ενδοχώρα με το μεγαλύτερο μέρος της δύναμής του.

Επιτιθέμενοι στην δεξιά πλευρά των Αμερικανών, οι άντρες του Ρίντισελ διέσωσαν την κατάσταση εν μέσω καταιγισμού πυρών. Υπό πίεση και με τη δύση του ηλίου, οι Αμερικανοί αποσύρθηκαν στα υψώματα. Παρά την τακτική νίκη, ο Μπουργκόιν υπέστη πάνω από 600 απώλειες έναντι περίπου 300 για τους Αμερικανούς. Εδραιώνοντας τη θέση του, ο Μπουργκόιν ανέβαλε περαιτέρω επιθέσεις με την ελπίδα ότι ο στρατηγός Χένρι Κλίντον/Henry Clinton θα βοηθούσε, αλλά αυτός παρότι επιτέθηκε στο Χάντσον στις αρχές Οκτωβρίου, δεν μπόρεσε να συνδράμει.

Στο Αμερικανικό στρατόπεδο, η κατάσταση μεταξύ των διοικητών έφτασε σε οριακό σημείο όταν ο Γκέιτς δεν συμπεριέλαβε τον Άρνολντ στην έκθεσή του στο Κογκρέσο σχετικά με τη μάχη του Φρίμαν. Εξοργισμένος ο Γκέιτς απήλλαξε τον Άρνολντ και ανέθεσε την διοίκηση στον στρατηγό Μπέντζαμιν Λίνκολν/Benjamin Lincoln. Παρότι μετατέθηκε στον στρατό του Ουάσιγκτον, ο Άρνολντ παρέμεινε καθώς όλο και περισσότεροι άνδρες έφταναν στο στρατόπεδο.

Μάχη των υψωμάτων Μπίμις

Με δεδομένο ότι ο Κλίντον δεν θα βοηθούσε και με τον εφοδιασμό σε απελπιστική κατάσταση, ο Μπουργκόιν συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο. Παρότι οι Φρέιζερ και Ρίντισελ εισηγήθηκαν υποχώρηση, ο Μπουργκόιν αρνήθηκε και συμφώνησαν σε αναγνωριστική επίθεση στην Αμερικανική αριστερή πλευρά στις 7 Οκτωβρίου. Με επικεφαλής τον Φρέιζερ, η δύναμη αριθμούσε περίπου 1.500 άντρες και προχώρησε από το αγρόκτημα Φρίμαν στο Μπάρμπερ Γουίτφιλντ/Barber Wheatfield. Εκεί αντιμετώπισαν τον Μόργκαν και τις ταξιαρχίες των Ίνοκ Πουρ/Enoch Poor και Εμπενίζερ Λέρντ/Ebenezer Learned.

Ενώ ο Μόργκαν επιτέθηκε στο ελαφρύ πεζικό στα δεξιά του Φρέιζερ, ο Πούρ διέσπασε τις γραμμές των Γρεναδιέρων στα αριστερά. Ακούγοντας τις μάχες, ο Άρνολντ εγκατέλειψε τη σκηνή του και ανέλαβε τη διοίκηση. Με τη γραμμή του να καταρρέει, ο Φρέιζερ προσπάθησε να συγκεντρώσει τους άντρες του, αλλά δέχτηκε πυροβολισμό και σκοτώθηκε. Ηττημένοι οι Βρετανοί υποχώρησαν προς τα οχυρά Μπαλκάρες και Μπρέιμαν. Η αρχική επίθεση του Άρνολντ στο Μπαλκάρες, αποκρούστηκε, αλλά τελικά το κατέλαβε με κυκλωτική επίθεση, ενώ σε αντίστοιχη επίθεση εναντίον του Μπρέιμαν, ο τραυματίστηκε στο πόδι αλλά τελικά το οχυρό κατελήφθη από τους Αμερικανούς. Στις μάχες, ο Μπουργκόιν έχασε 600 άντρες, ενώ οι Αμερικανικές απώλειες ανέρχονταν σε περίπου 150 άντρες. Ο Γκέιτς παρέμεινε στο στρατόπεδο καθ’ όλη τη διάρκεια της μάχης.

**Στρατηγός Οράτιος Γκέιτς σε πορτραίτο του Γκίλμπερτ Στιούαρτ** Gilbert Stuart, Public domain, via Wikimedia Commons

Συνέπειες

Το επόμενο βράδυ, ο Μπουργκόιν άρχισε να αποσύρεται βόρεια. Σταματώντας στη Σαρατόγκα και χωρίς εφόδια, συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο. Ενώ οι αξιωματικοί του ήθελαν να πολεμήσουν, ο Μπουργκόιν αποφάσισε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον Γκέιτς ο οποίος αν και αρχικά απαίτησε παράδοση άνευ όρων, τελικά συμφώνησε σε μια μεταβατική συνθήκη σύμφωνα με την οποία οι άντρες του Μπουργκόιν θα μεταφέρονταν στη Βοστώνη ως φυλακισμένοι και θα επέστρεφαν στην Αγγλία υπό τον όρο ότι δεν θα πολεμούσαν ξανά στη Βόρεια Αμερική. Στις 17 Οκτωβρίου, ο Μπουργκόιν παρέδωσε τους υπόλοιπους 5.791 άντρες του.

Η νίκη στη Σαρατόγκα αποτέλεσε σημαντική τόνωση ηθικού για τους Πατριώτες και έπεισε τους Γάλλους, τους Ισπανούς και τους Ολλανδούς να συμμετάσχουν στον αγώνα τους εναντίον του κοινού αντιπάλου. Η ναυτική υποστήριξη της Γαλλίας βοήθησε τον ηπειρωτικό στρατό να κερδίσει την τελική μάχη του Γιόρκταουν/Yorktown, που οδήγησε στο τέλος της Αμερικανικής επανάστασης.