εξώφυλλο: Οικόσημο του οίκου Ορσίνι
Η οικογένεια Ορσίνι είναι μια από τις παλαιότερες και επιφανέστερες οικογένειες της Ρωμαϊκής αριστοκρατίας, τα μέλη της οποίας διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην μεσαιωνική ιστορία της Ιταλίας, ιδιαίτερα σε εκείνη της Αναγεννησιακής Ρώμης και των Παπικών κρατών. Μεταξύ των μελών της συγκαταλέγονται οι Πάπες Κελεστίνος III (1191-1198) Νικόλαος III (1277-1280) και Βενέδικτος ΧΙΙΙ (1724-1730) τριάντα τέσσερεις (34) Καρδινάλιοι της Ρωμαϊκής Εκκλησίας, πολυάριθμοι Κοντοτιέροι και άλλες σημαντικές πολιτικές και θρησκευτικές προσωπικότητες.
Οι Ορσίνι συνδέονταν με την οικογένεια Μπομπόνι που υπήρχε στην Ρώμη τον 11ο αιώνα, γι’ αυτό και τα πρώτα μέλη χρησιμοποιούσαν πάντα το επώνυμο Μπομπόνι – Ορσίνι. Το πρώτο μέλος προερχόμενο από τους Μπομπόνι στις αρχές του 11ου αιώνα, ήταν πατέρας του Πιέτρο, που με την σειρά του ήταν πατέρας του Τσιασίντο ντε Μπομπόνι (1110-1198) ο οποίος το 1191 στέφθηκε Πάπας ως Κελεστίνος III. Ο Κελεστίνος ήταν ένας από τους πρώτους μεγάλους νεποτιστές Πάπες, αφού διόρισε δύο από τους ανεψιούς του Καρδινάλιους και επέτρεψε στον εξάδελφό του Τζιοβάνι Γκαετάνο (Giangaetano – πέθανε το 1232) να αγοράσει τα φέουδα Vicovaro, Licenza, Roccagiovine και Nettuno, που αποτέλεσαν τον πυρήνα της οικογενειακής εδαφικής δύναμης. Το επώνυμο Boboni χάθηκε με τα παιδιά του, που έλαβαν την δημόσια επωνυμία Ursi. Δύο από αυτούς, ο Ναπολέων και ο Ματέο Ρόσσο ο Μέγας (1178 – 1246) αύξησαν σημαντικά το κύρος της οικογένειας. Ο πρώτος ήταν ιδρυτής της πρώτης νότιας γραμμής διαδοχής, η οποία έληξε με τον Καμίλλο Πάρντο το 1553. Απέκτησε την πόλη Manoppello και ήταν gonfaloniere (υψηλόβαθμος αξιωματούχος) του Παπικού κράτους. Ο Ματέο Ρόσσο, που ονομάσθηκε Μέγας, ήταν άρχων της Ρώμης και το 1243 όταν νίκησε τα αυτοκρατορικά στρατεύματα του Φρειδερίκου ΙΙ ο Πάπας Γρηγόριος ΙΧ του απένειμε τον τίτλο του Γερουσιαστή της Ρώμης. Δύο από τους γιους του και ο Ναπολέων διετέλεσαν επίσης γερουσιαστές.
Ο Ματέο εκτόπισε από τη Ρώμη την οικογένεια Κολόννα, η οποία ήταν ανταγωνιστές και επέκτεινε την εδαφική κυριαρχία των Ορσίνι νότια μέχρι το Αβελλίνο και βόρεια προς το Πιτιλιάνο, ενώ επί των ημερών του, η οικογένεια εντάχθηκε στο κόμμα των Γουέλφων. Είχε δέκα γιους, οι οποίοι διαχώρισαν τα φέουδα μετά τον θάνατό του και ο Τζεντίλε (πέθανε το 1246) ίδρυσε την γραμμή Πιτιλιάνο και την δεύτερη νότια γραμμή, ο Ρινάλντο του Μοντεροτόντο, ο Ναπολέων του Μπρατσιάνο (πέθανε 1267) και o Ματέο Ρόσο του Μοντετζιορντάνο, από το όνομα της περιοχής στη Ρώμη που στεγάζει το φρούριο της οικογένειας. Ο πιο διακεκριμένος από τους γιους του ήταν ο Τζιοβάννι Γκαετάνο (πέθανε το 1280) ο οποίος εξελέγη Πάπας ως Νικόλαος ΙΙΙ και μεταξύ άλλων έχρισε τον ανεψιό του Μπερτόλντο (πέθανε το 1289) κόμη της Ρομάνα και καρδιναλίους δύο ανιψιούς και αδελφό.
