Γράφει ο Χείλων

Ο Λούκιος Σέργιος Κατιλίνας (Lucius Sergius Catilina) γεννήθηκε το 108 π.Χ και ήταν γόνος μιας εκ των παλαιοτέρων οικογενειών πατρικίων της Ρώμης η οποία είχε αρνηθεί τα κοινωνικά και οικονομικά προνόμια που απέρρεαν από το αξίωμα.

Θεωρήθηκε ως ο κινητήριος μοχλός της ιστορικής «συνωμοσίας» η οποία φέρει το όνομά του, βάσει της οποίας αποπειράθηκε να ανατρέψει το πολιτειακό καθεστώς της Ρώμης και συγκεκριμένα την πολιτική δύναμη της αριστοκρατικής συγκλήτου.

Αναφέρεται ως υποστηρικτής του Σύλλα και περιγράφεται ως άπληστος και σκληρός. Κατηγορήθηκε ότι δολοφόνησε την σύζυγο και τον υιό του προκειμένου να παντρευτεί την όμορφη και πλούσια Ορέστιλα Αυρηλία. Επίσης υπήρχαν υποψίες ότι είχε διαπράξει μοιχεία με την Φάβια η οποία ήταν Εστιάδα Παρθένα (ιέρειες της αρχαίας Ρώμης) και ετεροθαλής αδελφή της Τερέντιας, συζύγου του Κικέρωνα .

Η στρατιωτική διαδρομή του είναι εντυπωσιακή……το 77 π.Χ ήταν κυαίστωρ (δημόσιο αξίωμα με αρμοδιότητα την εφαρμογή των νόμων = αστυνομικός διευθυντής) το 68 π.Χ πραίτωρ και το 67 π.Χ κυβερνήτης της Αφρικής. Το 64 π.Χ θέτει υποψηφιότητα για Ύπατος όμως κατατίθεται μομφή εναντίον του από τον Πούμπλιο Κλόδιο Πούλχερ/Publius Clodius Pulcher η οποία έχει ως αποτέλεσμα να αποκλεισθεί η υποψήφιότητά του και να γίνει αφορμή για την πρώτη συνωμοσία, κατά την οποία σύμφωνα με φήμες συνέπραξε με νέους όλων των τάξεων, συμπεριλαμβανομένου του Κράσσου και του Ιουλίου Καίσαρα προκειμένου οι νεοεκλεγέντες Ύπατοι να δολοφονηθούν την 1η Ιανουαρίου 65 π.Χ. Όμως το σχέδιο αποτυγχάνει λόγω της ανυπομονησίας του να δώσει το σήμα. Αργότερα ο Κατιλίνας αθωώθηκε στη δίκη για εκβίαση συνωμοσίας.

Μετά το συμβάν το σχέδιό του άλλαξε. Η πόλη επρόκειτο να πυρποληθεί και εκείνοι που αντιτάχθηκαν στην επανάσταση να εκτελεσθούν. Όλα τα χρέη θα ακυρώνονταν και οι εύποροι πολίτες θα προγράφονταν. Μεταξύ των συνωμοτών ήταν πολλοί άνδρες που κατείχαν υψηλές θέσεις και ασκούσαν μεγάλη επιρροή. Όπλα και χρήματα συγκεντρώθηκαν, στρατολογήθηκαν στρατιώτες και ζητήθηκε η βοήθεια των δούλων. Αλλά οι ελπίδες του Κατιλίνα διαψεύσθηκαν καθώς δεν κατάφερε να εκλεγεί Ύπατος (64 π.Χ) για δεύτερη φορά.

Επιπλέον έγινε σύντομα αντιληπτό ότι ένας από τους νεοεκλεγέντες Υπάτους – ο Κικέρων – ήταν μυστηριωδώς σε θέση να γνωρίζει τα σχέδια των συνωμοτών. Στην πραγματικότητα, τον ενημέρωνε με κάθε λεπτομέρεια, η Φούλβια, ερωμένη του Κούριου, ενός από τους συνωμότες, ο οποίος σύντομα πείσθηκε να γίνει και αυτός πληροφοριοδότης. Ο άλλος νεοεκλεγείς Ύπατος, Γάϊος Αντώνιος, στην υποστήριξη του οποίου ήλπιζε ο Κατιλίνας, δεν ακολούθησε λόγω του Κικέρωνα, ο οποίος προκειμένου να κερδίσει την εύνοιά του παραιτήθηκε από την επαρχία της Μακεδονίας υπέρ του, με αποτέλεσμα να τον προσεταιρισθεί.

