εξώφυλλο: Η επίσημη σημαία του Βυζαντίου με τα τέσσερα πυρέκβολα – Βασιλεύς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων

copyright © Χείλων

Στο παρόν άρθρο παρατίθεται συνοπτικό χρονικό της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, το οποίο περιλαμβάνει τα σημαντικότερα γεγονότα από την ίδρυση μέχρι την πτώση της βασιλεύουσας, καθώς και τους διατελέσαντες αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Χρονολόγιο

667 π.Χ: Ιδρύεται η αρχαία πόλη του Βυζαντίου (μετέπειτα Κωνσταντινούπολη).

330 μ.Χ: Ο Μέγας Κωνσταντίνος ανακηρύσσει την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα.

395: Μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου Β’ η αυτοκρατορία διαιρείται σε Ανατολική και Δυτική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

527: Ο Ιουστινιανός στέφεται αυτοκράτωρ.

532– 537: Ο Ιουστινιανός χτίζει την Αγία Σοφία.

533–554: Οι στρατηγοί του Ιουστινιανού ανακτούν την Βόρειο Αφρική και Ιταλία από τους Βανδάλους και Οστρογότθους.

568: Η εισβολή των Λομβαρδών (Γερμανικά φύλα) έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια του μεγαλύτερου τμήματος της Ιταλίας.

634–641: Οι Άραβες κατακτούν τον Λεβάντε (γεωγραφικός προσδιορισμός που περιλαμβάνει τον Λίβανο – Συρία – Ισραήλ – Ιορδανία) και την Αίγυπτο. Στις δεκαετίες που ακολουθούν, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα της Βόρειας Αφρικής και αργότερα την Σικελία.

730–787 & 813–843: Εικονομαχία – διαμάχες με αποτέλεσμα την απώλεια των περισσότερων από τα εναπομείναντα Ιταλικά εδάφη της αυτοκρατορίας, εκτός από ορισμένες περιοχές στο νότο.

843–1025: Αρχή της Μακεδονικής δυναστείας. Η αυτοκρατορία βιώνει στρατιωτική και εδαφική αναγέννηση. Οι βυζαντινοί λόγιοι καταγράφουν και διασώζουν πολύτιμα αρχαία Ελληνικά και Ρωμαϊκά κείμενα.

1002–1018: Ο αυτοκράτωρ Βασίλειος Β΄ εκστρατεύει εναντίον των Βουλγάρων, με στόχο την κατάκτηση του Βουλγαρικού κράτους.

1014: Ο Βουλγαρικός στρατός συντρίβεται στην μάχη του Κλειδίου και ο Βασίλειος Β’ επονομάζεται Βουλγαροκτόνος.

1018: Η Βουλγαρία παραδίδεται και ενσωματώνεται στην αυτοκρατορία. Τα Βαλκάνια αποτελούν τμήμα της αυτοκρατορίας με τον Δούναβη ως βόρειο σύνορο.

1025: Ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος πεθαίνει. Αρχίζει η αμφισβήτηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

1054: Σχίσμα. Διαίρεση της Εκκλησίας σε αυτήν της Ρώμης & της Κωνσταντινουπόλεως.

1071: Ο αυτοκράτωρ Ρωμανός Δ’ ηττάται από τους Σελτζούκους Τούρκους στην μάχη του Μαντζικέρτ. Το μεγαλύτερο τμήμα της Μικράς Ασίας χάνεται. Το ίδιο έτος τα τελευταία Βυζαντινά φυλάκια στην Ιταλία καταλαμβάνονται από τους Νορμανδούς.

1081: Ιδρύεται η δυναστεία των Κομνηνών από τον Αλέξιο Α’.  Το Βυζάντιο εμπλέκεται στις Σταυροφορίες. Η οικονομία, οι τέχνες και τα γράμματα ανθούν. Οι Τούρκοι εγκαθίστανται στην Ανατολία.

1091: Ο αυτοκρατορικός στρατός νικά τους Πεσενέγκους στην μάχη του Λεβουνίου.

1097: Ο Βυζαντινός στρατός και οι Σταυροφόροι ανακαταλαμβάνουν την Νίκαια από τους Τούρκους.

1097–1176:  Ο Βυζαντινός στρατός επανακτά τις ακτές της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους και τους απωθεί ανατολικά στην Ανατολία. Το πριγκηπάτο της Αντιόχειας το οποίο ανήκε στους Σταυροφόρους γίνεται Βυζαντινό προτεκτοράτο.

1122: Οι Βυζαντινοί νικούν τους Πεσενέγκους στην μάχη της Βερόης (Στάρα Ζαγόρα).

1167: Οι Βυζαντινοί επιτυγχάνουν νίκη αποφασιστικής σημασίας κατά των Ούγγρων στην μάχη του Σιρμίου (Sirmium) και η Ουγγαρία εντάσσεται στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.