Δεύτερη νότια γραμμή διαδοχής
Η άνοδος της οικογένειας Ορσίνι δεν σταμάτησε με τον θάνατο του Πάπα Νικολάου ΙΙΙ. Ο γιος του Μπερτόλντο Τζεντίλε ΙΙ (1250 – 1318) εξελέγη δυο φορές Γερουσιαστής στην Ρώμη, ποντεστά στην Βιτέρμπο και από το 1314 Gran Giustiziere (τίτλος αντίστοιχος του Πρωθυπουργού) του βασιλείου της Νάπολης. Παντρεύτηκε την Κλαρίς Ρούφο κόρη ενός από τους κόμητες του Καταντζάρο σχηματίζοντας συμμαχία με την ισχυρότερη δυναστεία της Καλαβρίας. Ο γιος του Ρομάνο (1268 – 1327) το 1326 ήταν Βασιλικός Εφημέριος της Ρώμης, φανατικός οπαδός των Γουέλφων και από τον γάμο του με την Αναστασία ντε Μόντφορντ, κόμισσα του Νόλα κληρονόμησε την κομητεία της Σοάνα. Οι δυο γιοι του μοίρασαν την κληρονομιά του πατέρα τους δημιουργώντας τον κύριο κλάδο του Πιτιλιάνο και την δεύτερη γραμμή διαδοχής. Ο εγγονός του Τζεντίλε ΙΙ Ροβέρτος (1295 – 1345) παντρεύτηκε την Σιβίλλη ντελ Μπάλτζο κόρη του Μεγάλου Σενεσκάλιου του βασιλείου της Νεαπόλεως και απέκτησε δυο γιους. Ο Τζιάκομο (πέθανε στις 13 Αυγούστου 1379) αφού έγινε αρχιδιάκονος σε Σόλσμπερι, Λέστερ και Ντάραμ διορίστηκε Καρδιναλιος από τον πάπα Γρηγόριο ΧΙ (1371). Ο άλλος γιος του Νικόλαος (27 Αυγούστου 1331 – 14 Φεβρουαρίου 1399) απέκτησε τις κομητείες του Αριάνο και Τσελάνο, διορίστηκε Γερουσιαστής στην Ρώμη και αύξησε σημαντικά την οικογενειακή περιουσία στο Λάτιο και την Τοσκάνη.
Ο δεύτερος γιος του Ραϊμόνδος ντελ Μπάλζο Ορσίνι (1361 – 1406) υποστήριξε τον Κάρολο ΙΙ της Νάπολης στο πραξικόπημα κατά της Ιωάννας Ι της Νάπολης. Όταν τους διαδέχθηκε ο Λαδίσλαος Ι της Νεαπόλεως ήταν από τους ελάχιστους Ναπολιτάνους φεουδάρχες που διατήρησε την περιουσία τους παρά το γεγονός ότι συμμετείχε στο αντιβασιλικό πραξικόπημα, με τον θάνατο του ωστόσο (1406) τα εδάφη των Ορσίνι στον νότο κατασχέθηκαν. Οι σχέσεις της οικογένειας παρέμειναν άσχημες και με την νέα βασίλισσα Ιωάννα ΙΙ της αλλά όταν ο γιος του Ραϊμόνδου Τζιοβάννι Αντόνιο Ορσίνι (1386 – 1453) έστειλε στρατό να την βοηθήσει να αντιμετωπίσει τον σφετεριστή Ιάκωβο Ι του Λα Μαρς απέκτησε ως ανταμοιβή το πριγκιπάτο του Τάραντα. Οι δεσμοί με την βασιλική αυλή ενισχύθηκαν σημαντικά από τον ερωμένο της Ιωάννας και Μεγάλο Σενεσκάλιο Σεργκιάννι Καρατσιόλο, ένας μικρότερος αδελφός του Ζαναντόνιο παντρεύτηκε μια από τις κόρες του Σεργκιάννι. Οι Ορσίνι άλλαξαν ξανά στάση όταν ο Αλφόνσος V της Αραγωνίας ξεκίνησε την κατάκτηση του βασιλείου της Νάπολης. Ο Αλφόνσος V έδωσε στον Ζαναντόνιο ως ανταμοιβή το δουκάτο του Μπάρι, την θέση του Μεγάλου Κοντόσταυλου και 100.000 Δουκάτα. Ο Ζαναντόνιο παρέμεινε πιστός στον διάδοχο του Αλφόνσου τον Φερδινάνδο Ι της Νάπολης αλλά θανατώθηκε σε μια εξέγερση ευγενών και χωρίς διαδόχους η περιουσία του πέρασε στο στέμμα.