Πριν την επόμενη συνεδρία εκλογής Υπάτων ο Κικέρων προειδοποίησε για τον ελοχεύοντα κίνδυνο από τυχόν εκλογή του Κατιλίνα, ώστε για μία ακόμη φορά απερρίφθη η υποψηφιότητά του (63 π.Χ) και επιπλέον δόθηκε απόλυτη εξουσία στους Υπάτους. Η μόνη λύση πλέον για τον Κατιλίνα ήταν ο πόλεμος. Οι προετοιμασίες είχαν ήδη καθοριστεί σε όλη την Ιταλία και κυρίως στην Ετρουρία, όπου το βασικό σώμα των επαναστατών είχε τεθεί από τον εκατόνταρχο Γάϊο Μάλλιο, έναν από τους βετεράνους πολεμιστές του Σύλλα. Το σχέδιο όμως που προέβλεπε την δολοφονία του Κικέρωνα στο σπίτι του το πρωί της 7 Νοεμβρίου ματαιώθηκε.

Εκείνη την χρονική περίοδο ο Κικέρων αγορεύοντας στην Σύγκλητο………επιτέθηκε έντονα στον Κατιλίνα (πρώτη αγόρευση κατά του Κατιλίνα όπου ελέχθη και το περίφημο o tempora o mores = Ω καιροί, ω ήθη) κατηγορώντας ότι συγκέντρωσε και κατέφυγε με τον στρατό του στην Ετρουρία. Την επομένη συνεδρία ο Κικέρων «τρομοκράτησε» ακόμη περισσότερο………με μια δεύτερη αγόρευση, βάσει της οποίας ο Κατιλίνας και ο Μάλλιος ανακηρύχθηκαν «δημόσιοι εχθροί» και προς τούτο ο Ύπατος Γάϊος Αντώνιος (πρώην φίλος του Κατιλίνα) εστάλη με στρατό εναντίον τους.

Εν τω μεταξύ, η απερισκεψία των συνωμοτών στη Ρώμη συνετέλεσε στην καταστροφή τους……..το επεισόδιο έχει ως εξής: Ορισμένοι αντιπρόσωποι της Αλλοβριγίας (Γαλατική επαρχία) οι οποίοι είχαν μεταβεί στη Ρώμη για διευθέτηση τοπικών ζητημάτων, προσεγγίστηκαν από τον Πούμπλιο Λέντουλους Σούρα, τον αρχηγό των συνωμοτών, ο οποίος προσπάθησε να τους στρατολογήσει. Μετά από σκέψη, οι αντιπρόσωποι αποφάσισαν να γίνουν πληροφοριοδότες και το σχέδιο προδόθηκε στον Κικέρωνα, στην κατοχή του οποίου περιήλθαν τα αποδεικτικά στοιχεία που ενέπλεκαν τον Λέντουλους και άλλους. Συνελήφθησαν και την 5 Δεκεμβρίου καταδικάστηκαν σε θάνατο δια στραγγαλισμού στα υπόγεια του Καπιτωλίου στις φυλακές Tullianum.

Αυτήν την πράξη (με την οποία ήταν αντίθετος ο Ιούλιος Καίσαρας ενώ την υποστήριζε ο Cato Titicensis και εμμέσως ο Κικέρων) κατήγγειλαν αρκετοί ως παραβίαση του συντάγματος, με το αιτιολογικό ότι η σύγκλητος δεν είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου σε ένα Ρωμαίο πολίτη.

Δεν παύει όμως να ήταν ένα συντριπτικό πλήγμα στα σχέδια του Κατιλίνα, ο οποίος στις αρχές του 62 π.Χ, έβλεπε τις λεγεώνες του ελλιπώς οπλισμένες και μειωμένες λόγω λιποταξίας, αλλά και εγκλωβισμένες μεταξύ των αντίστοιχων λεγεώνων του Μέτελλου Κέλερ και Γάϊου Αντωνίου. Στη μάχη που διακινδύνευσε κοντά στην Πιστόρια με τις δυνάμεις του τελευταίου, ηττήθηκε μετά από απέλπιδα προσπάθεια κατά την οποία ο ίδιος μαχόμενος γενναία επιτέθηκε πρώτος στις τάξεις του εχθρού, με αποτέλεσμα να βρει τον θάνατο το 62 π.Χ.

