Μόχωκ/Mohawk

εξώφυλλο: Φυλετική σημαία της Mohawk Warrior Society

Οι Ινδιάνοι Μόχωκ (Κανιεν κε χάκα/Kanienʼkehá꞉ka) ήταν πολεμοχαρής φυλή μέλος της Συνομοσπονδίας Ιρόκουα. Διαβίωναν κατά μήκος του ποταμού Μόχωκ της ομώνυμης κοιλάδας βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης στο Νότιο Κεμπέκ και Ανατολικό Οντάριο και θεωρούνταν από τη Συνομοσπονδία ως «φύλακες της ανατολικής θύρας». Οι Μόχωκ θεωρούνται από τις πλέον φοβερές φυλές Ινδιάνων που τρομοκρατούσαν τους αντιπάλους λόγω του βίαιου και βάναυσου τρόπου με τον οποίο πολεμούσαν.

Τοποθεσία

Οι Μόχωκ αρχικά κατοικούσαν στην κοιλάδα του ποταμού Μόχωκ στη σημερινή πολιτεία της Νέας Υόρκης, δυτικά του ποταμού Χάντσον. Η περιοχή τους εκτεινόταν βόρεια στον ποταμό St. Lawrence, το νότιο Κεμπέκ και ανατολικό Οντάριο, νότια στο μεγαλύτερο τμήμα του Νιου Τζέρσεϋ και την Πενσυλβάνια, ανατολικά στα Πράσινα Βουνά/Green Mountains του Βερμόντ και δυτικά στα σύνορα με την περιοχή των Ιρόκουα.

Γεωγραφικά στοιχεία

Οι Μόχωκ ανήκουν στην πολιτιστική ομάδα ιθαγενών των βορειοανατολικών δασών. Η γεωγραφία της περιοχής στην οποία έζησαν υπαγόρευε τον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό της φυλής.

Η περιοχή των βορειοανατολικών δασών εκτείνεται κυρίως κατά μήκος της Νέας Αγγλίας, νότια του Καναδά, δυτικά προς Μινεσότα και βόρεια του ποταμού Οχάιο.

Έδαφος: Πυκνά δάση, ποτάμια, ωκεανός.

Κλίμα: Το κλίμα ποικίλλει ανάλογα με την τοποθεσία της φυλής.

Πανίδα: Σκίουροι, ελάφια με λευκή ουρά, ρακούν, αρκούδες, κάστορες, άλκες και καριμπού.

Ψάρια και θαλάσσια θηλαστικά: Φάλαινες, φώκιες, ψάρια και οστρακοειδή.

Καλλιέργειες: Καλαμπόκι, κολοκύθα, φασόλια και καπνός.

Δέντρα: Λεύκες, σημύδα, φτελιά, σφεντάμι, βελανιδιά, πεύκο, έλατα και ερυθρελάτη.

Συνομοσπονδία Ιρόκουα

Οι Μόχωκ ήταν μέλος της Συνομοσπονδίας Ιρόκουα που ιδρύθηκε το 1515 από τους Ντεγκαναβίντα/Deganawida και Χαϊαβάθα/Hiawatha και αρχικά αποτελούνταν από τις φυλές Μόχωκ, Σένεκα, Ονάιντα, Ονοντάγκα, Καγιούγκα ενώ το 1722 εντάχθηκαν και οι Τασκαρόρα. Σκοπός της Συνομοσπονδίας ήταν να δημιουργήσει την αυτοκρατορία Ιρόκουα αφομοιώνοντας τους κατακτημένους λαούς. Η ένταξη στο Σύνταγμα της Συνομοσπονδίας καθιερώθηκε στο Μεγάλο Συμβούλιο, στο οποίο συμμετείχαν 50 Σάτσαμς (αρχηγοί) που ονομάζονταν Χογιάνε και η φυλή εκπροσωπήθηκε με εννέα Χογιάνε.

Οι στόχοι της Συνομοσπονδίας επιτεύχθηκαν. Οι γειτονικές φυλές των Μεγάλων Λιμνών και της κοιλάδας του Οχάιο αφού πολέμησαν για την κυριαρχία στο εμπόριο της γούνας κάστορα, υπέκυψαν στην ισχύ και την ενότητα της Συνομοσπονδίας Ιρόκουα. Μέχρι το 1670, οι Χιούρον, Ποταβατόμι, Φοξ, Σάουκ, Νιούτραλς, Κίκαπουκ Μαϊάμι, Οτάβα, Ιλινόι, Οσσέα, Κάνσα, Πόνκα, Όμαχα, Έρι και Σουσκουεχάνοκ αναγκάστηκαν να μετακινηθούν από τα εδάφη τους.