Γραμμή διαδοχής Πιτιλιάνο
Γενάρχης του κλάδου είναι ο Γκουίντο Ορσίνι δεύτερος γιος του Ρομανό, που κληρονόμησε την κομητεία της Σοάνα στην δυτική πλευρά της λίμνης Μπολσένα στην νότια Τοσκάνη. Ο ίδιος και οι απόγονοι του κυβέρνησαν τις κομητείες της Σοάνα, της Πιτιλιάνο και του Νόλα αλλά οι πόλεμοι που ξέσπασαν στις αρχές του 15ου αιώνα με την Σιένα και την Οικογένεια Κολόνα τους προξένησαν μεγάλες απώλειες. Ο Μπερτόλντο (πέθανε το 1417) διατήρησε μονάχα το Πιτιλιάνο, ο εγγονός του Όρσο (πέθανε στις 5 Ιουλίου 1479) ήταν κόμης της Νόλα και πολέμησε ως Κοντοτιέρος στον δούκα του Μιλάνου και την Δημοκρατία της Βενετίας. Αργότερα εισήλθε στις υπηρεσίες του Φερδινάνδου Α΄ της Νεαπόλεως, δεν συμμετείχε στην εξέγερση των βαρόνων και πήρε ως ανταμοιβή την Άσκολι και την Αρτιπάλντα, αργότερα έλαβε μέρος στην Αραγωνική εκστρατεία και σκοτώθηκε στην πολιορκία της Βιτέρμπο.
Το σημαντικότερο μέλος των Πιτιλιάνο ήταν ο Νικολό ένας από τους διασημότερους Κοντοτιέρους. Ο γιος του Λουντοβίκο (πέθανε στις 27 Ιανουαρίου 1534) και ο ανιψιός του Ενρίκο (πέθανε το 1528) συμμετείχαν στους Ιταλικούς πολέμους στην υπηρεσία της Γαλλίας ή της Ισπανίας αλλάζοντας συνεχώς υποστήριξη όπως οι περισσότεροι Ιταλοί πολέμαρχοι. Οι δυο κόρες του Λουντοβίκο Ορσίνι παντρεύτηκαν σημαντικές προσωπικότητες : η Τζερολάμα Ορσίνι (1504 – 1590) παντρεύτηκε τον Πέτρο Λουδοβίκο Φαρνέζε της Πάρμας νόθο γιο του Πάπα Παύλου ΙΙΙ και η Μαρζία τον Γιάκομο Μέντικο του Μελενιάνο μια σημαντική φυσιογνωμία του Ισπανικού στρατού. Η παρακμή του κλάδου ξεκίνησε όταν ο Λουδοβίκο έχασε την Νόλα και αναγκάστηκε να δεχτεί την κυριαρχία της Σιένα στην Πιτιλιάνο και με τον γιο του Τζιοβάνο Φραντσέσκο (πέθανε στις 8 Μάιου 1567) η κομητεία πέρασε στον Μέγα Δούκα της Τοσκάνης. Ο Πάπας Γρηγόριος ΧΙΙΙ εμπόδισε τον Αλεσσάντρο (πέθανε στις 9 Φεβρουαρίου 1604) να αποκτήσει το Μοντεροτόντο. Ο γιος του Τζιανναντόνιο (1569 – 1613) πούλησε το Πιτιλιάνο στην Τοσκάνη με αντάλλαγμα την μαρκιωνία του Μόντε Σαν Σαβίνο. Ο κλάδος ξεκληρίστηκε με τον θάνατο του Αλεσσάντρο (1640)
Γραμμή διαδοχής Μοντεροτόντο