Ακολουθεί ακριβές χρονολόγιο των γεγονότων (σε παρένθεση οι πηγές):

Ιούλιος-Οκτώβριος 63 π.Χ:

Ο Μάνλιος συγκεντρώνει στρατεύματα στο Faesulae στην Ετρουρία. Μικρές αναταραχές και σε άλλα μέρη της Ιταλίας. (Σαλλούστιος 27,1)

 20 Οκτωβρίου 63 π.Χ.:

 Μια ανώνυμη επιστολή, με υποτιθέμενο συντάκτη τον Κατιλίνα ή κάποιο συνεργάτη του, αποστέλλεται στον Κράσσο και πολλά μέλη της Συγκλήτου. Η επιστολή περιείχε προειδοποίηση προς τους παραλήπτες να εγκαταλείψουν την πόλη, απειλώντας τους με θάνατο και καταστροφή της πόλης την 27η Οκτωβρίου. (Σαλλούστιος)

Ο Κράσσος και άλλοι ευγενείς παραδίδουν τις επιστολές στον Κικέρωνα ως προειδοποίηση για την επικείμενη σφαγή στη Ρώμη (Κικέρων Κατιλίνας 1,7)

21 Οκτωβρίου:

Ο Κικέρων παρουσιάζει τις επιστολές προς τα μέλη της Συγκλήτου ως απόδειξη ότι ο Κατιλίνας αποτελούσε πραγματική απειλή για την ασφάλεια του Ρωμαϊκού λαού. Ο Κικέρων επίσης υποστήριξε ότι ο Μάνλιος θα ξεκινήσει επανάσταση την 27η και ότι ο Κατιλίνας την επόμενη ημέρα θα σφαγιάσει τους ευγενείς και θα κάψει την πόλη. Οι κατηγορίες επαληθεύονται από τον Quintus Arrius, ο οποίος δήλωσε ότι είχε δει την συγκέντρωση στρατευμάτων του Μάνλιου στην περιοχή γύρω από την Ετρουρία. Ο Κικέρων επιφορτίζεται με την προστασία της πόλης της Ρώμης μέσω του consultum Senatus ultimum (τελικής απόφασης της Γερουσίας) η οποία αναθέτει στον Κικέρωνα να καταστείλει την συνωμοσία. Στη συνέχεια ο Κικέρων ανέθεσε στον Μέτελλο την προστασία της Ρώμης από την εξωτερική απειλή και τοποθέτησε τον εαυτό του ως υπεύθυνο εσωτερικών υποθέσεων της Ρώμης. (Κικέρων).

27 Οκτωβρίου:

 Όταν η 27η πέρασε χωρίς απρόοπτα, ο Ρωμαϊκός λαός άρχισε να έχει υποψίες για τον Κικέρωνα, ότι αυτό μπορεί να ήταν σχέδιο από την πλευρά του για να εξασφαλίσει την υποστήριξη των πολιτών, εφευρίσκοντας έναν κίνδυνο μέσω του οποίου θα μπορούσε να ενισχύσει την πολιτική εξουσία του. (Κικέρων)

 Ο Μάνλιος οργανώνει εξέγερση στο Faesulae (Σαλλούστιος 30,1)

28 Οκτωβρίου:

 Η εμπιστοσύνη των Ρωμαίων στον Κικέρωνα ανανεώνεται, καθώς αναφορές από την ύπαιθρο επιβεβαιώνουν την συγκέντρωση στρατευμάτων. Σε αυτό το σημείο, υπό την αιγίδα του lex Plautia de vi (εγκύκλιος νόμου της Συγκλήτου) ο Κικέρων αιτείται την έγκληση του Κατιλίνα, βάσει κατηγορίας από τον Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο. (Κικέρων)

Αποτροπή σφαγής επιφανών Ρωμαίων πολιτών (Κικέρων 1,7)

Μετά τις εκθέσεις της στρατιωτικής δραστηριότητας στη χώρα, ο Κατιλίνας εξακολουθεί να δηλώνει αθώος και προσφέρεται να τεθεί υπό την εποπτεία του Κικέρωνα ή του Μέτουλλου (custodia libera – κατ’ οίκον περιορισμό) ως ένδειξη «καλής πίστης» αλλά και οι δύο αρνούνται την προσφορά του. (Σαλλούστιος)