Γλώσσα

Οι Μόχωκ μιλούν την γλώσσα Ιρόκουα και αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Κανιενκεχάκα/Kanienkahaga, που σημαίνει «άνθρωποι του πυρόλιθου» από ένα ισχυρό βέλος με δυνατή φλόγα που αναφέρεται στην ιστορία τους. Το όνομα Μόχωκ δόθηκε από τους εχθρούς τους και προέρχεται από την Αλγκόνκουα λέξη «Μοχοουάογκ/Mo ho wawog» που σημαίνει «ανθρωποφάγοι», λόγω των τελετών κανιβαλισμού προκειμένου να απορροφήσουν τη δύναμη των εχθρών τους.

Οι «Τέσσερις Ινδιάνοι βασιλείς» (τρείς Ιρόκουα/Μόχωκ και ένας Μοϊκανός) που επισκέφτηκαν το 1710 την βασίλισσα Άννα. Εθνικά Αρχεία Καναδά – καλλιτέχνης: Jan Verelst Simon, John, 1675-ca. 1755 (Engraver) and John Verelst, b. 1648 (Artist), Public domain, via Wikimedia Commons

Διαβίωση – κουλτούρα

Οι Μόχωκ ήταν κυνηγοί, αλιείς και αγρότες που μετακινούνταν με πιρόγες κατά μήκος των ποταμών Μόχωκ και Χάντσον για κυνήγι, εμπόριο και πολεμικές αποστολές. Οι πολεμιστές αποτελούσαν φόβητρο σε όλη την περιοχή λόγω της βάναυσης τακτικής και του ανελέητου τρόπου με τον οποίο αντιμετώπιζαν τους αιχμαλώτους. Οι Ντεγκαναβίντα και Χαγιαβάθα θέσπισαν το Σύνταγμα της Συνομοσπονδίας Ιρόκουα για να ενώσουν τις φυλές, να εξαλείψουν τον αδιάκοπο διαφυλετικό πόλεμο και να τερματίσουν το έθιμο του κανιβαλισμού. Οι φυλές της Συνομοσπονδίας πολέμησαν όλες τις γειτονικές φυλές μέχρι να τις υποτάξουν. Η φυλή είχε τις πρώτες επαφές εμπορίου γούνας με Ευρωπαίους, συμπεριλαμβανομένων των Ολλανδών, Σουηδών, Γάλλων και Βρετανών. Οι Μόχωκ συμμάχησαν με τους Βρετανούς κατά των Γάλλων κατά τη διάρκεια των Γαλλο – Ινδιάνικων Πολέμων (1689 – 1763). Μετά την Αμερικανική Επανάσταση, οι περισσότεροι Μόχωκ μεταφέρθηκαν στον Καναδά, όπου η συντριπτική πλειοψηφία εξακολουθεί να κατοικεί μέχρι σήμερα.

Θρησκεία

Παραδοσιακή θρησκεία των Μόχωκ είναι ο Ανιμισμός η οποία βασίζεται στην αρχέγονη σύγκρουση μεταξύ καλού και κακού, αλλά αρκετοί Μόχωκ ασπάζονται την θρησκεία Longhouse.

Το 1632 μια ομάδα Ιησουιτών ιεραποστόλων γνωστοί ως Καναδοί Μάρτυρες με επικεφαλής τον Ισαάκ Τζόγκς, συνελήφθη από τους Μόχωκ και μεταφέρθηκε στο Οσέρνενον (σημερινό Όρισβιλ της Νέας Υόρκης). Ο Τζόγκς και η ομάδα του προσπάθησαν να τους μυήσουν στον Καθολικισμό, αλλά οι Μόχωκ τους βασάνισαν και κατόπιν τους σκότωσαν. Μετά το μαρτύριο, αφίχθηκαν και άλλοι Γάλλοι ιεραπόστολοι και αρκετοί Μόχωκ ασπάστηκαν την Καθολική πίστη. Δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Τζόγκς, η Κατέρι Τεκακουίθα/Kateri Tekakwitha, κόρη ενός αρχηγού Μόχωκ και μιας Ρωμαιοκαθολικής Αλγκόνκουα, που γεννήθηκε στο Οσέρνενον ανακηρύχθηκε ως η πρώτη άγια. Η θρησκεία αποτέλεσε πεδίο σύγκρουσης μεταξύ Γάλλων και Βρετανών, ενώ ο Ολλανδός Μεταρρυθμιστής κληρικός Godfridius Dellius κήρυξε στους Μόχωκ.

