εξώφυλλο: Χάρτης με τη μέγιστη έκταση της αυτοκρατορίας Μαουρύα, σύμφωνα με τη θέση των επιγραφών του Ασόκα, οπτικοποιημένος από τους ιστορικούς: Vincent Arthur Smith, R. C. Majumdar και τον ιστορικό γεωγράφο Joseph E. Schwartzberg. Avantiputra7, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons
Η δημοσίευση βασίζεται σε άρθρο της Anindita Basu, που δημοσιεύθηκε στο Ancient History Encyclopedia την 06 Οκτ. 2016.
copyright © μετάφραση – επιμέλεια Χείλων
Η αυτοκρατορία των Μαουρύα (322 π.Χ. – 185 π.Χ.) διαδέχτηκε το βασίλειο Μαγκάντα παίρνοντας το όνομά της από την ομώνυμη δυναστεία. Στο απόγειό της, η αυτοκρατορία εκτεινόταν σε τμήματα του σύγχρονου Ιράν και σχεδόν σε ολόκληρη την Ινδική υποήπειρο, εκτός του νότιου άκρου. Η αυτοκρατορία δημιουργήθηκε όταν ο Τσαντραγκούπτα Μαουρύα (εξελλ.: Σανδροκόττος) εκμεταλλεύτηκε το κενό εξουσίας που δημιουργήθηκε από την αναχώρηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τα δυτικά σύνορα της Ινδίας. Ο Τσαντραγκούπτα υπέταξε τα συνοριακά κράτη, στρατολόγησε στρατεύματα, βάδισε προς το βασίλειο της Μαγκάντα, σκότωσε τον τυραννικό βασιλιά και ανέβηκε στο θρόνο ιδρύοντας τη δυναστεία Μαουρύα, με πρωτεύουσα τα Παταλιπούτρα (Παλίβοθρα στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, σημερινή Πάτνα). Κατά την άνοδό του στην εξουσία, συμβουλευόταν τον επικεφαλής υπουργό του Καουτύλια (επίσης γνωστό ως Τσανάκυα) ο οποίος έγραψε το Αρτασάστρα, μια επιτομή της βασιλείας και της διακυβέρνησης.
Η αυτοκρατορία, έχοντας έκταση 5.000.000 km², ήταν μία από τις μεγαλύτερες σε έκταση παγκοσμίως και η μεγαλύτερη στην Ινδική υποήπειρο. Στο απόγειό της, είχε επεκταθεί προς τα βόρεια κατά μήκος των φυσικών ορίων των Ιμαλαΐων (εκτός του Κασμίρ) και στα ανατολικά μέχρι το σημερινό Ασσάμ. Στα δυτικά, περιελάμβανε εδάφη πέρα από το σημερινό Πακιστάν, την περιοχή Βαλουχιστάν, τις νότιες πλευρές του Ιράν και τμήμα του σημερινού Αφγανιστάν.
Στη συνέχεια επεκτάθηκε στις κεντρικές και νότιες περιοχές της Ινδίας, εκτός του νοτιότερου άκρου, από τους αυτοκράτορες διαδόχους του Τσαντραγκούπτα, τον Μπιντουσάρα και κυρίως τον Ασόκα. Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της έφθανε περίπου τους 50 με 60 εκατομμύρια ανθρώπους, καθιστώντας την μια από τις πολυπληθέστερες αυτοκρατορίες της αρχαιότητας.
Άσκηση εξουσίας
Ο Τσαντραγκούπτα ακολούθησε επιθετική πολιτική επέκτασης. Ο Σέλευκος Α ́ Νικάτορας, ο οποίος ήταν σατράπης του Αλεξάνδρου για τις ανατολικές Μακεδονικές κατακτήσεις, ηττήθηκε και αναγκάστηκε να παραχωρήσει ολόκληρη την περιοχή του στον Τσαντραγκούπτα, μαζί με την κόρη του και σημαντικό ποσό χρημάτων. Έστειλε επίσης στην αυλή του ως πρεσβευτή τον Μεγασθένη, ο οποίος συνέγραψε τα «Ινδικά».