Τέλη Οκτωβρίου:

Ο Κικέρων στέλνει τον κυαίστορα (επικεφαλής αστυνομικών θεμάτων) Σέστιο να ασφαλίσει την Capua (25 χλμ νότια της Νάπολι) (Κικέρων 9)

1 Νοεμβρίου:

Προσπάθεια από τους συνωμότες να καταλάβουν το Praeneste (περίπου 20 χλμ νοτιοανατολικά της Ρώμης) αποτυγχάνει (Κικέρων 1,8)

Η Γερουσία πληροφορείται την εξέγερση στην Faesulae. Στρατιωτικοί διοικητές αποστέλλονται στις απειλούμενες περιοχές. Οι στασιαστές επικηρύσσονται έναντι αμοιβής. (Σαλλούστιος 30).

Αρχές Νοεμβρίου:

 Ο Αιμίλιος Παύλος καταγγέλλει τον Κατιλίνα. (Σαλλούστιος 31,4)

6 Νοεμβρίου:

Σε συνάντηση των συνωμοτών το βράδυ στο σπίτι του Porcius Laeca αποφασίζεται να εγκαταλείψει ο Κατιλίνας την Ρώμη και να μεταβεί στην Ετρουρία προκειμένου να προετοιμάσει τον στρατό να βαδίσει κατά της Ρώμης. Ο Κατιλίνας και οι άνδρες του χωρίζουν την Ιταλία σε τμήματα και αναθέτουν τις εξεγέρσεις σε συγκεκριμένα άτομα ανά τμήμα. Οι συνωμότες θα προσπαθήσουν να εξασφαλίσουν την βοήθεια των μονομάχων στη Capua. Το τελικό σχέδιο της δράσης ήταν δύο άνδρες το επόμενο πρωί να δολοφονήσουν τον Κικέρωνα……απόπειρα η οποία επίσης απέτυχε. (Σαλλούστιος 27,3)

7 Νοεμβρίου:

Ο Κικέρων αποφεύγει την απόπειρα δολοφονίας από τους συνωμότες. Είχε ενημερωθεί για την προσπάθεια από την Φούλβια, ερωμένη ενός από τους υποστηρικτές του Κατιλίνα. (Κικέρων & Σαλλούστιος 28,1 έως 3)

8 Νοεμβρίου:

Η Γερουσία συνεδριάζει στο ναό του προστάτη Δία. Ο Κικέρων εκφωνεί την πρώτη ομιλία κατά του Κατιλίνα, προτρέποντας τον να εγκαταλείψει την Ρώμη. (Σαλλούστιος – Κατιλίνας 31,5 έως 6)

Ο Κατιλίνας εμφανίζεται στη Γερουσία και κάθεται απομονωμένος. Εκφωνεί μια ομιλία σε απάντηση του Κικέρωνα, παραπέμποντας τους γερουσιαστές στην καταγωγή του, και ζητά να εξετάσουν την ορθότητα των κατηγοριών του Κικέρωνα. Ωστόσο η Γερουσία, εξαγριωμένη με τις ενέργειές του, τον αποδοκιμάζει. (Σαλλούστιος)

Ο Κατιλίνας εγκαταλείπει την Ρώμη. Μερικοί από τους συναδέλφους του παρέμειναν στη Ρώμη, ενώ άλλοι, όπως ο Tongilius, ο Publicius και ο Minucius, ταξιδεύουν μαζί του στην Ετρουρία. Στην πορεία σταματά στο Forum Aurelium και στη συνέχεια στο Arctium και μοιράζει όπλα στο λαό. Ο Κατιλίνας φέρει μαζί τον ασημένιο αετό σύμβολο της Ρώμης. (Σαλλούστιος 32,1 & 36.1).