1176: Μάχη του Μυριοκεφάλου. Ο Μανουήλ Κομνηνός επιχειρεί να καταλάβει την Κόνυα, πρωτεύουσα των Σελτζούκων Τούρκων και αναγκάζεται να υποχωρήσει μετά την καταστροφή των πολιορκητικών μηχανών του. Πέρας των Βυζαντινών προσπαθειών να ανακτήσουν ανατολικά εδάφη.

1180: Θάνατος του Μανουήλ Κομνηνού. Παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

1185: Διοργανώνεται επιτυχημένη εξέγερση στην Βουλγαρία. Απώλεια εδαφών στα Βαλκάνια.

1204: Η Κωνσταντινούπολη καταλαμβάνεται από τους Σταυροφόρους. Σχηματίζεται Λατινική Αυτοκρατορία.

1261: Η Κωνσταντινούπολη ανακαταλαμβάνεται από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο – Βυζαντινό αυτοκράτορα της Νίκαιας.

1453: Οι Οθωμανοί κυριεύουν την Κωνσταντινούπολη. Θάνατος του τελευταίου αυτοκράτορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου. Τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Βυζάντιο)

Ακολουθεί κατάλογος των Βυζαντινών αυτοκρατόρων από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 330 μ.Χ., η οποία σηματοδοτεί τη συμβατική έναρξη της Ανατολικής Ρωμαϊκής (Βυζαντινής) Αυτοκρατορίας, μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Οθωμανούς