αριστερά **Longhouse** – δεξιά **Wigwam**

Κατοικία

Η φυλή το χειμώνα ζούσε σε μεγάλα οχυρωμένα χωριά αποτελούμενα από επιμήκεις καλύβες/longhouses οι οποίες χτίζονταν από τους άντρες αλλά ανήκαν στις γυναίκες. Τους καλοκαιρινούς μήνες, οι άνδρες ταξίδευαν σε αποστολές κυνηγιού διαμένοντας σε προσωρινά καταφύγια σχήματος πυραμίδας ή θόλου που ονομάζονταν Γουίγκγουαμ/Wigwam.

Τα wigwams κατασκευάζονταν με ξύλινα πλαίσια που καλύπτονταν από υφασμένα πατάκια, φύλλα από φλοιό σημύδας και δέρματα ζώων. Γύρω από το κτίσμα τυλίγονταν σχοινιά για να κρατούν το φλοιό της σημύδας στη θέση του.

Η εικόνα απεικονίζει τον Ταγιεντανεγκέα/Thayendanegea (1743 – 1807) γνωστό ως Τζόζεφ Μπράντ/Joseph Brant, ο οποίος ήταν αρχηγός της φυλής. Στο λαιμό του φορά Wampum και τα μαλλιά του απεικονίζουν το παραδοσιακό χτένισμα της φυλής. Τα Wampum ήταν παραδοσιακές, ιερές χάντρες των Iroquois που χρησιμοποιούνταν σε ειδικές τελετές και ως νόμισμα.

Ενδυμασία

Τα ρούχα που φορούσαν οι πρώτοι Μόχωκ ήταν απλά και φτιαγμένα από δέρματα ζώων ή φλοιό φτελιάς. Ο ανδρικός ρουχισμός περιλάμβανε μακριά μανίκια, κολάν, πουκάμισα, μακριές κάπες και μανδύες. Αυτά φτιάχνονταν από δέρματα ελαφιού, ρακούν, κάστορα, βίδρας και άλκης. Οι γυναίκες φορούσαν φούστες, χιτώνες και μανδύες. Σχεδόν όλα τα ρούχα ήταν διακοσμημένα με χάντρες ή σχέδια. Τα μοκασίνια κατασκευάζονταν από δέρμα ζώου με υψηλό κολάρο που μπορούσε να αφεθεί προς τα πάνω ή να διπλωθεί προς τα κάτω και ήταν αλειμμένα εξωτερικά με λίπος για επιπλέον στεγανοποίηση. Οι άνδρες φορούσαν τουρμπάνι από μαλακή γούνα κατά τους κρύους χειμερινούς μήνες. Οι Ευρωπαίοι εισήγαγαν το εμπορικό ύφασμα στη φυλή που έκτοτε άρχισε να υιοθετεί έναν Ευρωπαϊκό τύπο ένδυσης.

Οι Μόχωκ μαδούσαν (δεν ξύριζαν) τα μαλλιά τους αφήνοντας κοντές τούφες τις οποίες έπλεκαν αφού προηγουμένως έβαφαν με κόκκινη ώχρα. Η κοινή αντίληψη για το χτένισμα «Μόχωκ» στην πραγματικότητα προέρχεται από τη φυλή Πόνι/Pawnee.

Τροφή

Η τροφή των Μόχωκ προερχόταν από καλλιέργειες καλαμποκιού, φασολιών και κολοκύθας οι οποίες ήταν γνωστές ως ντιοχάκο/deohako που σημαίνει «υποστήριξη ζωής» ενώ στο διαιτολόγιο συμπεριλαμβάνονταν ψάρια όπως ο σολομός . Οι κυνηγοί παρείχαν κρέας από ελάφια, άλκες, μαύρη αρκούδα και μικρότερα θηράματα όπως σκίουρους, πάπιες, κουνέλια και άγριες γαλοπούλες. Το διαιτολόγιο περιλάμβανε επίσης ξηρούς καρπούς, λαχανικά, μανιτάρια και φρούτα όπως βατόμουρα, φράουλες και σμέουρα. Οι Μόχωκ χρησιμοποιούσαν μεθόδους συντήρησης τροφίμων όπως αποξήρανση και κάπνισμα προκειμένου να διασφαλίσουν ότι τα τρόφιμα ήταν διαθέσιμα τους χειμερινούς μήνες. Το φαγητό τους μαγειρευόταν σε ποικίλες μορφές όπως σούπες, ψωμί καλαμποκιού και στιφάδο.