9 Νοεμβρίου:

Ο Κικέρων εκφωνεί ενώπιον του Λαού την δεύτερη ομιλία κατά του Κατιλίνα με την οποία αιτιολογεί την προσφυγή του. Αναφέρει πόσο μεγάλη θα είναι η νίκη αν καταφέρουν να κρατήσουν τον Κατιλίνα έξω από τη Ρώμη. Διαβεβαιώνει επίσης το κοινό ότι όλα είναι υπό έλεγχο και ότι οι απλοί άνθρωποι δεν έχουν τίποτα κοινό με τον Κατιλίνα και τους συνωμότες του. Αναφέρει ότι πάντα ήταν στο πλευρό του λαού ενώ ο Κατιλίνας δεν ήταν και υπενθυμίζει ότι είχε «θυσιάσει» την δημοτικότητά του, προκειμένου να προστατεύσει τον απλό λαό από τα σχέδια του Κατιλίνα. (Κικέρων 2,12)

Μέσα Νοεμβρίου:

Η Γερουσία ανακηρύσσει τους Κατιλίνα και Manlius δημόσιους εχθρούς – τίθενται ημερομηνίες αμνηστίας για τους λιποτάκτες – ορίζεται η συνεισφορά σε στρατό ανά αξιωματούχο και ανατίθεται στον Αντώνιο να καταστείλει την εξέγερση (Σαλλούστιος. 36,2 έως 3)

Ο πραίτωρ Cornelius Lentulus προσπαθεί να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Αλλοβριγών. (Σαλλούστιος. 40-41)

15 Νοεμβρίου:

Ο Κατιλίνας με τον στρατό του φθάνουν στην Faesulae, όπου διαπιστώνουν ότι έχουν ανακηρυχθεί δημόσιοι εχθροί. (Σαλλούστιος)

Τέλος Νοεμβρίου:

Καταστέλλονται οι αναταραχές στη Γαλατία, το Picenum, το Bruttium και την Απουλία. Προς το τέλος Νοεμβρίου ορισμένοι αξιωματικοί του Κατιλίνα ξεκινούν κάποιες μικρές εξεγέρσεις στην ύπαιθρο, αλλά συλλαμβάνονται, δικάζονται και φυλακίζονται. Μόνο ο στρατός του Κατιλίνα στην Ετρουρία είναι αρκετά μεγάλος για να βαδίσει προς την Ρώμη, όμως επειδή μόνο το ένα τέταρτο ήταν οπλισμένο παρέμεινε στην Ετρουρία. (Σαλλούστιος 42,1 έως 3)

Στο τέλος Νοεμβρίου οι συνωμότες ζήτησαν τη βοήθεια των Αλλοβριγών, μιας Γαλατικής φυλής, τους οποίους προσέγγισαν όταν εκείνοι ήσαν στην Ρώμη για την διευθέτηση οικονομικών υποθέσεων. Αυτοί αρχικά συμφώνησαν να βοηθήσουν με τη δημιουργία αντιπερισπασμού στη Γαλατία, αλλά κατόπιν κρυφά αποφάσισαν ότι θα ήταν περισσότερο συμφέρον γι’ αυτούς να δρουν ως κατάσκοποι για την κυβέρνηση. (Σαλλούστιος)

Ο Κατιλίνας αφήνει την Faesulae με το στρατό του για να αποφύγει συνάντηση με τον Αντώνιο. (Σαλλούστιος. 56,4)

2 Δεκεμβρίου:

Αφού υπαναχώρησαν οι Γαλάτες στην προσφορά τους να βοηθήσουν τους στασιαστές, επικοινώνησαν με τον αρχηγό τους Quintus Fabius Sanga, ο οποίος ενημέρωσε αμέσως τον Κικέρωνα. Ο Κικέρων ανέθεσε στους Γαλάτες να συνεχίσουν να «παίζουν» με τους συνωμότες, αλλά ζήτησε γραπτές αποδείξεις για την πορεία του σχεδίου. Ο Lentulus μη γνωρίζοντας τα σχέδια του Κικέρωνα αναθέτει σε Γαλάτη αγγελιοφόρο, να συναντηθεί με τον Κατιλίνα στις 2 Δεκεμβρίου και να του παραδώσει δύο επιστολές. Ο Κικέρων, το πληροφορείται και ορίζει δύο πραίτορες οι οποίοι με έναν λόχο στήνουν ενέδρα στην γέφυρα Mulvian. Μόλις οι Γαλάτες αντιλαμβάνονται την ενέδρα παραδίδουν τις επιστολές και τα αποδεικτικά στοιχεία. (Κικέρων & Σαλλούστιος 45)

3 Δεκεμβρίου:

Το επόμενο πρωί, οι επιστολές παραδίδονται στον Κικέρωνα. Συλλαμβάνονται και προσάγονται οι «πέντε κεφαλές» της συνωμοσίας που είχαν παραμείνει στην πόλη, ο Lentulus, ο Cethegus, ο Statilius, ο Gabinius και ο Caeparius στο ναό του Concord, οι οποίοι αφού ανακρίνονται κρίνονται ένοχοι . Ο Κικέρων ενώπιον του πλήθους χαιρετίζεται ως ήρωας και εκφωνεί τον τρίτο λόγο κατά του Κατιλίνα. (Κικέρων. 3,5 & Σαλλούστιος 46,3 – 47,3)

Την ίδια ημέρα, στο σπίτι του Cornelius Cethegus (ηγετικό στέλεχος της συνωμοσίας) βρίσκεται οπλισμός για το στρατό των ανταρτών και τόσο οι ηγέτες της συνωμοσίας, όσο και οι Γαλάτες καταθέτουν εναντίον του Κατιλίνα στο ναό της Concordia (αρχαία Ρωμαϊκή θεότητα: προστάτιδα της κατανόησης – συμφωνίας – οικογενειακής αρμονίας). (Σαλλούστιος)

4 Δεκεμβρίου:

Κατατίθενται επιπλέον μαρτυρίες εναντίον των συνωμοτών και ο συγκλητικός Tarquinius προσπαθεί ανεπιτυχώς να εμπλέξει τον Κράσσο. Εγκρίνονται ανταμοιβές υπέρ των πληροφοριοδοτών. (Σαλλούστιος 48,3 – 50,1). Προσπάθεια για τη διάσωση των συνωμοτών με κατ’ οίκον περιορισμό αποτυγχάνει. (Σαλλούστιος. 50,1-2)

5 Δεκεμβρίου:

Η Σύγκλητος συζητά την ποινή των στασιαστών. Η πλειοψηφία των γερουσιαστών τάσσεται υπέρ της θανατικής ποινής όσων έχουν ήδη συλληφθεί και κρατούνται, αλλά και όσων πρόκειται να συλληφθούν. Ο Ιούλιος Καίσαρας στην ομιλία του τάσσεται κατά της επιβολής θανατικής ποινής, προειδοποιώντας για τις συνέπειες λήψης τέτοιου είδους δραστικών μέτρων εκ μέρους της ολιγαρχίας, ειδικά ενόσω τελούν εν βρασμώ ψυχής και εισηγείται αντ’ αυτού κατασχέσεις ακινήτων και φυλακίσεις. Ο Κικέρων εκφωνεί την τέταρτη ομιλία κατά του Κατιλίνα, την οποία ακολουθεί παρόμοια ομιλία από τον νεαρό Marcus Cato. Οι γερουσιαστές στη συνέχεια πείθονται ότι η επιβολή αυστηρής ποινής θα αποτρέψει τον Κατιλίνα να βαδίσει ενάντια στη Ρώμη. (Σαλλούστιος. 50,3 – 53,1)

Οι συνωμότες οι οποίοι είχαν συλληφθεί εκτελούνται. Ο Lentulus αναγκάζεται να παραιτηθεί από πραίτορας πριν την εκτέλεση. Η συνωμοσία του Κατιλίνα στη Ρώμη είχε αποτύχει. (Σαλλούστιος 55). Ο Κικέρων εκφωνεί μια σύντομη ομιλία και το πλήθος τον συνοδεύει θριαμβευτικά με πυρσούς στην οικία του.

15 Δεκεμβρίου:

Η είδηση της εκτέλεσης των συνωμοτών προκαλεί μαζικές λιποταξίες στο στρατό του Κατιλίνα. (Σαλλούστιος. 57.1)

25 Δεκεμβρίου:

Ο Μέτελλος Κέλερ αποτρέπει την προσπάθεια του Κατιλίνα να ξεφύγει από την Ετρουρία μέσω των Γαλατικών Άλπεων. (Σαλλούστιος. 57,1 έως 3)

29 Δεκεμβρίου:

Ο Κικέρων αποθαρρύνεται να εκφωνήσει λόγο στο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί για να διαμαρτυρηθεί για την εκτέλεση Ρωμαίων πολιτών χωρίς δίκη.

