copyright © γράφει ο Χείλων

Η αρχαία Ρώμη κατά την διάρκεια του «βίου» της έδωσε πολλές μάχες αντιμετωπίζοντας πλείστους όσους αντιπάλους. Σε άλλες κατήγαγε περιφανείς νίκες και σε άλλες υπέστη βαριές ήττες. Ουδεμία όμως ήττα υπήρξε τόσο ταπεινωτική και συντριπτική όσο αυτή στην μάχη του Τευτοβούργιου δρυμού. Το αποτέλεσμα ήταν ο ολοκληρωτικός αφανισμός τριών λεγεώνων, ο οποίος επέφερε σοβαρό πλήγμα στο κύρος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Ιστορικό

Τον 1^ο αιώνα μ.Χ τα σύνορα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην Ευρώπη εκτείνονταν μέχρι τον ποταμό Έλβα, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών ανατολικά του ποταμού Ρήνου. Οι εν λόγω περιοχές είχαν ενταχθεί στην επαρχία της Μεγάλης Γερμανίας και τον 7^ο αιώνα μ.Χ ορίσθηκε ως έπαρχος ο Πόπλιος Κουνκτίλιος Βάρος, στον οποίο ανατέθηκε η διασφάλιση των περιοχών, λόγω αναταραχών από τις συχνές εξεγέρσεις των τοπικών φυλών.

Το καλοκαίρι του 9 μ.Χ στα πλαίσια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων, ο Βάρος εκστράτευσε στην κεντρική Γερμανία με τρείς λεγεώνες (XVII – XVIII – XIX) συνεπικουρούμενος από συμμαχικές δυνάμεις υπό τον Αρμίνιο (Χέρμαν στην Γερμανική γλώσσα) ο οποίος προερχόταν από Γερμανική φυλή και είχε μεγαλώσει στην Ρώμη, διακρινόμενος σε πολλές μάχες έχοντας αποκτήσει τον βαθμό του Ιππέα (κατώτερος τίτλος ευγενείας αντίστοιχος του πατρικίου).

Με το πέρας των επιχειρήσεων και ενώ επέστρεφαν στα χειμερινά καταλύματα, ο Βάρος πληροφορείται ότι ο Αρμίνιος κατά την παραμονή του στην Γερμανία, προέβαινε σε συνωμοτικές ενέργειες κατά της Ρώμης μαζί με ντόπιους ομοεθνείς του. Θέλοντας λοιπόν να προλάβει δυσάρεστες καταστάσεις, αναδιπλώνεται και κατευθύνεται προς τις επίφοβες περιοχές προκειμένου να αντιμετωπίσει δυναμικά την οιαδήποτε οργανωμένη εξέγερση εν τη γενέσει της.

Το δρομολόγιο περιελάμβανε την διέλευση του Τευτοβούργιου Δρυμού μιας δυσπρόσιτης – δασώδους – ελώδους και αχαρτογράφητης περιοχής, παντελώς άγνωστης στους Ρωμαίους με αποτέλεσμα η κίνηση να είναι δυσχερής. Ο εν λόγω δρυμός ευρίσκεται μεταξύ Άμστερνταμ, Ανόβερου και Κολωνίας.

Κάποια στιγμή ο Αρμίνιος φεύγει προφασιζόμενος να φέρει βοήθεια από τους τοπικούς ιχνηλάτες προκειμένου να διευκολυνθούν στην διάβαση, αλλά αντί βοηθείας επιστρέφει ηγούμενος στρατιωτικής δύναμης Γερμανικών φυλών δυναμικότητας 15.000 έως 30.000 άνδρες.

Η μάχη

Ο Ρωμαϊκός στρατός βρέθηκε παγιδευμένος σε έναν στενό διάδρομο (πλάτους περίπου 200 μέτρων) μεταξύ λόφου και βάλτου, γεγονός που έδωσε τακτικό πλεονέκτημα στους Γερμανούς, οι οποίοι προκειμένου να ολοκληρώσουν την παγίδευση έσκαψαν μια τάφρο, κατά μήκος του περάσματος, ώστε ο Ρωμαϊκός στρατός να είναι αποκλεισμένος από τρεις πλευρές.

Η μάχη άρχισε με τον Ρωμαϊκό στρατό, να βαδίζει δυτικά μέσα στον δρυμό. Περιγραφές αναφέρουν την Ρωμαϊκή δύναμη να απλώνεται σε μήκος εννέα μιλίων σε ένα στενό διάδρομο, γεγονός που φαίνεται λογικό, δεδομένου ότι ο εν λόγω διάδρομος ανοίχθηκε μετά την κοπή δένδρων. Όταν δε ο στρατός έφτασε σε ένα σημείο, βορειοανατολικά του Όσναμπρουκ έπεσε σε ενέδρες.

Σε μια εξ’ αυτών και ενώ μαίνονταν βαριές καταιγίδες, οι Ρωμαίοι έχασαν δεκάδες άνδρες, διότι δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τους Γερμανούς τοξότες. Μέχρι το τέλος της πρώτης ημέρας και μετά από πολλές προσπάθειες ανέκτησαν την θέση τους και έχτισαν ένα οχυρωμένο στρατόπεδο όπου πέρασαν την πρώτη νύχτα. Επιτέθηκαν πάλι το πρωί όπου μπόρεσαν να προωθηθούν νοτιοανατολικά και να φτάσουν σε ένα σημείο βόρεια των λόφων Βίεν και βορειοδυτικά του Οστερκάπεν, όπου ίσως να διανυκτέρευσαν. Την επόμενη ημέρα ο στρατός συνέχισε το οδοιπορικό βορειοδυτικά, βαδίζοντας σε δυνατή βροχή, φθάνοντας σε μια περιοχή βόρεια του λόφου Καλκρίζε, όπου και συνέβη η τελική «σφαγή». Παγιδευμένος στο στενό διάδρομο ανάμεσα στο λόφο και το μεγάλο βάλτο, ο υπόλοιπος στρατός εξολοθρεύτηκε πλήρως.

Ξεκληρίστηκαν τρεις λεγεώνες και ισοδύναμος αριθμός συμμάχων συνολικής δύναμης περίπου 20.000 ανδρών. Οι περισσότεροι Ρωμαίοι διοικητές, συμπεριλαμβανομένου του Βάρου αυτοκτόνησαν μόλις συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχε δυνατότητα διαφυγής.

Αναλύοντας την μάχη, διαπιστώνουμε ότι ήταν αδύνατον για τους Ρωμαίους να επιβιώσουν για τους κάτωθι λόγους:

– Βρέθηκαν εγκλωβισμένοι σε άγνωστη περιοχή.

– Στάθηκε αδύνατον να λάβουν σχηματισμό μάχης λόγω της ανορθόδοξης ανάπτυξης των λεγεώνων (διάσπαρτες σε στενό περιβάλλον χωρίς δυνατότητα τακτικών ελιγμών).

– Παγιδεύθηκαν σε δασώδες περιβάλλον (πρωτόγνωρο περιβάλλον μάχης).

– Προδόθηκαν από συμμάχους οι οποίοι διοχέτευσαν πολύτιμες πληροφορίες στον εχθρό.

– Επικρατούσαν δυσμενείς καιρικές συνθήκες (καταιγίδα).

Επιμύθιο

Ο Βάρος είχε επικριθεί για τις στρατιωτικές του ικανότητες οι οποίες υπολείπονταν των αντίστοιχων πολιτικών. Όμως την συγκεκριμένη χρονική περίοδο ήταν τέταρτος στην ιεραρχία της Ρώμης, μετά τον Αύγουστο, τον Τιβέριο και τον Γερμανικό.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Οκταβιανός Αύγουστος όταν πληροφορήθηκε την σφαγή φώναξε απελπισμένος…… «Quintili Vare, legiones redde (Βάρε δώσε πίσω τις λεγεώνες μου)».

Οι αριθμοί των λεγεώνων XVII – XVIII – XIX (17 – 18 – 19) αποσύρθηκαν και ουδέποτε χρησιμοποιήθηκαν στο μέλλον, παρά την ισχύουσα τακτική αναδόμησης των κατεστραμμένων λεγεώνων.

Ο Αρμίνιος σε ένδειξη καλής πίστης και προσδοκώντας να ενώσει τις Γερμανικές φυλές, έστειλε το κεφάλι του Βάρου στον αρχηγό των Μαρκομάνων (πανίσχυρη Γερμανική φυλή η οποία δεν συμμετείχε στην μάχη τηρώντας ουδέτερη στάση) ο οποίος όμως φερόμενος ιπποτικά, το απέστειλε στην Ρώμη προκειμένου να ταφεί αξιοπρεπώς.

Η επαρχία της Μεγάλης Γερμανίας διαλύθηκε και ουδέποτε επανασυστάθηκε.

Πηγές

Peter S. Wells, «Η μάχη που Σταμάτησε την Ρώμη: Αυτοκράτορας Αύγουστος, Αρμίνιος, και η Σφαγή των Λεγεώνων στο δάσος του Τευτοβούργιου» W.W. Norton & Company, Νέα Υόρκη, 2003