αριστερά **μονόξυλο κανό** δεξιά **πιρόγα**

Μεταφορικά μέσα

Οι Μόχωκ και οι άλλες φυλές της Συνομοσπονδίας Ιρόκουα χρησιμοποιούσαν δύο τύπους κανό (πιρόγα). Ένα κανό φτιαγμένο από φλοιό φτελιάς το οποίο ήταν ελαφρύ και γρήγορο και μονόξυλα κανό (από κορμό δέντρου) για μακρινούς προορισμούς, τα οποία σε αντίθεση με τις πιρόγες ήταν βαριά και απαιτούσαν πολλά άτομα για να μεταφερθούν. Στην ξηρά χρησιμοποιούσαν σκύλους (δεν υπήρχαν άλογα στη Βόρεια Αμερική μέχρι την άφιξη των Ευρωπαίων). Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, χρησιμοποιούσαν έλκηθρα και χιονοπέδιλα για να κινούνται στο χιόνι.

Οπλισμός

Τα όπλα που χρησιμοποιούσαν οι Μόχωκ περιλάμβαναν πολεμικά ρόπαλα, τόμαχοκ, σφυριά μάχης, μαχαίρια, τόξα και βέλη. Εχθρικές φυλές ήταν οι Χιούρον, Πένακουκ, Λενάπε, Τσιπίουα και Μοϊκανοί.

Παρούσα κατάσταση

Το 1971 ιδρύθηκε στο Kahnawake, η Ένωση Πολεμιστών Μόχωκ, με σκοπό την διεκδίκηση δικαιωμάτων για την φυλή.

Στις 13 Μαΐου 1974, Μόχωκ από τους καταυλισμούς Kahnawake και Akwesasne ανέκτησαν τα παραδοσιακά εδάφη κοντά στο Old Forge της Νέας Υόρκης, καταλαμβάνοντας στη λίμνη Μος, μια εγκαταλελειμμένη κατασκήνωση κοριτσιών. Η κυβέρνηση της Νέας Υόρκης προσπάθησε να τερματίσει την επιχείρηση, αλλά μετά από διαπραγματεύσεις, προσέφεραν στους Μόχωκ κάποια εδάφη στη λίμνη Μάινερ, όπου τελικά εγκαταστάθηκαν.

Οι Μόχωκ προσπάθησαν για μεγαλύτερη κυριαρχία στα εδάφη τους στον Καναδά, πιέζοντας για περισσότερα δικαιώματα. Οι εντάσεις με τις επαρχίες και τις εθνικές κυβερνήσεις του Κεμπέκ αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια ορισμένων διαμαρτυριών, όπως η κρίση Oka το 1990.

Το 1993, μια ομάδα Μόχωκ αγόρασε 322 στρέμματα γης στην πόλη Palatine στην κομητεία Montgomery, της Νέας Υόρκης, την οποία ονόμασαν Κανάτσιοχαρέκε/Kanatsiohareke. Ήταν μια επιστροφή στην προγονική τους γη.

Αν και απασχολούνται σε πολλά επαγγέλματα, οι Μόχωκ είναι γνωστοί για την ικανότητά τους σε έργα κατασκευής χάλυβα υψηλού επιπέδου, όπως το Empire State Building και η γέφυρα George Washington, αμφότερες στη Νέα Υόρκη.

Οι πληθυσμιακές εκτιμήσεις στις αρχές του 21^ου αιώνα ανέρχονται σε περίπου 47.000 απογόνους Μόχωκ.

Χρονολόγιο

Παρακάτω αναφέρονται τα σημαντικότερα γεγονότα, ημερομηνίες, ορόσημα και μάχες της φυλής.

1500: Οι πρώτοι Ευρωπαίοι εξερευνητές και έμποροι έρχονται σε επαφή με τους Μόχωκ και ξεκινά το εμπόριο γούνας κάστορα.

1619: Ιδρύονται οι Νέες Κάτω Χώρες από τους Ολλανδούς οι οποίοι ιδρύουν εμπορικό κέντρο στο Fort Nassau.

**Η αποβίβαση των προσκυνητών του Mayflower πίνακας του Charles Lucy** Scan by NYPL, Public domain, via Wikimedia Commons

1620: Το πλοίο Mayflower και οι προσκυνητές αποβιβάζονται στον Νέο Κόσμο και ιδρύεται η αποικία της Μασαχουσέτης από τον John Mason.

1620: Ξεκινά η Μεγάλη Μετανάστευση των Άγγλων αποίκων και η καταπάτηση εδαφών των Ινδιάνων.

1633: Οι Ολλανδοί έμποροι αρχίζουν να εφοδιάζουν τους Μόχωκ με όπλα για να επικρατήσουν έναντι των Μοϊκανών κατά μήκος του ποταμού Χάντσον.