Ο κλάδος ιδρύθηκε από τον Ρινάλντο, τρίτο γιο του Ματέο Ρόσο του Μεγάλου, ο γιος του Ναπολεόνε έγινε Καρδινάλιος (1288) και ήταν εξέχων μέλος της Κουρίας μέχρι τον θάνατό του (Αβινιόν, 1342). Ο κλάδος ενεπλάκη σε πολλές συγκρούσεις την εποχή του Ύστερου Μεσαίωνα στην Ρώμη, πολλά μέλη της οικογένειας εξελέγησαν Γερουσιαστές και άλλα μέλη πολέμησαν ως Κοντοτιέροι. Ο Φραντσέσκο συμμετείχε σε πολέμους στην Φλωρεντία εναντίον του Οίκου Βισκόντι που κυβερνούσε το Μιλάνο. Ο Όρσο Ορσίνι σκοτώθηκε στην μάχη της Ζαγκονάρα στο πλευρό του βασιλιά της Νάπολης εναντίον των Μιλανέζων. Οι γιοι του Γιάκομο (πέθανε το 1482) και Λορέντζο πολέμησαν στο πλευρό του Πάπα, της Νάπολης και της Φλωρεντίας. Η Κλαρίτσε Ορσίνι μια από τις κόρες του Γιάκομο παντρεύτηκε τον Λαυρέντιο τον Μεγαλοπρεπή και ο Πάπας Λέων Ι γιος του Λαυρέντιου του Μεγαλοπρεπούς διόρισε τον Φρανκιόττο Ορσίνι Καρδινάλιο (1517).
Επιφανέστερο μέλος του κλάδου ήταν ο Τζοβάνι Μπατίστα Ορσίνι τον οποίο διόρισε Καρδινάλιο ο Πάπας Σίξτος IV (1483). Ο Τζοβάνι Μπατίστα Ορσίνι ήταν ένας από τους πρωταγωνιστές μαζί με τα αδέλφια του στην συνωμοσία εναντίον του Καίσαρα Βοργία του γιου του Πάπα Αλεξάνδρου VI (1502) που κατέληξε στην δολοφονία του (22 Φεβρουαρίου 1503). Ο Τζούλιο επέζησε ενώ άλλα αδέλφια του όπως ο Πάολο και ο Φραντσέσκο, 4ος δούκας της Γραβίνας θανατώθηκαν με στραγγαλισμό (18 Ιανουαρίου 1503). Ο κλάδος περιέπεσε σε παρακμή τον 16ο αιώνα, όταν πολλά μέλη της οικογένειας δολοφονήθηκαν ή έχασαν την περιουσία τους. Οι τελευταίοι εκπρόσωποι Ενρίκο (πέθανε το 1643) και Φραντσέσκο (1592 – 1650) πούλησαν το Μοντεροτόντο στην Οικογένεια Μαρμπερίνι (1641).
Γραμμή διαδοχής Μπρατσιάνο
Ο Ναπολεόνε ένας από τους γιούς του Ματέο Ρόσο του Μεγάλου έλαβε το Μπρατσιάνο, την Νέρολα και άλλα εδάφη στο βόρειο Λάτσιο, ορίστηκε Καρδινάλιος (1259), έκτισε μεγάλο κάστρο στο Μπρατσιάνο (1246) και έγινε ο ισχυρότερος Ορσίνι στο Λάτσιο. Ο κόμης Κάρλο Ορσίνι (πέθανε μετά το 1485) έγινε Παπικός σύμβουλος και από τον γάμο του με την Φραντσέσκα Ορσίνι του Μοντεροτόντο γεννήθηκε ο Τζεντίλε Βιργίνιος Ορσίνι που πρωταγωνίστησε στην Ιταλική πολιτική σκηνή τον 15ο αιώνα, ο οποίος μετά τον θάνατο του Κάρλο Ορσίνι ενίσχυσε την περιουσία του με εδάφη που κληρονόμησε από την σύζυγο του, η οποία προερχόταν από τον κλάδο των Ορσίνι στο Σαλέρνο και υπήρξε ευνοούμενος του Φερδινάνδου Ι, που τον διόρισε Κοντόσταυλο της Νάπολης. Μαζί με τον εξάδελφό του Καρδινάλιο Τζοβάνι Μπατίστα, ήσαν ορκισμένοι αντίπαλοι του Πάπα Ιννοκέντιου VII και Πάπα Αλέξανδρου VI. Το 1492 αγόρασε την κομητεία της Ανγκουιλάρα από τον Φραντσεσκέντο Τσίμπο.
Ο Τζεντίλε κατόρθωσε να κρατήσει το Μπρατσιάνο κατά την κάθοδο του Κάρολου VIII της Γαλλίας στην Ιταλία. Ο Φερδινάνδος ΙΙ της Νάπολης κατάσχεσε τα εδάφη του Τζεντίλε, τον φυλάκισε στο «Κάστρο του Αυγού» όπου και πέθανε από δηλητηρίαση (1797). Η οικογένεια Ορσίνι μπόρεσε τελικά να ανακάμψει στις αρχές του 16ου αιώνα χάρη στην φιλία των μελών της με τους Πάπες από την οικογένεια των Μεδίκων. Ο γιος του Τζιαντζιορντάνο έγινε Παπικός πρίγκιπας, ο ανιψιός του Βιρτζίνιο αντίστοιχα στρατηγός στα Παπικά κράτη και στην Γαλλία αλλά τα εδάφη του κατασχέθηκαν με την κατηγορία της προδοσίας (1539). Ο Πάολο Τζιορντάνο έγινε πρώτος δούκας του Μπρατσιάνο (1560) και ήταν γιος του Τζιρόλαμο Ορσίνι και της Φραντσέσκας Σφόρτσα. Διακρίθηκε ως Κοντοτιέρος αλλά ήταν αδίστακτος, θανάτωσε πολλούς ανθρώπους, μεταξύ των οποίων την σύζυγό του Μαρία των Μεδίκων και δραπέτευσε στην βόρεια Ιταλία. Τον διαδέχθηκε ο Βιρτζίνιο ο διάδοχος του οποίου Πάολο Τζιορντάνο ΙΙ παντρεύτηκε μια πριγκίπισσα του Πιομπίνο και έγινε πρίγκιπας στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο αδελφός του Αλεσσάντρο έγινε Καρδινάλιος και Παπικός σύμβουλος, ένας άλλος αδελφός του ο Φερντινάντο (πέθανε στις 4 Μαρτίου 1660) διεκδίκησε τα εδάφη του Σαν Τζέμινι που ανήκαν σε άλλον κλάδο. Οι δούκες του Μπρατσιάνο μετακίνησαν την έδρα τους στην Ρώμη τον 17ο αιώνα. Η μεγάλη οικονομική κρίση διέλυσε το δουκάτο και ο τελευταίος δούκας και πρίγκιπας Φλάβιο Ορσίνι (1620 – 1698) πούλησε τα εδάφη του λόγω των τεράστιων χρεών του.
Γραμμή διαδοχής Γκραβίνα
Ο κλάδος της Γκραβίνα που απέκτησε το όνομα του από την ομώνυμη πόλη στην Απουλία είναι ο μοναδικός που διασώζεται μέχρι σήμερα. Γενάρχης ήταν ο Φραντσέσκο (πέθανε το 1456) γιος του κόμη Κάρλο του Μπρατσιάνο. Τα περισσότερα από τα εδάφη τους ήταν στο κεντρικό Λάτσιο αλλά όταν κλήθηκε από τον Σεργκιάνι Καρατσιόλο να πολεμήσει εναντίον των Ανδεγαυών και ηττήθηκε (1418) πέρασαν στο βασίλειο της Νάπολης. Απέκτησε με γάμο τον τίτλο του κόμη της Γκραβίνας, ο βασιλιάς Αλφόνσος έδωσε στον γιο του Τζιάκομο (πέθανε το 1472) τον τίτλο του δούκα της Γκραβίνας μαζί με τις κομητείες του Κονβερσάνο, της Καμπανίας και του Κοπερτίνο. Οι δυο από τους γιους του Τζιοβάννι Μαρίνο (πέθανε το 1471) και Τζιοβάνι Μπατίστα (πέθανε το 1475) έγιναν αντίστοιχα Αρχιεπίσκοπος του Τάραντα και Μέγας Διδάσκαλος στους Ιωαννίτες Ιππότες. Ο τέταρτος δούκας Φραντσέσκο συμμετείχε στην σκευωρία που κατέληξε στην δολοφονία του Καίσαρα Βοργία και κατόπιν αυτός και ο αδελφός του Πάολο θανατώθηκαν με στραγγαλισμό (18 Ιανουαρίου 1503). Ο πέμπτος δούκας Φερντινάντο (πέθανε στις 6 Δεκεμβρίου 1549) είδε να γίνεται κατάσχεση σε όλα τα εδάφη του από τους Ισπανούς αλλά τα επανέκτησε αφού πλήρωσε 40.000 χρυσά εσκούδα.
Ο δούκας Μισέλ Αντόνιο πέθανε άτεκνος (26 Ιανουαρίου 1627) και τα εδάφη του πέρασαν στον ξάδελφο του Πιέτρο Ορσίνι, κόμη του Μούρο Λουκάνο (πέθανε το 1641). Ο ανιψιός του τελευταίου Πιέτρο Φραντσέσκο αρνήθηκε την διαδοχή και παραιτήθηκε υπέρ του αδελφού του Ντομένικο, ο ίδιος έγινε Δομινικανός μοναχός και αργότερα ανακηρύχθηκε Πάπας ως Βενέδικτος ΧΙΙΙ. Ο διάδοχος του διόρισε τον ανιψιό του Βενέδικτου ΧΙΙ στην θέση του βοηθού Πρίγκιπα στον Παπικό θρόνο (η θέση διατηρήθηκε μέχρι το 1958) ο Κάρολος VI τον διόρισε πρίγκιπα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1724). Ο τελευταίος Καρδινάλιος από την οικογένεια ήταν ο Ντομένικο Ορσίνι. Η οικογένεια μετακινήθηκε τον 18ο αιώνα στην Ρώμη και ο δούκας Ντομένικο (1790 – 1874) που παντρεύτηκε την Μαρία Λουίζα Τορλόνια (1823) έγινε υπουργός Πολέμου (1850) αρχιστράτηγος του Παπικού Στρατού και Γερουσιαστής στην Ρώμη. Ο κλάδος της οικογένειας εκπροσωπείται σήμερα από τον πρίγκιπα Ντομένικο Ορσίνι, δούκα της Γκραβίνα (γεν. το 1948), δεν έχει γιους και διάδοχος του είναι ο άγαμος αδελφός του Ντον Μπενεντέτο Ορσίνι (γεν. το 1956). Επόμενος διάδοχος είναι ο εξάδελφος τους πρίγκιπας Ραϊμόνδος Ορσίνι της Αραγωνίας (γεν. το 1931).
Γραμμή διαδοχής Επτανήσων
Ο οίκος Ορσίνι κυβέρνησε επί 130 χρόνια (1195 – 1325) την Παλατινή Κομητεία της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου η οποία περιλάμβανε την Κεφαλλονιά, την Ζάκυνθο και την Ιθάκη. Γενάρχης του κλάδου ήταν ο Ριχάρδος Ορσίνι μέλος της Οικογένειας Ορσίνι από τον κλάδο της Γκραβίνας, ο οποίος παντρεύτηκε την κόρη του Μαργαριτόνε ιδρυτή της κομητείας που πήρε τα τρία νησιά ως δώρο από τον Γουλιέλμο ΙΙ της Σικελίας για τις υπηρεσίες που του είχε προσφέρει (1185). Ο μεγαλύτερος γιος του Ματθαίος Ι Ορσίνι διαδέχθηκε τον παππού του στην Παλατινή Κομητεία (1195) και καταγράφεται ως ο πρώτος κόμης των νησιών από την Οικογένεια Ορσίνι.
Η Λατινική Αυτοκρατορία δημιουργήθηκε το 1204, τα νησιά παραχωρήθηκαν στην Δημοκρατία της Βενετίας αλλά συνέχισε να τα κυβερνά ο Ματθαίος Ορσίνι αφού έδωσε όρκο υποτέλειας στον Δόγη της Βενετίας (1209) στην Αγία Έδρα (1216) και στον Πρίγκιπα της Αχαΐας (1236). Με την εγκατάσταση των Ορσίνι στα δυο νησιά οι Ορθόδοξες επισκοπές καταργήθηκαν και εγκαταστάθηκαν στην θέση τους Λατίνοι επίσκοποι. H Οικογένεια Ορσίνι ξεκίνησε στενές σχέσεις με το Δεσποτάτο της Ηπείρου όταν ο Ματθαίος ΙΙ Ορσίνι γιος του Ματθαίου Ι παντρεύτηκε την Άννα Θεοδώρα Αγγελίνα, κόρη ή ανιψιά του Μιχαήλ Α’ Κομνηνού Δούκα (1227). Ο Αυτοκράτορας της Νίκαιας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος ανησυχώντας για την εξέλιξη αυτή έστειλε τον αδελφό του Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο με στρατό εναντίον του Δεσποτάτου.
Μάχη της Πελαγονίας
Ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας γιος του Μιχαήλ Α’ συμμάχησε με τον πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμο ΙΙ Βιλλεαρδουίνο και τον Παλατίνο κόμη Ριχάρδο Ι Ορσίνι γιο του Ματθαίου ΙΙ και της Άννας Θεοδώρας Αγγελίνας. Ακολούθησε η μάχη της Πελαγονίας (1259) η οποία αποτέλεσε γεγονός αποφασιστικής σημασίας για την ιστορία της ανατολικής Μεσογείου.
Ο στρατός του Μιχαήλ Παλαιολόγου αφού συνέτριψε τις δυνάμεις του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου, του Μιχαήλ Β’ Κομνηνού Δούκα και του Ματθαίου Ορσίνι, ανακατέλαβε αμέσως μετά την Κωνσταντινούπολη. Ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος που ήταν μέχρι τότε πανίσχυρος αιχμαλωτίστηκε και ο Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου διέφυγε στα Επτάνησα στον σύμμαχό του Ριχάρδο Ορσίνι αλλά λίγο αργότερα επανήλθε στην Ήπειρο λόγω σκληρής αντίδρασης των κατοίκων απέναντι στους Παλαιολόγους. Μετά από μια δεύτερη ήττα από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο (1264) ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας ορκίστηκε υποτέλεια στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα. Ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος επικυρίαρχος του Ριχάρδου έγινε με τη «Συνθήκη του Βιτέρμπο» (1267) υποτελής του Καρόλου του Ανδεγαυού και με την ίδια συνθήκη έγινε και ο Ριχάρδος Α’ Ορσίνι υποτελής του βασιλιά της Σικελίας. Με τον θάνατο του άτεκνου Βιλλεαρδουίνου τα περιουσιακά του στοιχεία πέρασαν στον Κάρολο τον Ανδεγαυό (1278).
Δεσποτάτο της Ηπείρου
Τον Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα διαδέχθηκε ο γιος του Νικηφόρος Α’ Κομνηνός Δούκας (1268) και τον Μιχαήλ Παλαιολόγο ο γιος του Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος (1282) οι οποίοι συμμάχησαν με τον Παλατίνο Κόμη Ριχάρδο Ι Ορσίνι. Οι σχέσεις τους με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήρθαν ξανά σε ένταση όταν ο Νικηφόρος Α’ της Ηπείρου ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τον βασιλιά της Νάπολης Κάρολο τον Χωλό (1291) οπότε οι Βυζαντινοί έκαναν νέα εκστρατεία εναντίον της Ηπείρου.