Ο Τσαντραγκούπτα για να επεκτείνει το βασίλειό του χρησιμοποίησε πολλές τακτικές όπως γαμήλιες συμμαχίες, διπλωματία, τεχνάσματα και πόλεμο. Κατά τη θητεία του, η αυτοκρατορία Μαουρύα εκτεινόταν από το ανατολικό Ιράν μέχρι τα δυτικά σύνορα των Βιρμανικών λόφων και από το φυλετικό βασίλειο των Ιμαλαΐων μέχρι τα νότια οροπέδια της Ινδικής χερσονήσου. Αφού κυβέρνησε για περίπου 25 χρόνια, ο Τσαντραγκούπτα παραιτήθηκε υπέρ του γιου του, Μπιντουσάρα και έγινε Τζαϊνιστής μοναχός.
Ο Μπιντουσάρα διατήρησε τις κτήσεις του πατέρα του και επέκτεινε τα νότια σύνορα καταλαμβάνοντας το οροπέδιο της Ινδικής χερσονήσου. Όταν πέθανε, ο γιος του Ασόκα ανήλθε στο θρόνο μετά από αδελφοκτόνο διαμάχη διαδοχής. Η αυτοκρατορία που κληρονόμησε ο Ασόκα ήταν μεγάλη, αλλά το Καλίνγκα ένα μικρό βασίλειο στην ανατολική ακτή, διατηρούσε την ανεξαρτησία του και ο Ασόκα αποφάσισε να το κατακτήσει. Ο πόλεμος που ακολούθησε ήταν αιματηρός και μακρύς. Το Καλίνγκα αντιστάθηκε μέχρι τον τελευταίο άνδρα, αλλά τελικά υπέκυψε. Έκτοτε, ο Ασόκα δεν επιτέθηκε σε άλλο βασίλειο και προχώρησε σε ειρηνευτικές αποστολές. Δημιούργησε αρκετές βάσεις – πυλώνες σε όλο το βασίλειό του, προτρέποντας τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τη βία και να ζήσουν σε αρμονία μεταξύ τους και με τη φύση. Υποστήριξε ενεργά τον Βουδισμό, έχτισε αρκετές στούπες (ιεροί χώροι) επισκεύασε παλαιότερες και έστειλε ευαγγελικές αποστολές στο εξωτερικό, δύο από τις οποίες αποτελούνταν από τον γιο και την κόρη του.
Αρκετά ζώα χαρακτηρίστηκαν προστατευόμενα, όπως παπαγάλοι, μάινες, σαύρες, κοκκινοκέφαλες χήνες, άγριες πάπιες, γελάδας (είδος πιθήκων) νυχτερίδες, βασίλισσες μυρμηγκιών, χελώνες, μαλάκια, ψάρια, χελώνες, σκαντζόχοιροι, σκίουροι, ελάφια, ταύροι, οκάπι, άγρια γαϊδούρια, άγρια περιστέρια, κατοικίδια περιστέρια και όλα τα τετράποδα πλάσματα που δεν ήταν χρήσιμα ή βρώσιμα. Οι κατσίκες, οι προβατίνες και οι χοιρομάνες που ήταν με μικρά ή θήλαζαν τα μικρά τους προστατεύονταν, όπως και τα νεαρά ηλικίας κάτω των έξι μηνών. Οι πετεινοί δεν ευνουχίζονταν, οι κορμοί που «στέγαζαν» ζώα δεν κόβονταν και τα δάση δεν καίγονταν χωρίς λόγο. Ένα ζώο δεν δινόταν ως τροφή σε άλλο. Στις τρεις Τσατουρμάσια (ιερή περίοδος) τις τρεις ημέρες της Τίσα και κατά τη διάρκεια της 14ης και 15ης ημέρας της Ουποσάθα (Βουδιστική περίοδος) τα ψάρια προστατεύονταν και δεν πωλούνταν. Την 8η, τη 14η και 15η κατά την Τίσα, την Πουναρβάσου, τις τρεις Κατουρμάσις και άλλες ευοίωνες ημέρες, δεν ευνουχίζονταν οι ταύροι, οι κατσίκες, τα κριάρια, οι κάπροι και άλλα ζώα, επιπλέον τα άλογα και τα βόδια δεν μαρκάρονταν.
Οι διάδοχοι του Ασόκα δεν ήταν αρκετά ισχυροί για να κρατήσουν ενωμένη την αυτοκρατορία, η οποία άρχισε σιγά-σιγά να αποσυντίθεται και το 185 π.Χ., σχεδόν 150 χρόνια μετά την ανατροπή του βασιλιά Μαγκάντα από τον Τσαντραγκούπτα, ο τελευταίος ηγεμόνας Μαουρύα δολοφονήθηκε από τον αρχιστράτηγό του ενώ επιθεωρούσε τα στρατεύματά του.
Οικονομία
Το εμπόριο και οι επιχειρήσεις ήταν δημόσιες-ιδιωτικές υποθέσεις, δηλαδή το κράτος μπορούσε να κατέχει και να συμμετέχει σε επιχειρηματικές δραστηριότητες ακριβώς όπως οι απλοί πολίτες. Τα βασιλικά έσοδα προέρχονταν από φόρους και λάφυρα πολέμου. Επιπλέον, ο βασιλιάς κατείχε εκτάσεις γης, κυνηγετικά άλση και εργοστάσια τα οποία εμπορεύονταν την παραγωγή. Το κράτος είχε το μονοπώλιο στη νομισματοκοπία, την εξόρυξη, την παραγωγή αλατιού, την κατασκευή όπλων και την ναυπήγηση.
Οι αγρότες αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και η γεωργία φορολογούνταν. Οι έμποροι οργανώνονταν σε συντεχνίες που κατείχαν τόσο εκτελεστική όσο και δικαστική εξουσία και λειτουργούσαν επίσης ως τράπεζες. Οι τεχνίτες που ασχολούνται με μια συγκεκριμένη βιομηχανία έτειναν να διαβιούν ομαδικά. Τα εμπορεύματα δεν μπορούσαν να πωληθούν στον τόπο παραγωγής τους και έπρεπε να μεταφερθούν σε συγκεκριμένες αγορές. Επιπλέον εισπράττονταν διόδια για δρόμους και διαβάσεις ποταμών, ενώ τα αγαθά που πωλούνταν εντός του βασιλείου φορολογούνταν, όπως και οι εισαγωγές και εξαγωγές. Το κράτος καθόριζε τη χονδρική τιμή των αγαθών και επιθεωρούσε τα μέτρα και τα σταθμά. Οι ανταλλαγές ήταν διαδεδομένες, όπως και τα χρυσά, χάλκινα και χάλκινα νομίσματα, ενώ υπήρχε δυνατότητα δανεισμού με τόκους έναντι γραμματίων.
Ο κεντρικός δρόμος που διέσχιζε ολόκληρο το βασίλειο και το συνέδεε με τον δυτικό Ελληνικό κόσμο ήταν συντηρημένος και επιθεωρούμενος, με πυλώνες και πινακίδες που σημάδευαν τις αποστάσεις και τους παράδρομους. Τα πλοία έπλεαν στον Γάγγη και τους παραποτάμους του, καθώς και σε ξένες ακτές όπως η Σρι Λάνκα, η Κίνα και λιμάνια της Αφρικής και της Αραβίας και το κράτος τα προστάτευε από τους πειρατές.
Διοίκηση – οργάνωση
Ο βασιλιάς ήταν ο αρχηγός κράτους και έλεγχε τον στρατό, την εκτελεστική, δικαστική και νομοθετική εξουσία. Λάμβανε συμβουλές από συμβούλιο αποτελούμενο από τον υπουργό, τον ταμία, τον στρατηγό και άλλους υπουργούς. Το βασίλειο διαιρείτο σε επαρχίες υπό κυβερνήτες, οι οποίοι συνήθως ήταν βασιλικοί πρίγκιπες. Οι επαρχίες αποτελούνταν από πόλεις και χωριά με τοπικούς διοικητές επαρχιών και χωριών. Όπως και σήμερα, οι βαθμίδες στις δημόσιες υπηρεσίες ήταν σαφώς καθορισμένες και εκείνες που βρίσκονταν στην κορυφή απείχαν πολύ από τις χαμηλότερες βαθμίδες. Για παράδειγμα, η αναλογία μισθού ενός υπαλλήλου προς τον μισθό του επικεφαλής υπουργού ήταν σε αναλογία 1:96. Με τόσο υψηλά επίπεδα μισθών, εκτιμάται ότι οι ανώτεροι αξιωματούχοι εκτελούσαν επιμελώς τα καθήκοντά τους.
Υπήρχαν κυβερνητικοί φορείς που φρόντιζαν και έλεγχαν σχεδόν κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής: βιομηχανία, εγκαταστάσεις, εμπόριο, αλλοδαποί, γεννήσεις και θάνατοι, φορολογία, γη και άρδευση, γεωργία, δάση, χυτήρια μετάλλων, ορυχεία, δρόμοι και δημόσια κτίρια. Οι υψηλόβαθμοι αξιωματικοί πραγματοποιούσαν ελέγχους για να διασφαλίσουν ότι η γραφειοκράτες εκτελούσαν σωστά τα καθήκοντά τους.
Αυτός που προκαλεί απώλεια εσόδων, λυμαίνεται τον πλούτο του βασιλιά, αυτός που παράγει το διπλάσιο των [αναμενόμενων] εσόδων λυμαίνεται τη χώρα και αυτός που σπαταλά όλα τα έσοδα [χωρίς να φέρνει κέρδος] λυμαίνεται την εργασία των εργατών. (Αρτασάτρα, 2.9.13, 15, 17)
Ίδρυση του Ινδο – Ελληνικού βασιλείου (180 π.Χ.)
Η πτώση των Μαουρύα άφησε το Πέρασμα Κάϊμπα αφύλακτο με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ξένη εισβολή. Ο Ελληνο-Βακτριανός βασιλιάς Δημήτριος εκμεταλλεύτηκε τη διάλυση και κατέκτησε το νότιο Αφγανιστάν και τμήματα της βορειοδυτικής Ινδίας γύρω στο 180 π.Χ., σχηματίζοντας το Ελληνο-Ινδικό βασίλειο. Οι Ινδοέλληνες θα διατηρούσαν κτήσεις στην περιοχή του Ινδού και θα έκαναν επιδρομές στην κεντρική Ινδία για περίπου έναν αιώνα. Υπό την κυριαρχία τους, άνθισε ο Βουδισμός και ένας από τους βασιλείς τους, ο Μένανδρος ο Δίκαιος, υπήρξε διάσημη προσωπικότητα του Βουδισμού, ιδρύοντας ως νέα πρωτεύουσα της Σαγκάλα, τη σύγχρονη πόλη Σιαλκότ. Ωστόσο, η έκταση των περιοχών και η διάρκεια της διακυβέρνησής τους υπόκεινται σε πολλές συζητήσεις. Νομισματικά στοιχεία δείχνουν ότι διατήρησαν κτήματα στην υποήπειρο μέχρι τη γέννηση του Χριστού. Αν και η έκταση των επιτυχιών τους εναντίον ιθαγενών δυνάμεων όπως οι Σούνγας, Σαταβαχάνας και Καλίνγκας είναι ασαφής, αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι Σκυθικές φυλές, που μετονομάστηκαν σε Ινδο-Σκύθες, επέφεραν την εξαφάνιση των Ινδο-Ελλήνων περίπου το 70 π.Χ. και διατήρησαν εδάφη πέραν του Ινδού ποταμού, την περιοχή της Μαθούρα και τη Γκουγιαράτ.
Στρατιωτικά
Η αυτοκρατορία διέθετε ευρύ δίκτυο κατασκοπείας και διατηρούσε μεγάλο στράτευμα, το οποίο δεν διαλύθηκε ακόμη και όταν ο τρίτος βασιλιάς Ασόκα, εγκατέλειψε τον πόλεμο. Μετά τους αγρότες, οι στρατιώτες αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Οι στρατιώτες πολεμούσαν και δεν ήταν υποχρεωμένοι να προσφέρουν οποιαδήποτε άλλη υπηρεσία στον βασιλιά. Όταν δεν υπήρχε πόλεμος, μπορούσαν να διαβιώσουν με όποιον τρόπο τους άρεσε. Υπήρχαν ξεχωριστά τμήματα για το πεζικό, το ιππικό, το ναυτικό, τα άρματα, τους ελέφαντες και την επιμελητεία. Οι στρατιώτες όχι μόνο έπαιρναν το μισθό τους από το δημόσιο ταμείο, αλλά τους παρέχονταν όπλα και εξοπλισμός με έξοδα του κράτους. Υπάρχουν περιγραφές των όπλων που έφεραν ανά σώμα: το πεζικό έφερε τόξα και βέλη, ασπίδες από δέρμα βοδιού, ακόντια και σπαθιά. Το ιππικό ίππευε χωρίς πανοπλία και χρησιμοποιούσε λόγχες και ασπίδες. Στον εξοπλισμό συμπεριλαμβάνονταν επίσης καταπέλτες, άρματα και πολεμικοί ελέφαντες.