1634: Οι Ευρωπαίοι μεταδίδουν επιδημίες ευλογιάς και ιλαράς.

1634: Ξεκινά ο πόλεμος Pequot (1634-1638) μεταξύ Άγγλων και Πέκουοτ/Pequot με επικεφαλής τον αρχηγό Sassacus.

**Sassacus Χάλκινο γλυπτό από τον Τζούντ Χάρτμαν**

1637: Οι Μόχωκ σκοτώνουν τον Sassacus και τους πολεμιστές του και στέλνουν το scalp (δέρμα κεφαλιού) του Sassacus στους Άγγλους ως ένδειξη φιλίας.

1640: Ξεκινούν οι πόλεμοι του Κάστορα (1640 – 1701) μεταξύ Συνομοσπονδίας Ιρόκουα εναντίον Γάλλων και Ινδιάνων συμμάχων τους που περιλάμβαναν τους Χιούρον και φυλές Αλγκόκιν.

1650: Ο Μόχωκ επιτίθενται στους Αμπενάκι και σε άλλες φυλές Αλγκόκιν, συμπεριλαμβανομένων των Πέννακουκ.

1666: Οι Γάλλοι επιτίθενται στους Μόχωκ στην κεντρική περιοχή της Νέας Υόρκης, καίγοντας όλους τους καταυλισμούς.

1669: Γάλλοι ιεραπόστολοι προσπαθούν να προσηλυτίσουν τους Μόχωκ στον Χριστιανισμό. Ορισμένοι Μόχωκ μεταφέρονται σε δύο χωριά της ιεραποστολής κοντά στο Μόντρεαλ γνωστά ως Κάναουακ/Kahnawake και γίνονται σύμμαχοι των Γάλλων.

**Ένα από τα παλαιότερα πορτραίτα της Αγίας Kateri Tekakwitha από τον Claude Chauchetière γύρω στο 1696** Father Claude Chauchetière, S.J., Public domain, via Wikimedia Commons

1680: Η Kateri Tekakwitha (1656 – 1680) μια διάσημη Καθολική, γνωστή και ως Lily των Μόχωκ, πεθαίνει στις 17 Απριλίου 1680 και ανακηρύσσεται άγια από την Καθολική εκκλησία.

1688: Οι Γάλλο – Ινδιάνικοι πόλεμοι (1688-1763) σηματοδοτούν τον πόλεμο του βασιλιά William (1688-1699) και οι Μόχωκ γίνονται σύμμαχοι των Αγγλικών.

1702: Πόλεμος της βασίλισσας Άννας (1702-1713) οι Μόχωκ χρησιμεύουν ως ανιχνευτές.

1710: Τρεις αρχηγοί Ιρόκουα και ένας Μοϊκανός συμμετέχουν σε διπλωματική συνάντηση με την βασίλισσα Άννα της Αγγλίας. Η εν λόγω συνάντηση είναι ιστορικά γνωστή ως «επίσκεψη των τεσσάρων βασιλέων»..

1744: Πόλεμος του βασιλιά Γεωργίου (1744 – 1748).

Επάνω από αριστερά: 1. Πολεμιστής Αμπενάκι – 2. Καναδός πολιτοφύλακας – 3. Γάλλος πεζοναύτης. Κάτω από αριστερά: 1. Άγγλος Γρεναδιέρος – 2. Άγγλος λοχίας – 3. Πολεμιστής Μόχωκ.

1754: Ο Γαλλο – Ινδιάνικος πόλεμος (1754 – 1763) ή 7ετής πόλεμος, ήταν η τέταρτη και τελευταία σειρά συγκρούσεων μεταξύ Βρετανών και Γάλλων. Αμφότεροι βοηθήθηκαν από συμμάχους Ινδιάνους.

1763: Ο Γαλλο – Ινδιάνικος πόλεμος τελειώνει με νίκη για τους Βρετανούς που καταργούν την αποικία της Νέας Γαλλίας.

1768: Υπογράφεται συνθήκη στο Fort Stanwix μεταξύ Συνομοσπονδίας Ιρόκουα και Βρετανών.

1775: Πόλεμος της ανεξαρτησίας (1775–1783).

1775: Ο Thayendanegea (Joseph Brant) Ινδιάνος αρχηγός Μόχωκ που υπηρέτησε τους Βρετανούς κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας.

1783: Μετά την Αμερικανική Επανάσταση, οι περισσότεροι Μόχωκ μεταφέρθηκαν στον Καναδά.

1812: Αγγλο – Αμερικανικός πόλεμος (1812 – 1814). Πολεμιστές Ιρόκουα στην περιοχή του Νιαγάρα μάχονται για τους Βρετανούς.