306-337	Κωνσταντίνος Α’ ο Μέγας	Δυναστεία Κωνσταντίνου
337-361	Κωνστάντιος Β’	Δυναστεία Κωνσταντίνου
361-363	Ιουλιανός Β’ ο Παραβάτης	Δυναστεία Κωνσταντίνου
363-364	Ιοβιανός
364-375	Βαλεντιανός Α’	Δυναστεία Βαλεντινιανού. Αύγουστος της Δύσης.
364-378	Ουάλης (Βάλης)	Δυναστεία Βαλεντινιανού.  Αδελφός του Βαλεντιανού & Αύγουστος της Ανατολής.
378-379	Γρατιανός	Δυναστεία Βαλεντινιανού
379 – 395	Θεοδόσιος Α’ ο Μέγας	Δυναστεία Θεοδοσίου
395 – 408	Αρκάδιος	Δυναστεία Θεοδοσίου
408 – 450	Θεοδόσιος Β’	Δυναστεία Θεοδοσίου
450 – 457	Μαρκιανός	Δυναστεία Θεοδοσίου
457 – 474	Λέων Α’ ο Θράξ	Δυναστεία Λέοντος
474	Λέων Β’	Δυναστεία Λέοντος
474 – 475 & 476 – 491	Ζήνων	Δυναστεία Λέοντος. Καθαιρέθηκε το 475 και αποκαταστάθηκε το επόμενο έτος.
475 – 476	Βασιλίσκος	Δυναστεία Λέοντος. Αντίπαλος του Ζήνωνα
491- 518	Αναστάσιος Α’ ο Δίκορος	Δυναστεία Λέοντος
518 – 527	Ιουστίνος Α’	Δυναστεία Ιουστινιανού
527 – 565	Ιουστινιανός Α’ ο Μέγας	Δυναστεία Ιουστινιανού
565 – 578	Ιουστίνος Β’ Φλάβιος	Δυναστεία Ιουστινιανού
578 – 582	Τιβέριος Κωνσταντίνος	Δυναστεία Ιουστινιανού
582 – 602	Μαυρίτιος ή Μαυρίκιος	Δυναστεία Ιουστινιανού
590 – 602	Θεοδόσιος	Γιός του Μαυριτίου, συναυτοκράτωρ
602 – 610	Φωκάς	Εκατόνταρχος του βυζαντινού στρατού. Ηγήθηκε ανταρσίας τού στρατού εναντίον τού Μαυρίκιου, τον οποίο καθαίρεσε. Έγινε αντιπαθής στον λαό. Καθαιρέθηκε και εκτελέστηκε από τον Ηράκλειο.
610 – 641	Ηράκλειος Α’	Δυναστεία Ηρακλείου
641	Κωνσταντίνος Γ’ Ηράκλειος	Δυναστεία Ηρακλείου
641	Ηρακλεωνάς (Ηράκλειος Β’)	Γιός του Ηρακλείου & συναυτοκράτορας του Κων/νου ΙΙΙ
641- 668	Κώνστας Β’ Πωγωνάτος	Δυναστεία Ηρακλείου
668 – 685	Κωνσταντίνος Δ’	Δυναστεία Ηρακλείου
685 – 695 & 705 – 711	Ιουστινιανός Β’ ο Ρινότμητος	Δυναστεία Ηρακλείου
695 – 698	Λεόντιος	Περίοδος 20ετούς αναρχίας
698 – 705	Τιβέριος Γ’ Αψίμαρος	Περίοδος 20ετούς αναρχίας
711 – 713	Φιλιππικός Βαρδάνης	Περίοδος 20ετούς αναρχίας
713 – 715	Αναστάσιος Β’	Περίοδος 20ετούς αναρχίας
715 – 717	Θεοδόσιος Γ’	Περίοδος 20ετούς αναρχίας
717 – 741	Λέων Γ’ ο Ίσαυρος	Δυναστεία Ισαύρων
741 – 775	Κωνσταντίνος Ε’ ο Κοπρώνυμος	Δυναστεία Ισαύρων
741 – 743	Αρτάβασδος Α’	Δυναστεία Ισαύρων
775 – 780	Λέων Δ’ ο Χάζαρος	Δυναστεία Ισαύρων
780 – 797	Κωνσταντίνος ΣΤ’ ο Τυφλός	Δυναστεία Ισαύρων
797 – 802	Ειρήνη η Αθηναία	Δυναστεία Ισαύρων (πρώτη αυτοκράτειρα)
802 – 811	Νικηφόρος Α’ Φωκάς	Δυναστεία Νικηφόρου
811	Σταυράκιος Φωκάς	Δυναστεία Νικηφόρου
811 – 813	Μιχαήλ Α’ Ραγκαβής	Δυναστεία Νικηφόρου
813 – 820	Λέων Ε’ Αρμένιος
820 – 829	Μιχαήλ Β’ Αμοριανός	Φρυγική δυναστεία
829 – 842	Θεόφιλος Α’	Φρυγική δυναστεία
842 – 855	Θεοδώρα	Φρυγική δυναστεία (αντιβασιλεία για τον Μιχαήλ III)
842 – 867	Μιχαήλ Γ’ ο Μέθυσος	Φρυγική δυναστεία
867 – 886	Βασίλειος Α’ ο Μακεδών	Μακεδονική δυναστεία
886 – 912	Λέων ΣΤ’ ο Σοφός	Μακεδονική δυναστεία
912 – 913	Αλέξανδρος Γ’	Μακεδονική δυναστεία
913 – 959	Κωνσταντίνος Ζ’ ο Πορφυρογέννητος	Μακεδονική δυναστεία
920 – 944	Ρωμανός Α’ Λεκαπηνός	Μακεδονική δυναστεία
959 – 963	Ρωμανός Β’	Μακεδονική δυναστεία
963 – 969	Νικηφόρος Β’ Φωκάς	Μακεδονική δυναστεία
969 – 976	Ιωάννης Α’ Τσιμισκής	Μακεδονική δυναστεία
976 – 1025	Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος	Μακεδονική δυναστεία (ονομάσθηκε συναυτοκράτωρ το 906 αλλά η αυτοκρατορία διοικείτο μέσω αντιβασιλείας μέχρι το 976).
1025 – 1028	Κωνσταντίνος Η’ ο Πορφυρογέννητος	Μακεδονική δυναστεία (ονομάσθηκε συναυτοκράτωρ το 906 αλλά η αυτοκρατορία διοικείτο μέσω αντιβασιλείας μέχρι το 976).
1028 – 1034	Ρωμανός Γ’ Αργυρός	Μακεδονική δυναστεία
1028 – 1050	Ζωή Α’ η Πορφυρογέννητη	Μακεδονική δυναστεία
1034 – 1041	Μιχαήλ Δ’ Παφλαγών	Μακεδονική δυναστεία
1041 – 1042	Μιχαήλ Ε’ ο Καλαφάτης	Μακεδονική δυναστεία
1042 – 1055	Κωνσταντίνος Θ’ ο Μονομάχος	Μακεδονική δυναστεία
1042 & 1055 – 1056	Θεοδώρα	Μακεδονική δυναστεία
1056 – 1057	Μιχαήλ ΣΤ’ Βρίγγας ο Στρατιωτικός
1057 – 1059	Ισαάκιος Α’ Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1059 – 1067	Κωνσταντίνος Α’ Δούκας	Δυναστεία Δουκών
1068 – 1071	Ρωμανός Δ’ Διογένης	Δυναστεία Δουκών
1067 – 1078	Μιχαήλ Ζ’ Παραπινάκης	Δυναστεία Δουκών
1078 – 1081	Νικηφόρος Γ’ Βοτανιάτης Νικηφόρος Βρυέννιος Νικηφόρος Βασιλάκιος Νικηφόρος Μελισσηνός
1081 – 1118	Αλέξιος Α’ Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1118 – 1143	Ιωάννης Β’ Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1143 – 1180	Μανουήλ Α’ Κομνηνός ο Μέγας	Δυναστεία Κομνηνών
1180 – 1183	Αλέξιος Β’ Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1183 – 1185	Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1184 – 1195	Ισαάκιος Κομνηνός της Κύπρου	Δυναστεία Κομνηνών (αυτοκράτωρ Κύπρου)
1185 – 1195, 1203 – 1204	Ισαάκιος Β’ Άγγελος	Δυναστεία Αγγέλων
1195 – 1204	Αλέξιος Γ’ Άγγελος	Δυναστεία Αγγέλων (Παύθηκε κατά την Δ’ Σταυροφορία το 1203 και αντικαταστάθηκε από τους Ισαάκιο Β’ και Αλέξιο Δ’ αλλά διατηρούσε περιορισμένο έλεγχο στις «επαρχίες» έξω από την Κωνσταντινούπολη.)
1203 – 1204	Αλέξιος Δ’ Άγγελος	Δυναστεία Αγγέλων
1204	Αλέξιος Ε’ Δούκας ο Μούρτζουφλος	Δυναστεία Δουκών
1205 – 1222	Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης	Δυναστεία Λασκαριδών (εξορίσθηκε στην Νίκαια μετά την 4η Σταυροφορία)
1222 – 1254	Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης	Δυναστεία Λασκαριδών
1254 – 1258	Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης	Δυναστεία Λασκαριδών
1258 – 1261	Ιωάννης Δ’ Λάσκαρης	Δυναστεία Λασκαριδών
1261 – 1282	Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων (επάνοδος στην Κωνσταντινούπολη)
1282 – 1328	Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1295-1320	Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων – Γιός του Ανδρονίκου ΙΙ
1328 – 1341	Ανδρόνικος Γ’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1341 – 1376, 1379 – 1390, 1391	Ιωάννης V Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1347 – 1354	Ιωάννης ΣΤ’ Καντακουζηνός	Δυναστεία Παλαιολόγων
1376 – 1379	Ανδρόνικος Δ’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1390, 1399 – 1402	Ιωάννης Ζ’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1391 – 1425	Μανουήλ Β’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1425 – 1448	Ιωάννης Η’ Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1448 – 1453	Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος Δραγάτσης	Δυναστεία Παλαιολόγων

Ο όρος Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Η αρχική Ελληνική ονομασία της αυτοκρατορίας ήταν Ρωμανία ή Βασιλεία Ρωμαίων, που αποτελούσε άμεση μετάφραση του λατινικού ονόματος Imperium Romanorum. Ο όρος Βυζαντινή Αυτοκρατορία εισήχθη στην Δυτική Ευρώπη, το 1557, από τον Γερμανό ιστορικό Ιερώνυμο Βόλφ, περίπου έναν αιώνα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, βασιζόμενος σε σύγγραμμα του 15ου αιώνα του Βυζαντινού ιστορικού Λαόνικου Χαλκοκονδύλη. Ο εν λόγω ιστορικός, στο έργο του «Corpus Historiae Byzantinae«, παρουσίασε ένα σύστημα Βυζαντινής ιστοριογραφίας θέλοντας να διαχωρίσει «την αρχαία Ρωμαϊκή από τη μεσαιωνική Ελληνική ιστορία».

Η καθιέρωση του όρου ξεκίνησε σταδιακά τον 18ο αιώνα, όταν άρχισαν να τον διαδίδουν Γάλλοι συγγραφείς όπως ο Μοντεσκιέ. Ο ίδιος ο Ιερώνυμος Βόλφ επηρεάσθηκε από το ρήγμα που προκλήθηκε τον 9ο αιώνα μεταξύ Ρωμαίων (μετέπειτα Βυζαντινών) και Φράγκων καθώς οι δεύτεροι υπό την νεοσύστατη αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και σε συνεννόηση με τον Πάπα, προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν τις κατακτήσεις τους, διεκδικώντας την κληρονομιά των Ρωμαϊκών δικαιωμάτων στην Ιταλία. Σημειώνεται ότι καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η «Δωρεά του Κωνσταντίνου» ένα από τα διασημότερα πλαστά έγγραφα της ιστορίας.

Έκτοτε στην Δύση, οι αναφορές στον αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη δεν γίνονταν με τον συνηθισμένο χαρακτηρισμό ως Imperator Romanorum (αυτοκράτορας των Ρωμαίων) ο οποίος χρησιμοποιείτο πλέον για τον Φράγκο μονάρχη, αλλά ως Imperator graecorum (αυτοκράτορας των Ελλήνων) και το έδαφος ως Imperium Graecorum, Graecia, Terra graecorum ή Imperium Constantinopolitanum.

 

Το έργο με τίτλο Συνοπτικό χρονολόγιο Βυζαντίου από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές. 

	dss