Σε αυτήν την εκστρατεία ο Κάρολος ο Χωλός, o Φίλιππος Α’ του Τάραντα και ο Ριχάρδος Α’ Ορσίνι έσπευσαν να βοηθήσουν τον δεσπότη Νικηφόρο Α’. O Νικηφόρος Α’ Κομνηνός Δούκας προκειμένου να ευχαριστήσει τον Ριχάρδο Α’ επειδή τον βοήθησε να σώσει το Δεσποτάτο από τους Βυζαντινούς έδωσε την κόρη του Μαρία Αγγελίνα σύζυγο στον γιο του Ιωάννη Ι Ορσίνι (1294). Με αυτόν τον γάμο η Παλατινή Κομητεία απέκτησε σημαντικό ρόλο στην πολιτική του Δεσποτάτου. Ο Ιωάννης Ι Ορσίνι διαδέχθηκε τον πατέρα του (1303) και κυβέρνησε μέχρι τον θάνατο του (1317) οπότε τον διαδέχθηκε ο γιος του Νικόλαος Ορσίνι.
Όταν ο θείος του Δεσπότης της Ηπείρου, Θωμάς Κομνηνός Δούκας αρνήθηκε στην αδελφή του Μαρίνα Αγγελίνα που ήταν μητέρα του Νικολάου Ορσίνι να αποκτήσει μερίδιο στην πατρική περιουσία, ο Νικόλαος Ορσίνι αφού ανέθεσε την διοίκηση της Παλατινής κομητείας του στον αδελφό του Ιωάννη ΙΙ Ορσίνι μετέβη στην Ήπειρο για να λύσει τις διαφορές του με τον θείο του και τελικά τον δολοφόνησε. Ο Νικόλαος μετά την δολοφονία παντρεύτηκε την χήρα Άννα Παλαιολογίνα και αυτοανακηρύχτηκε Δεσπότης της Ηπείρου με πρωτεύουσα την Άρτα. Δήλωσε υποτέλεια στον παππού της Άννας Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο και πήρε τον τίτλο «Παλατινός κόμης, ελέω Θεού Δεσπότης τής Ρωμανίας».
Πτώση του κλάδου
Με τον θάνατο της Άννας Παλαιολογίνας (1320) ο Νικόλαος Ορσίνι όταν διαπίστωσε ότι η Δημοκρατία της Βενετίας είναι ισχυρότερη από τους Παλαιολόγους άλλαξε στάση, δήλωσε υποτέλεια στην Δημοκρατία και ζήτησε την άδεια να καταλάβει την υπόλοιπη Ήπειρο. Οι Βενετοί που διατηρούσαν καλές εμπορικές σχέσεις με το Βυζάντιο αρνήθηκαν αλλά ο Νικόλαος εκμεταλλεύτηκε την εμφύλια σύγκρουση ανάμεσα στον Ανδρόνικο Β’ και τον εγγονό του Ανδρόνικο Γ’ Παλαιολόγο και αποφάσισε να καταλάβει μόνος του τα Ιωάννινα. Ο μικρότερος αδελφός του ωστόσο Ιωάννης ΙΙ Ορσίνι όταν είδε ότι ο Νικόλαος είναι ανεπιθύμητος στους κατοίκους των Ιωαννίνων συνωμότησε μαζί τους, τον σκότωσε με τα χέρια του και τον διαδέχθηκε (1323). Ο Ιωάννης ΙΙ Ορσίνι προσπαθώντας να εξασφαλίσει την υποστήριξη των Ελλήνων, έδωσε όρκο υποτέλειας στον Ανδρόνικο Β’ και παντρεύτηκε την Άννα Παλαιολογίνα κόρη του Ανδρόνικου Άγγελου Παλαιολόγου. Για να εξασφαλίσει δε μεγαλύτερη υποστήριξη από τους Έλληνες ασπάστηκε το Ορθόδοξο δόγμα και μετέφρασε στην κοινή Ελληνική τον Όμηρο. Ο Ιωάννης της Γραβίνας ανησυχώντας για τις εξελίξεις κατέλαβε την Παλατινή κομητεία (1325) τερματίζοντας την εξουσία των Ορσίνι, η οποία πέρασε κατόπιν στην δυναστεία των Ανδεγαυών.
Πηγές – βιβλιογραφία
https://en.wikipedia.org/wiki/Orsini_family
Το έργο με τίτλο Οίκος Ορσίνι από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές
Χείλων 