© copyright γράφει ο Χείλων

Η Αμφίσβαινα (αμφί+βαίνω) ήταν μυθολογικό ερπετό με δύο κεφαλές στα άκρα του, του οποίου τα μάτια έλαμπαν σαν κεριά και ήταν απρόσβλητο στο κρύο. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, η Αμφίσβαινα γεννήθηκε από το αίμα που έσταξε από το κεφάλι της Μέδουσας που κρατούσε στο χέρι του ο Περσέας καθώς πετούσε φορώντας τα φτερωτά σανδάλια πάνω από την Λιβυκή έρημο.

Αρχικά απεικονίζεται – περιγράφεται ως θανατηφόρο δηλητηριώδες δικέφαλο ερπετοειδές, ενώ σε μεταγενέστερες απεικονίσεις παρουσιάζεται με μικρά πόδια (όρνιθας) και φτερωτά πτερύγια. Υπάρχουν επίσης ορισμένες αναπαραστάσεις που το εμφανίζουν ως κερασφόρο δράκο με μικρά στρογγυλά αυτιά, ενώ ήταν δημοφιλές σε Μεσαιωνικές αναφορές.

Σήμερα η ονομασία αποδίδεται σε άποδα ερπετά που μπορούν να κινηθούν προς τα εμπρός ή προς τα πίσω.

Θρύλοι

Στην αρχαιότητα, οι εγκυμονούσες γυναίκες που «τύλιγαν» Αμφίσβαινες γύρω από τον λαιμό τους είχαν επιτυχημένη εγκυμοσύνη, ενώ αν κάποιος/α έτρωγε το κρέας της μπορούσε να προσελκύσει πολλούς εραστές του αντίθετου φύλου. Η θανάτωση Αμφίσβαινας κατά την διάρκεια της πανσελήνου έδινε δύναμη σε όσους είχαν καθαρή καρδιά και μυαλό, ενώ αν κάποιος φορούσε το δέρμα της γύρω από τον λαιμό θεραπευόταν από το κρυολόγημα.

Ένα παρόμοιο πλάσμα που μοιάζει με χελώνα, βρισκόταν στις Ηλιάδες Νήσους (Παραδείσιο βασίλειο αποτελούμενο από επτά νήσους, που βρισκόταν κάπου στον Ινδικό Ωκεανό πέρα από την Αιθιοπία και την Ινδία. Ήταν ένας γαλήνιος τόπος, ανεπηρέαστος από το χειμώνα με πλούσια δάση και καρποφόρα δέντρα – Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορίας 2. 55. 1 – 60).

Ιστορικές αναφορές

Παρακάτω παρατίθενται χαρακτηριστικές ιστορικές αναφορές στην Αμφίσβαινα και τις ιδιότητές της.

«Τόση τόλμη είχε αυτή (ενν. την Κλυταιμνήστρα) μία γυναίκα να σφαγιάσει έναν άνδρα. Με ποιο αποκρουστικό πλάσμα να την παρομοιάσω; Την Αμφίσβαινα; ή την Σκύλλα, την κάτοικο των βράχων, την επιδημία των ναυτικών, την μανιασμένη μητέρα του διαβόλου……..που αμείλικτα στράφηκε εναντίον του άνδρα της. Αισχύλος «Αγαμέμνων» 1232.

«Ο Νίκανδρος αναφέρει ότι το δέρμα της Αμφίσβαινας τυλιγμένο γύρω από μία ράβδο μπαστούνι, απομακρύνει όλα τα φίδια και πλάσματα που δεν είναι ιοβόλα». Αιλιανός «Περί ζώων ιδιοτήτων» 8.8.

Η Αμφίσβαινα είναι φίδι με δύο κεφάλια, ένα στην κορυφή και ένα στην ουρά. Όταν προχωρά, καθώς κινείται προς τα εμπρός, αφήνει το πίσω άκρο να χρησιμεύσει ως ουρά, ενώ χρησιμοποιεί το άλλο ως κεφάλι. Στη συνέχεια, και πάλι, αν θέλει να κινηθεί προς τα πίσω, χρησιμοποιεί τα δύο κεφάλια με ακριβώς αντίθετο τρόπο από ό, τι έκανε πριν» Αιλιανός «Περί ζώων ιδιοτήτων» 9.23.

«Η Αμφίσβαινα έχει δύο κεφάλια εκ των οποίων το δεύτερο είναι στην ουρά, λες και δεν ήταν αρκετό το δηλητήριο από ένα στόμα». Πλίνιος ο Πρεσβύτερος «Φυσική Ιστορία» 8.85.

«Περιγραφή του μυθικού περιδέραιου της Αρμονίας: Ήταν όπως η δικέφαλη Αμφίσβαινα ένα φίδι που το διαπερνούσαν τα άστρα, με δυο κεφάλια στις άκρες, που άνοιγαν διάπλατα τα στόματά τους το ένα απέναντι στο άλλο, χωρίς όμως να δαγκώνονται. Ανάμεσα στα δυο στόματα και χαραγμένοι από τα δόντια τους, πρόβαλλαν δυο χρυσοί αετοί με απλωμένα φτερά. Τοποθετημένοι επιτήδεια στο διπλό λαιμό του φιδιού, χρησίμευαν ως θηλύκι. Τα πετράδια ανέδιναν πόθο. Ήταν φίδι, αετός, άστρο, αλλά επίσης η θάλασσα, ενώ το φως των πετραδιών τρεμούλιαζε στον αέρα, όπως και στα κύματα. Νόννος «Διονυσιακά» 5. 146 ff.

Η χελώνα – Αμφίσβαινα

«Μια χελώνα που μοιάζει με Αμφίσβαινα λέγεται ότι κατοικούσε στις θρυλικές Επτά Νήσους του Ινδικού Ωκεανού: Αυτά όπως λέγεται είναι ζώα μικρού μεγέθους αλλά αποτελούν αντικείμενο θαυμασμού λόγω της φύσης του σώματός τους και της «δύναμης» που έχει το αίμα τους. Έχουν στρογγυλό σχήμα και είναι παρόμοια με τις χελώνες, αλλά διαθέτουν εξωτερικά δύο διαγώνιες λωρίδες, σε κάθε άκρο των οποίων έχουν ένα μάτι και ένα στόμα και ως εκ τούτου, βλέπουν με τέσσερα μάτια και χρησιμοποιούν δύο στόματα, αλλά συγκεντρώνουν το φαγητό τους σε έναν οισοφάγο και μέσω αυτού η τροφή καταλήγει σε ένα στομάχι και ομοίως τα άλλα όργανα και όλα τα εσωτερικά τους μέρη είναι ενιαία. Έχουν επίσης κάτω από το σώμα τους πολλά πόδια, με τα οποία μπορεί να κινηθούν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση επιθυμούν. Το αίμα αυτού του ζώου, λένε ότι έχει μια θαυμαστή δύναμη, διότι «κολλάει» αμέσως στη θέση του κάθε ζωντανό μέλος που έχει αποκοπεί, ακόμη και αν ένα άκρο ή κάτι παρόμοιο αποκοπεί, με τη χρήση αυτού του αίματος κολλιέται ξανά, με την προϋπόθεση ότι η τομή είναι φρέσκια και το ίδιο ισχύει και για άλλα μέρη του σώματος που δεν συνδέονται με όργανα ζωτικής σημασίας τα οποία διατηρούν τη ζωή του ατόμου» Διόδωρος Σικελιώτης «Βιβλιοθήκη Ιστορίας» 2.58. 2-4.