3 Ιανουαρίου 62 π.Χ.:

Ο Q. Metellus Nepos εισηγείται την αναστολή του νόμου κατά του Κατιλίνα. Κατά της πρότασης ασκείται βέτο και ακολουθούν ταραχές. Ο Nepos φεύγει από την Ρώμη και ενώνεται με τον Πομπήιο. (37,43 Δίων. Κικέρων 5.2.8)

Αρχές Ιανουαρίου 62 π.Χ:

Ο Κατιλίνας προσπαθεί να μετακινήσει τα στρατεύματά του μέσα από τα Απένινα, αλλά συναντά τον Metellus Celer και τον Αντώνιο με τον στρατό που ακολουθεί. Ο Κατιλίνας φτάνει στην Pistoria (με περίπου 3.000 άνδρες – Διόδωρος 37.40.1) και συνθλίβεται από τον στρατό του Αντωνίου. (Σαλλούστιος. 57,5 – 61)

Μετά το θάνατο του Κατιλίνα στο πεδίο της μάχης, ο Κικέρων βρίσκεται στο απόγειο της δημοτικότητας του. Τιμήθηκε με τον τίτλο patriae pater (πατέρας της χώρας) για το γεγονός ότι έσωσε τη χώρα από την καταστροφή με την ρητορική του δεινότητα και την ταχεία δράση.

****************************************

Σχόλια

Αυτή ήταν η συνωμοσία και ο χαρακτήρας του Κατιλίνα, όπως παρουσιάζονται στις ομιλίες του Κικέρωνα και τις ιστορίες των Σαλλούστιου και Δίωνα Κάσσιου (αναφορές επίσης υπάρχουν στο έργο του Πλούταρχου που αναφέρεται στη ζωή του Κικέρωνα). Δεν πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι όλες οι «πηγές» ήταν μέλη του αριστοκρατικού κόμματος. Μερικά από τα περιστατικά που αναφέρονται ως γεγονότα από τον Δίωνα Κάσσιο είναι προφανείς παραλογισμοί.

Επιπλέον ο Κικέρων δίνει περισσότερη σημασία στην επίδραση (συναισθηματική επίκληση) απ’ ότι στην ευστάθεια της κατηγορίας. Διαπιστώνουμε ότι την μία στιγμή παραδέχεται ότι ο Κατιλίνας τον είχε σχεδόν πείσει για την ειλικρίνεια και την αξία του και μάλιστα επεδίωκε μαζί του πολιτική συμμαχία, ενώ όταν η πρόταση για πολιτική συμμαχία απορρίφθηκε και η εκλογή του ήταν δεδομένη, ρητορεύει εναντίον του παρουσιάζοντάς τον ως δολοφόνο και σπάταλο.

Ουδείς αμφισβητεί την ύπαρξη της συνωμοσίας……αυτό που αμφισβητείται είναι τα κίνητρα, τα οποία ΣΑΦΩΣ δεν ήταν οικονομικά, αλλά πολιτικά.

Στο εν λόγω ιστορικό γεγονός αντιπαρατέθηκαν δύο προσωπικότητες:

Ο Κατιλίνας……..επιφανής και διακεκριμένος στρατηγός, αλλά και ατάλαντος πολιτικός.

Ο Κικέρων…….επαγγελματίας πολιτικός και δεινός ρήτορας – δημαγωγός – δολοπλόκος – τυχοδιώκτης.

Το γεγονός ότι πεδίο αντιπαράθεσης ήταν η Σύγκλητος (πολιτικό όργανο αποτελούμενο από ομοίους του Κικέρωνα) καθιστά την έκβαση της διαμάχης προδιαγεγραμμένη.

Τέλος αν και παραστατική, στην αφήγηση του Γάϊου Σαλλούστιου (Ρωμαίος ιστορικός και πολιτικός) διαφαίνονται πικρά συναισθήματα εναντίον του δημοκρατικού κόμματος στο οποίο ανήκε ο Κατιλίνας. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούμε να θεωρήσουμε τον Κατιλίνα ως εχθρό της ολιγαρχίας, ή ως μια ανιδιοτελή προσωπικότητα. Ορισμένοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι την δεδομένη χρονική περίοδο υπήρχε μια γενικότερη τάση των ευγενών να αναρριχηθούν στην εξουσία παρά την αντίθεση της Συγκλήτου. Άλλοι υποστηρίζουν ότι κύρια επιδίωξη του Κατιλίνα ήταν απλώς η ακύρωση των τεράστιων χρεών που ο ίδιος και οι φίλοι του είχαν συσσωρεύσει (γεγονός μάλλον απίθανο καθότι η παιδεία του Κατιλίνα απείχε μακράν από οικονομικές απολαύσεις).