Θρησκεία
Ο Τσαντραγκούπτα, ο ιδρυτής της δυναστείας Μαουρύα, αρχικά ήταν Βραχμανιστής ενώ αργότερα έγινε Τζαϊνιστής. Ο εγγονός του Ασόκα χρησιμοποίησε όλους τους πόρους του κράτους για την προώθηση του Βουδισμού, αλλά δεν είναι βέβαιο ότι ασπάστηκε το θρήσκευμα. Ο πληθυσμός, σε γενικές γραμμές, ανήκε σε μία από τις τρεις θρησκείες, ενώ άλλες αξιοσημείωτες ομάδες ήταν άθεοι, πολυθεϊστές, αγνωστικιστές, Ζωροάστρες ή εκείνοι που ασπάστηκαν αρχέγονες θρησκείες.
Πτώση
Περίπου 50 χρόνια μετά το θάνατο του Ασόκα το 185 π.Χ., ο τελευταίος βασιλιάς Μπραντράτα σκοτώθηκε από τον αρχιστράτηγό του Πουσυαμίτρα, ο οποίος ίδρυσε τη δυναστεία Σούνγκα. Οι μελετητές αποδίδουν διάφορους λόγους για την πτώση της αυτοκρατορίας, οι κυριότεροι των οποίων είναι το μέγεθός της και οι ανεπαρκείς κυβερνήτες μετά τον Ασόκα, αφού τα συνοριακά κράτη αμέσως μετά το θάνατό του άρχισαν να διεκδικούν την ανεξαρτησία τους, με αποτέλεσμα η αυτοκρατορία να συρρικνώνεται. Μέχρι τη στιγμή που κατέλαβε το θρόνο ο Πουσυαμίτρα, η άλλοτε ισχυρή αυτοκρατορία περιορίστηκε μόνο σε τρεις πόλεις-κράτη τις Παταλιπούτρα, Αγιόντια και Βιντίσα και ορισμένα εδάφη του Πουντζάμπ.
Διατελέσαντες αυτοκράτορες
Τσαντραγκούπτα Μαουρύα 322 – 298 π.Χ.
Μπιντουσάρα 298 -272 π.Χ.
Ασόκα 268 – 232 π.Χ.
Ντασαράτα 232 – 224 π.Χ.
Σαμπράτι 224 – 215 π.Χ.
Σαλισούκα 215 – 202 π.Χ.
Ντεβαβάρμαν 202 – 195 π.Χ.
Σαταντανβάν 195 – 190 π.Χ.
Μπρατράτα c 190 -181 π.Χ.
Χρονολόγιο
324 π.Χ. Ο Τσαντραγκούπτα διώχνει τις Μακεδονικές φρουρές από το Παντζάμπ και το Σιντ.
305 π.Χ. Ο Σέλευκος Νικάτορας εισβάλλει, ο Τσαντραγκούπτα κερδίζει τρείς επαρχίες και η αυτοκρατορία είναι ασφαλής.
301 π.Χ. Ο Μπιντουσάρα γίνεται αυτοκράτορας.
269 π.Χ. Ο Ασόκα γίνεται αυτοκράτορας.
232 π.Χ. Ο Ασόκα πεθαίνει, ξεκινά η παρακμή.
184 π.Χ. Η αυτοκρατορία καταρρέει.
Πηγές – βιβλιογραφία
https://en.wikipedia.org/wiki/Maurya_Empire
Burjor Avari. India. Routledge, 2007.
Kautilya. The Arthashastra. Penguin Books, 2000.
Majumdar, R.C. The History and Culture of the Indian People. Bharatiya Vidya Bhavan, 2001.
Το έργο με τίτλο Αυτοκρατορία των Μαουρύα από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές. Βασισμένο σε έργο στο https://www.worldhistory.org/Mauryan_Empire/
Χείλων 