 Δεν αποσκοπούμε σε δύναμη ή πλούτο……………αιτίες για τις οποίες γίνονται όλοι οι πόλεμοι και συγκρούσεις…..το μόνο που επιθυμούμε είναι η ελευθερία…….από την οποία ουδείς έντιμος άνθρωπος παραιτείται.

(σημείωμα του Γάϊου Μάλλιου…. «Συνωμοσία του Κατιλίνα κεφ. ΧΧΧΙΙΙ» Γάϊος Κρίσπος Σαλούστιος – Ρωμαίος Ιστορικός)

Μετά τον θάνατο του, οι απλοί άνθρωποι έτρεφαν σεβασμό και δεν τον θεωρούσαν προδότη και κακοποιό, όπως ισχυριζόταν ο Κικέρων. Ωστόσο, το αριστοκρατικό στοιχείο της Ρώμης τον θεωρούσε σκοτεινή προσωπικότητα. Ο Σαλλούστιος στον απολογισμό της συνωμοσίας του Κατιλίνα τον περιέγραφε ως εκπρόσωπο όλων των κακών και ότι αποσκοπούσε στη μείωση της Ρωμαϊκής δημοκρατίας. Επίσης του αποδίδει αμέτρητα εγκλήματα και φρικαλεότητες, αλλά ακόμη και αυτός αρνείται να αποδεχθεί μερικές από τις πιο εξωφρενικές κατηγορίες που του είχαν απευθύνει, όπως ένα τελετουργικό που περιλάμβανε την κατανάλωση αίματος παιδιού που είχε θυσιαστεί. Αργότερα όμως ιστορικοί όπως ο Δίων Κάσσιος, καταγράφουν τις προαναφερθείσες φήμες ως γεγονότα. Στη σύγχρονη εποχή ο Κατιλίνας παρουσιάζεται ως διεφθαρμένος και αντίθετος προς τους νόμους του θεών και των ανθρώπων.

 Μετά το θάνατο του ακόμη και ο Κικέρων απρόθυμα παραδέχθηκε ότι ο Κατιλίνας ήταν ένα αινιγματικό άτομο που διέθετε τις μεγαλύτερες αρετές και τα χειρότερα ελαττώματα.

 «Είχε πολλά προσόντα που του χρησίμευσαν στο να ασκεί γοητεία στους ανθρώπους ικανοποιώντας τα πάθη τους. Διέθετε μεγάλη στρατιωτική ικανότητα και αστείρευτη ενέργεια. Δεν πιστεύω ότι υπήρξε ποτέ ένα τόσο περίεργο θαύμα στη γη το οποίο να συνδυάζει κατά τέτοιο τρόπο τόσο διαφορετικές και αντιφατικές ικανότητες.»

Απόσπασμα λόγου Κικέρωνα στην υπόθεση Caelio – Cicero Pro Caelio (V)

Η ιστορία έχει δει τον Κατιλίνα μέσα από το πρίσμα των εχθρών του, ενώ ορισμένοι σύγχρονοι ιστορικοί όπως ο Michael Parenti επανεκτίμησαν την ιστορική του παρουσία και αποδέσμευσαν το όνομά του από χαρακτηρισμούς όπως «προδότης» «κακοποιός» ταυτίζοντάς το με αυτό του λαϊκού ήρωα και γενναίου στρατηγού

Ο Κατιλίνας με την ανδρεία του, το στρατιωτικό ταλέντο και την έντονη επιρροή και γοητεία που ασκούσε στους ανθρώπους, υπήρξε ένας κατ’ εξοχήν χαρισματικός ηγέτης.

Ο ιστορικός Λούκιος Άνεος Φλώρος γράφει χαρακτηριστικά στο έργο του «Επιτομή της Ρωμαϊκής Ιστορίας» (βιβλίο 4 κεφάλαιο Ι):

Ο Κατιλίνας βρέθηκε πολύ πιο μπροστά από τους άνδρες του……ανάμεσα στα πτώματα του εχθρού………βρίσκοντας ένδοξο θάνατο……που θα ήταν περισσότερο ένδοξος αν είχε πεθάνει πολεμώντας για την πατρίδα.

Το έργο με τίτλο Συνωμοσία του Κατιλίνα από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές.