εξώφυλλο: Αρχηγός Μανουελίτο/Chief Manuelito_Κρατά τυφέκιο σε χειροποίητη δερμάτινη θήκη, φορά μοκασίνια, κουβέρτα και κολιέ με χάντρες & κρεμαστό κόσμημα, Public domain, via Wikimedia Commons

copyright © μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

Αιώνες πριν την απόβαση του Χριστόφορου Κολόμβου στην Αμερική, οι Νάβαχο είχαν ήδη εγκατασταθεί στην περιοχή Τέσσερις Γωνίες του Οροπεδίου του Κολοράντο. Ωστόσο, δεν ήταν οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής. Σύμφωνα με ανθρωπολόγους και ιστορικούς, οι πρώτοι κυνηγοί της Εποχής του Παγετώνα περιπλανιούνταν την περιοχή του Monument Valley (Κοιλάδα των Μνημείων) πριν χιλιάδες χρόνια, ακολουθούμενοι από αρχαϊκούς κυνηγούς – συλλέκτες τροφής.

Οι προαναφερόμενοι αρχαϊκοί κυνηγοί της περιοχής ονομάζονταν Anasazi/Ανασάζι και ήσαν φυλή Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής οι οποίοι έδρευαν μεταξύ Νοτιοανατολικής Γιούτα, Βορειοανατολικής Αριζόνα, Βορειοδυτικού Νέου Μεξικό και Νοτιοδυτικού Κολοράντο και οι οικισμοί τους διέθεταν ακροπόλεις, φρούρια, δρόμους, αμφιθέατρα και αρδευτικά έργα. Η λέξη Ανασάζι στην γλώσσα των Νάβαχο σημαίνει «οι αρχαίοι». Σήμερα κάτοικοι των περιοχών των Ανασάζι είναι οι Χόπι, οι οποίοι εθνικά και πολιτιστικά διαφέρουν από τους υπόλοιπους Ινδιάνους. Οι Ανασάζι έκαναν ηλιακές και αστρονομικές παρατηρήσεις και κατασκεύαζαν πήλινα αγγεία και σκεύη. Αποδεικτικά στοιχεία της εν λόγω φυλής εξακολουθούν να υπάρχουν στις περιοχές τους και σε ερείπια που χρονολογούνται πριν από το 1300 π.Χ. Τονίζεται ότι οι Νάβαχο δεν είναι απόγονοι των Ανασάζι.

Εθιμικά οι Νάβαχο πιστεύουν ότι ήλθαν στην γη αναδυόμενοι μέσα από τέσσερα επίπεδα κόσμων, μέχρι να καταλήξουν σήμερα στο τέταρτο επίπεδο, τον «λαμπερό κόσμο».

Μακρύς Δρόμος/Long Walk – Hwé​eldi Baa Hane

Ο Μακρύς Δρόμος των Νάβαχο αποτελεί κομβικό σημείο στην ιστορία της φυλής, αφού καθιέρωσε επισήμως την Navajoland/Χώρα των Νάβαχο μετά την απελευθέρωση τους από το Bosque Redondo του Νέου Μεξικού, όπου εξορίσθηκαν τον Ιανουάριο του 1864. Οι Νάβαχο απομακρύνθηκαν βίαια από τη γη τους λόγω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης με τους αποίκους, οι οποίοι εγκαθίσταντο στα εδάφη τους. Ο χάρτης στα δεξιά δείχνει την αρχική γη και τις μετέπειτα μετακινήσεις.

Καταυλισμοί  Νάβαχο

Το Diné Bikeyah/Ντινέ Μπικέγια ή Navajoland/Χώρα Νάβαχο είναι μοναδικό διότι οι άνθρωποι πέτυχαν κάτι σπάνιο: την ικανότητα ενός αυτόχθονου πληθυσμού να συνδυάζει παραδοσιακούς και σύγχρονους τρόπους ζωής. Το έθνος Νάβαχο είναι πραγματικά έθνος μέσα σε έθνος. Παλαιότερα, η χώρα τους θεωρείτο ως ένα έρημο τμήμα στα Νοτιοδυτικά, αλλά στην ουσία ήταν ένα μείγμα άγονων ερήμων και αλπικών δασών με ψηλά οροπέδια και βουνά. Η ανακάλυψη πετρελαίου στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ανέδειξε την ανάγκη για μια πιο συστηματική μορφή κυβέρνησης. Το 1923, θεσπίσθηκε φυλετική κυβέρνηση για να βοηθήσει στην κάλυψη των αυξανόμενων αιτημάτων των Αμερικανικών εταιρειών πετρελαίου να μισθώσουν τα εδάφη για έρευνες. Η κυβέρνηση Νάβαχο εξελίχθηκε στην μεγαλύτερη και πιο εξελιγμένη μορφή Αμερικανικής Ινδιάνικης κυβέρνησης.

Ο σημερινός χάρτης εδαφών των Νάβαχο εκτείνεται στην Αριζόνα, Νέο Μεξικό και τμήματα της Γιούτα. Η μπεζ περιοχή είναι η αρχική γη Χόπι, ως προσθήκη, που επισημαίνεται με ροζ χρώμα. Οι Νάβαχος έχασαν κάποιες χερσαίες εκτάσεις με αποτέλεσμα οι άνθρωποι που ζούσαν στην περιοχή να μετακομίσουν από την περιοχή Χόπι.

Κυβέρνηση

Η κυβέρνηση των Νάβαχο χρονολογείται από το 1923, όταν ιδρύθηκε το πρώτο φυλετικό συμβούλιο της φυλής, αλλά οι πρώτες εκλογές έγιναν το 1938. Έκτοτε και μέχρι το 1989, η κυβέρνηση του Έθνους Νάβαχο συνίστατο από το φυλετικό συμβούλιο με επικεφαλής τον πρόεδρο του Συμβουλίου, ενώ τον Δεκέμβριο του 1989 εγκρίθηκε ο τίτλος 2 της τροπολογίας, ο οποίος καθιέρωνε σύστημα τριών εξουσιών, ανάλογο με τις σύγχρονες δημοκρατίες.

Στο Εκτελεστικό τμήμα προΐσταται ο πρόεδρος & ο αντιπρόεδρος οι οποίοι εκλέγονται με λαϊκή ψήφο για θητεία τεσσάρων ετών. Στο Δικαστικό σκέλος προΐσταται επικεφαλής ο επικεφαλής δικαιοσύνης, ο οποίος διορίζεται από τον Πρόεδρο και στην συνέχεια επιβεβαιώνεται από το Συμβούλιο Εθνών Ναβάχο. Το Εθνικό Συμβούλιο Νάβαχο αποτελεί το Νομοθετικό τμήμα του Έθνους Ναβάχο. Αποτελείται από είκοσι τέσσερα (24) μέλη που ονομάζονται Αντιπρόσωποι του Συμβουλίου οι οποίοι εκλέγονται με τετραετή θητεία από τους εγγεγραμμένους ψηφοφόρους όλων των 110 Κεφαλαίων, που είναι οι μικρότερες διοικητικές μονάδες της φυλής.

Ως πρωτεύουσα του έθνους Νάβαχο επιλέχθηκε το Window Rock στις αρχές της δεκαετίας του 1930 από τον John Collier, τότε Επίτροπο Ινδιάνικων Υποθέσεων.

Μεγάλη σφραγίδα του έθνους Νάβαχο

Η Μεγάλη Σφραγίδα του Έθνους Νάβαχο σχεδιάστηκε από τον John Claw Jr. και εγκρίθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο στις 18 Ιανουαρίου 1052. Η Μεγάλη Σφραγίδα φέρει περιμετρικά 50 λόγχες ή βέλη που συμβολίζουν την προστασία της φυλής στις 50 πολιτείες. Το άνοιγμα στην κορυφή των τριών ομόκεντρων γραμμών θεωρείται η Ανατολή. Οι γραμμές αντιπροσωπεύουν το ουράνιο τόξο και την κυριαρχία του έθνους Νάβαχο. Το ουράνιο τόξο δεν κλείνει ποτέ την εθνική κυριαρχία. Η γραμμή περιγράμματος είναι κόκκινη, η μεσαία γραμμή είναι κίτρινη και η εσωτερική γραμμή μπλε. Ο κίτρινος ήλιος λάμπει από τα ανατολικά στα τέσσερα ιερά βουνά. Blanca [Tsisnaasjini/Τσισναασίνι – ηλιοβασίλεμα ή Λευκή κοιλάδα] Taylor [Tsoodzil/Τσουντζίλ – Μπλε Χάντρα] κορυφή του Σαν Φρανσίσκο [Koko’oosliid/Κοκο’ ουσλίντ – Κοχύλι] και Hesperus [Ντίμ Νίτσα – Μεγάλο Πρόβατο]. Τα δύο καλαμπόκια συμβολίζουν τα συστατικά ζωής του Νάβαχο. Το άλογο, η αγελάδα και το πρόβατο, που βρίσκονται στο κέντρο, συμβολίζουν το ζωικό κεφάλαιο της φυλής.

Σημαία

Η σημαία σχεδιάστηκε από τον Jay R. DeGroat και υιοθετήθηκε από το Εθνικό Συμβούλιο στις 21 Μαΐου 1968. Περιλαμβάνει στοιχεία από τη Μεγάλη Σφραγίδα των Νάβαχο και έχει ανοιχτόχρωμο φόντο, που απεικονίζει στο κέντρο χάρτη του Έθνους. Η αρχική περιοχή κράτησης του 1868 είναι σκούρο καφέ, ενώ τα μεγαλύτερα τρέχοντα σύνορα είναι καφέ.

Στοιχεία από τη σφραγίδα προστίθενται στη σημαία. Μέσα στο χάρτη βρίσκονται τα τέσσερα ιερά βουνά: μαύρο πάνω, τιρκουάζ κάτω, άσπρο προς τα δεξιά και κίτρινο προς τα αριστερά. Αυτά τα χρώματα αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στους θρύλους των Νάβαχο, ξεκινώντας από την ιστορία τους. Σε αυτήν ο κόσμος άρχισε ως ένα μαύρο νησί που αιωρούνταν στην ομίχλη. Πάνω από αυτό ήταν τέσσερα σύννεφα, μαύρο, άσπρο, μπλε (τιρκουάζ) και κίτρινο. Η ιστορία περιγράφει τα χρωματιστά σύννεφα ως διαδοχικούς κόσμους και διηγείται τα θέματα της γέννησης, της διάδοσης, της πλημμύρας, της διαφυγής και της διαρκούς ζωής. Πάνω από τα βουνά και τον χάρτη είναι σχεδιασμένο το ουράνιο τόξο με χρώματα κόκκινο, κίτρινο και μπλε, με το κόκκινο εξωτερικά σε αντίστροφη σειρά από τη σφραγίδα Νάβαχο. Το ουράνιο τόξο συμβολίζει την κυριαρχία του Έθνους.

Ο κεντρικός πυρήνας του χάρτη είναι ένας άσπρος δίσκος που φέρει τα στελέχη του καλαμποκιού και τρία κατοικίδια ζώα από τη σφραγίδα του έθνους Navajo που αντιπροσωπεύει την οικονομία του ζωικού κεφαλαίου, μαζί με σύμβολα άλλων πτυχών της οικονομίας, όπως το παραδοσιακό οντάν (hooghan) την δασοκομία, την εξόρυξη, η οποία συμβολίζει το δυναμικό των πόρων του Ναβάχο Έθνους, την ψυχαγωγική αλιεία και το κυνήγι. Όλα εκτός από τα πράσινα και κίτρινα στελέχη του καλαμποκιού εμφανίζονται με μαύρο περίγραμμα. Στην κορυφή κοντά στον ήλιο, απεικονίζονται σύμβολα όπως, αντλία πετρελαίου, εγκαταστάσεις δασοκομίας, οι οποίες συμβολίζουν την πρόοδο και την βιομηχανία που χαρακτηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη των Νάβαχο.

Ο προσανατολισμός των ιερών βουνών στη σημαία διαφέρει από τη σφραγίδα. Οι Νάβαχο θεωρούν ότι από την ανατολή (hááaah) ξεκινούν τα πάντα και σηματοδοτούν όλα τα καλά και όμορφα πράγματα, ανατολικά δε βρίσκεται το Λευκό Όρος. Στη σφραγίδα του έθνους, η ανατολή και το Λευκό Όρος βρίσκονται στην κορυφή, ενώ στην σημαία είναι δεξιά.

Κώδικας Νάβαχο – Εκφωνητές

Οι εκφωνητές του κώδικα Νάβαχο υπηρέτησαν και στις έξι μεραρχίες πεζοναυτών από το 1942 έως το 1945 και χάρις σε αυτούς σώθηκαν αμέτρητες ζωές. Αποστολή τους ήταν η μετάδοση πληροφοριών σχετικά με τακτικές, εντολές και άλλες ζωτικές πληροφορίες πεδίου μάχης μέσω τηλεγράφων και ραδιοφώνων στη μητρική τους γλώσσα. Η μέθοδος του κώδικα Μορς απαιτούσε ώρες για την μετάδοση των εν λόγω στοιχείων ενώ ο Κώδικας Νάβαχο λίγα λεπτά. Έχει ειπωθεί ότι αν δεν υπήρχε ο Κώδικας Νάβαχο, οι πεζοναύτες δεν θα είχαν καταλάβει την Iwo Zima’ Ίβο Ζίμα.

Η προφορική διάλεκτος των Νάβαχο κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν κατανοητή σε λιγότερα από 30 άτομα παγκοσμίως, μη καταγόμενα από τους Νάβαχο. Το μέγεθος και η πολυπλοκότητα της γλώσσας, καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την κατανόηση και σχεδόν αδύνατη την αποκωδικοποίησή της. Ο κώδικας αποχαρακτηρίσθηκε από τις ΗΠΑ το 1968.

Γλώσσα

Οι Νάβαχο μιλούσαν την Na–Dené/Να-Ντενέ Νότια Αθαμπάσκαν γλώσσα γνωστή και ως Ντινέ μπιζάντ.

Διατροφή

Η διατροφή τους περιελάμβανε ελάφι και μικρά θηράματα όπως κουνέλι και ψάρια, ενώ καλλιεργούσαν καλαμπόκι, φασόλια, κολοκύθια και ηλιόσπορους. Τα λαχανικά, το κρέας και το ψάρι συμπληρώνονταν από ξηρούς καρπούς, μούρα και φρούτα όπως το πεπόνι. Με την πάροδο του χρόνου οι Νάβαχο άρχισαν να εκτρέφουν πρόβατα και αίγες, εμπλουτίζοντας περαιτέρω το διαιτολόγιό τους.

Οπλισμός

Ως οπλισμό χρησιμοποιούσαν, βέλη, ρόπαλα με πέτρινη κεφαλή και μαχαίρια. Το τυφέκιο προστέθηκε αργότερα με την άφιξη των λευκών εισβολέων.

Ένδυση

Οι Ναβάχο αξιοποιούσαν τους φυσικούς πόρους που είχαν στη διάθεσή τους. Οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν το μαλλί σε πόντσος, κουβέρτες και μανδύες. Χρησιμοποιούσαν επίσης ίνες γιούκα για να κατασκευάζουν σανδάλια, ζώνες, ύφασμα και για την κατασκευή καλαθιών. Ο ανδρικός ρουχισμός περιλάμβανε breechclout που ήταν κατασκευασμένα από ένα μακρύ ορθογώνιο τεμάχιο ζωικού δέρματος ή υφάσματος που φορούσαν στην μέση και μάζευε πάνω από μια ζώνη.

Επίσης, φορούσαν χιτώνες, στερεωμένους με ζώνη concho γύρω από τη μέση, τους οποίους συμπλήρωναν με μανδύες ή πόντσο κατά την διάρκεια του χειμώνα. Φορούσαν ψηλά μοκασίνια τα οποία κούμπωναν εσωτερικά με δύο ή τρία ασημένια κουμπιά. Η παραδοσιακή κεφαλίδα που φορούσαν οι άνδρες ήταν δερμάτινο καπέλο που ενίοτε αντικαθιστούσαν με απλό ύφασμα ή δερμάτινες λωρίδες. Στα μεταγενέστερα χρόνια, σε ειδικές περιπτώσεις τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες φορούσαν βελούδινα πουκάμισα ή μπλούζες σε λαμπερά χρώματα και έφεραν ασημένια και τυρκουάζ κοσμήματα.

Οι γυναίκες της φυλής φορούσαν ρούχα που αποτελούνταν από φούστες και μπλούζες. Οι φούστες ήταν παραδοσιακά υφαντά από ίνες γιούκα. Όπως και οι άνδρες φορούσαν κουβέρτες ως επενδύτες για την προστασία σε κρύο καιρό. Τα μαλλιά ήταν μακριά και δεμένα σε κότσο τυλιγμένο σε λευκό νήμα που λεγόταν Tsiiyeel. Επιπλέον τους άρεσαν τα κοσμήματα και φορούσαν τιρκουάζ και ασημένια στολίδια.

Αργυροχοΐα

Η τέχνη της αργυροχοΐας εισήχθη από τους Ισπανούς και τους Μεξικανούς περί τα μέσα του 19^ου αιώνα και οι τεχνίτες Νάβαχο παρήγαγαν τον άργυρο με την τήξη Αμερικανικών ασημένιων δολαρίων ή Μεξικάνικων πέσος. Αργότερα μετά την επιστροφή τους από το Φορτ Σάμνερ, του Νέο Μεξικού το 1868 προσέθεσαν στα τεχνουργήματα το τυρκουάζ, το οποίο εκτός από την διακοσμητική του αξία, είναι ιδιαίτερα σημαντικό λόγω της τελετουργικής σημασίας. Τα κοσμήματα των Νάβαχο χαρακτηρίζονται από μοναδική καλαισθησία και θεωρούνται αριστουργήματα τεχνικής και αισθητικής.

Κεραμική

Ο αρχαιότερος τύπος κεραμικής Νάβαχο που ανακαλύφθηκε από ανασκαφές ήταν από χρηστικά αντικείμενα που χρονολογούνται από το 1500-1700. Μετά τον Μακρύ Δρόμο στη δεκαετία του 1860, τα μεταποιημένα είδη έγιναν άμεσα διαθέσιμα στο εμπόριο και αυτό προκάλεσε τεράστια επιβράδυνση στη ανάπτυξη της τέχνης.

Η παραδοσιακή κεραμική των Νάβαχο έχει συνήθως ελάχιστα ή καθόλου σχέδια. Στο τελικό στάδιο εφαρμόζονται ρινίσματα πεύκου, δίνοντας γυαλιστερό τελείωμα καθιστώντας την κεραμική αδιάβροχη. Τα τυχαία γκρι και μαύρα σημάδια στα κεραμικά κομμάτια ονομάζονται σύννεφα πυρκαγιάς που προκαλούνται από την άμεση επαφή κατά τη διάρκεια της καύσης. Ορισμένα κομμάτια είναι διακοσμημένα με εφαρμογές ή σχεδιαγράμματα χαραγμένα ή ενσωματωμένα στο κεραμικό.

Στην κεραμική Νάβαχο, η αυθεντικότητα προσδιορίζεται από την παρουσία του βερνικιού. Τα σύγχρονα κομμάτια συνήθως κατασκευάζονται για εμπορικούς σκοπούς με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής. Η σημερινή αγγειοπλαστική δεν περιορίζεται στις παραδοσιακές μεθόδους και στυλ και το καλούπια επιδέχονται νέες και δημιουργικές προσαρμογές.

Καλαθοπλεκτική

Οι Νάβαχο πιστεύουν ότι οι Ιεροί Άνθρωποι που γεννήθηκαν από τον Πρώτο Άνθρωπο και την Πρώτη Γυναίκα, κατασκεύαζαν καλάθια για τελετουργικούς σκοπούς. Κάθε τμήμα του καλαθιού έχει ιδιαίτερη σημασία. Σήμερα, εκτός από τελετουργική χρήση, χρησιμοποιούν τα καλάθια ως οικιακές συσκευές.

Ταπητουργία

Η ύφανση των χαλιών Νάβαχο αναγνωρίζεται σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο λόγω των αισθητικών ιδιοτήτων, αλλά και των μοναδικών στιλιστικών επιλογών. Οι γυναίκες Νάβαχο πιστεύουν ότι η τέχνη της ύφανσης διδάσκεται από την Γυναίκα Αράχνη, η οποία κατασκεύασε αργαλειό σύμφωνα με τις οδηγίες των Ιερών Ανθρώπων. Σήμερα ξεχωριστά στυλ χαλιών παραπέμπουν στα σχέδια που υφαίνονται σε διάφορες περιοχές όπως Two Gray Hills, Ganado, TeecNosPos και Crystal που είναι διάσημα ανά τον κόσμο.

Χωματογραφία/Sand painting

Η χωματογραφία ή αμμογραφία είναι μια μοναδική και συμβολική μορφή τέχνης που προέρχεται από τους Ιερούς Ανθρώπους και προορίζεται κυρίως για τελετουργικούς σκοπούς. Οι χωματογραφίες απεικονίζουν μια σειρά από τελετές και ιερά τραγούδια. Αυτές οι τελετές είναι γνωστές μόνο στα άτομα της φυλής και τα μέλη των οικογενειών τους. Η χωματογραφία στη σημερινή εποχή έχει μετατραπεί σε τέχνη πινάκων – πλαισίων χρησιμοποιώντας άμμο στον σχεδιασμό εικόνων για εμπορικούς σκοπούς. Εφόσον στο έργο περιλαμβάνονται θεότητες Νάβαχο, ορισμένα στοιχεία των θεοτήτων αφαιρούνται πριν τα έργα πωληθούν στο κοινό.

Έθιμα & δοξασίες

Οι Νάβαχο μέσω της δοξασίας Diné πιστεύουν ότι ήλθαν στην γη αναδυόμενοι μέσα από τέσσερα επίπεδα κόσμων, μέχρι να καταλήξουν σήμερα στο τέταρτο επίπεδο, τον «λαμπερό κόσμο». Πιστεύουν επίσης ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες ανθρώπων: οι άνθρωποι της γης και οι ιεροί άνθρωποι. Ο δεύτεροι πιστεύεται ότι έχουν την δύναμη να βοηθούν ή να βλάπτουν τους πρώτους. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι της γης είναι αναπόσπαστο τμήμα του σύμπαντος, πρέπει να κάνουν ότι μπορούν για να διατηρούν την αρμονία ή την ισορροπία στην Μητέρα Γη.

Πιστεύεται ότι αιώνες πριν οι Ιεροί Άνθρωποι δίδαξαν τους Νάβαχο πώς να ζουν με σωστό τρόπο και να διεξάγουν τις πράξεις της καθημερινής ζωής. Τους έμαθαν να ζουν σε αρμονία με την μητέρα γη, τον πατέρα ουρανό και πολλά άλλα στοιχεία όπως ο άνθρωπος, τα ζώα, τα φυτά και τα έντομα. Οι Ιεροί Άνθρωποι έθεσαν τέσσερα ιερά βουνά σε τέσσερις διαφορετικές κατευθύνσεις: το όρος Blanca ανατολικά, το όρος Taylor νότια, την Κορυφή Σαν Φρανσίσκο δυτικά και το όρος Έσπερος βόρεια πλησίον του Ντάρανγκο στο Κολοράντο, δημιουργώντας έτσι την Χώρα Νάβαχο. Οι τέσσερις κατευθύνσεις αντιπροσωπεύονται από τέσσερα χρώματα: το λευκό αντιπροσωπεύει την Ανατολή, το τυρκουάζ τον νότο, το κίτρινο την δύση και το μαύρο τον βορρά.

Ο αριθμός τέσσερα κυριαρχεί στην παραδοσιακή φιλοσοφία των Νάβαχο. Στον πολιτισμό τους υπάρχουν τέσσερις κατευθύνσεις, τέσσερις εποχές, οι πρώτες τέσσερις φυλές και τα τέσσερα χρώματα που συνδέονται με τα τέσσερα ιερά βουνά. Οι περισσότερες τελετές περιλαμβάνουν τέσσερα τραγούδια, καθώς και το παραδοσιακό καλάθι γάμου, αλλά και άλλες πολλές συμβολικές χρήσεις του αριθμού τέσσερα.

Όταν υπάρχει διαταραχή στην ζωή της φυλής, όπως μια ασθένεια, ο σαμάνος χρησιμοποιεί βότανα, προσευχές, τραγούδια και τελετές, για να βοηθήσει στην θεραπεία των ασθενών. Σήμερα ορισμένα μέλη της φυλής επιλέγουν να νοσηλευθούν στα υπάρχοντα νοσοκομεία, ενώ άλλοι αποζητούν την βοήθεια του παραδοσιακού σαμάνου. Ο σαμάνος είναι ένα μοναδικό άτομο με υπερφυσικές δυνάμεις για να διαγνώσει το πρόβλημα ενός ατόμου και να θεραπεύσει αποκαθιστώντας την αρμονία στον ασθενή. Υπάρχουν περισσότερα από 50 διαφορετικά είδη τελετών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον πολιτισμό των Νάβαχο οι οποίες πραγματοποιούνται σε διάφορες χρονικές στιγμές για συγκεκριμένο λόγο. Ορισμένες τελετές διαρκούν αρκετές ώρες, ενώ άλλες για χρονικό διάστημα εννέα ημερών.

Θρησκεία

Η θρησκεία της φυλής βασίζεται στον Ανιμισμό που θεωρεί ότι το σύμπαν και όλα τα φυσικά αντικείμενα, ζώα, φυτά, δέντρα, ποτάμια, βουνά βράχια κ.λ.π. έχουν ψυχή ή πνεύμα. Οι Νάβαχο πιστεύουν ότι το  Πνεύμα Yei μεσολαβεί μεταξύ των ανθρώπων και του Μεγάλου Πνεύματος και αυτά ελέγχουν στοιχεία, όπως βροχή, χιόνι, άνεμο, ήλιο, ημέρα και νύχτα. Οι δύο μεγάλοι τελετουργικοί κύκλοι περιλαμβάνουν δύο επίπεδα: τον Όμορφο Δρόμο και τον Διαβολικό Δρόμο. Ο Όμορφος Δρόμος συμβολίζει την γιορτή, δύναμη, προστασία και ο Διαβολικός την επούλωση. Οι σημαντικές τελετές περιλαμβάνουν χορούς Yeibichei/Γιεμπιτσέι και τον Kinaalda/Κινάαλντα για τα κορίτσια που έχουν φθάσει στην ηλικία της εφηβείας.

Το Hogan/Χόγκαν – Ιερή κατοικία

Υπάρχει ομορφιά στην αρμονία…..είναι η αρμονία των Νάβαχο με το σύμπαν και όλα τα ζωντανά πλάσματα στη γη. Όταν κάποιος ζει σε αρμονία με το σύμπαν, εισπράττει τον πλούτο μιας καθαρής ψυχής που προστατεύει την ύπαρξη από το κακό που λαφυραγωγεί τις ιερές κατοικίες.

Το Χόγκαν είναι χτισμένο σύμφωνα με την εν λόγω αρμονία. Η οροφή προσομοιάζει στον ουρανό, οι τοίχοι στο περιβάλλον των Νάβαχο συμβολίζοντας την ανοδική τάση των βουνών, λόφων, δέντρων και το πάτωμα είναι σε επαφή με την «μητέρα γη». Το κτίσμα αποτελείται από λευκό κοχύλι, αλιώτιδα (θαλάσσιο μαλάκιο με όστρακο) τυρκουάζ και οψιανό, «ενώνοντας το σπίτι με τα Ιερά Βουνά». Το σπίτι είναι επίσης κοσμημένο με την αυγή, το γαλάζιο του ουρανού, το λυκόφως και την νύχτα, με τον ήλιο στο κέντρο μέσω της φωτιάς.

Εναρμονισμένες με αυτήν την αρμονία είναι οι προσευχές, τα τραγούδια, οι ιδέες και τα σχέδια και γενικά η επιθυμία για όλα τα καλά πράγματα. Φωτιά, νερό, αέρα και χώμα που απαιτούνται για την ύπαρξη και την ευημερία κάθε ζωντανής ύπαρξης – φυτών, καθώς και ζώων, όλα γίνονται μέρος του σπιτιού και της αρμονίας με το σύμπαν.

Όταν ολοκληρωθεί το Χόγκαν, ένας σαμάνος ευλογεί το σπίτι για ομορφιά, ευτυχία από όλες τις κατευθύνσεις (γη και ουρανό) προστασία από ασθένειες και όλα τα κακά πράγματα, με την ευχή να αποτελεί καταφύγιο για την οικογένεια και όσους βρίσκονται σε ανάγκη. Κατά την διάρκεια της τελετής, το σπίτι σημαδεύεται εσωτερικά των τοίχων προς τα επάνω σε τέσσερις κατευθύνσεις (που εκπροσωπούν τα Ιερά βουνά) για να υπενθυμίζουν στην οικογένεια και σε όλους ότι είναι αφιερωμένο και ευλογημένο στην χάρη του Μεγάλου Πνεύματος. Το Χόγκαν είναι μια ιερή κατοικία. Είναι το καταφύγιο των ανθρώπων, μια προστασία, ένα σπίτι και καταφύγιο. Λόγω της αρμονίας με την οποία είναι χτισμένο, η οικογένεια μπορεί να είναι μαζί να υπομένει τις δυσκολίες και να ευημερεί ως τμήμα της αρμονίας μεταξύ των Ιερών Βουνών στα ιερά βουνά, υπό τη φροντίδα της «Μητέρας γης» και του «Πατέρα ουρανού».

Ο Medicine Man/Σαμάνος

Ο σαμάνος διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στον πολιτισμό των Νάβαχο και χαίρει μεγάλου σεβασμού και τιμής μεταξύ των ανθρώπων της φυλής. Είναι σημαντικός επειδή έχει γνώση της κληρονομιάς και του πολιτισμού τους και αντιπροσωπεύει τον δεσμό με το παρελθόν, με την ιστορία του λαού, τους μύθους και τους μύθους που με την πάροδο του χρόνου. Ο σαμάνος είναι ο κάτοχος της αλήθειας για τον τρόπο ζωής των Νάβαχο. Μέσω του στόματός του, οι αρχές της καλοσύνης και της ευημερίας διδάσκονται στον λαό. Είναι ένας άνθρωπος μεγάλης αξίας, όχι μόνο επειδή είναι θεραπευτής ή έχει γνώσεις φυτικής ιατρικής, αλλά επειδή διαφυλάσσει τις παραδόσεις και τις πεποιθήσεις των Νάβαχο.

Όταν καλείται να εκτελέσει μια τελετή τραγουδιού ή θεραπείας, έρχεται όχι μόνο να θεραπεύσει, αλλά να αφηγηθεί την ιστορία του λαού και την διαδρομή του από τον πρώτο μέχρι τον τέταρτο κόσμο. Είναι η στιγμή που θα απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με την ζωή και οτιδήποτε έχει να κάνει με την ύπαρξη του ανθρώπου στη γη. Θα πει στους νέους και θα υπενθυμίσει στους παλαιότερους ότι η αρμονία της ζωής και του σύμπαντος και η τάξη των πραγμάτων είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την ευημερία του ατόμου.

Ο σαμάνος έχει περάσει πολλά χρόνια και ώρες εκμάθησης τελετουργικών διαδικασιών, όμως δεν μαθαίνει περισσότερες από τρείς στην διάρκεια της ζωής του. Πρέπει να μάθει να απαγγέλει επακριβώς τραγούδια και προσευχές, να μελετήσει πολλά  είδη βοτάνων για θεραπεία, να αποκτήσει μέσω πολλών ταξιδιών σε διαφορετικές περιοχές της χώρας, τα απαραίτητα αντικείμενα για την ιερή ιατρική τσάντα, να εξαγνίσει τον εαυτό του και να έχει πίστη στο Μεγάλο Πνεύμα και τον εαυτό του ότι είναι σε θέση να θεραπεύσει. Μέσω της πίστης που ο άρρωστος έχει μέσα του, είναι σε θέση να ενεργοποιήσει την θεραπεία του.

Ο σαμάνος αμοίβεται αδρά για τις υπηρεσίες του. Όσοι θεραπεύονται πληρώνουν ένα μεγάλο ποσό σε μετρητά, καθώς και πέντε πρόβατα και κουβέρτες. Ο άρρωστος, με τη βοήθεια συγγενών, πρέπει να παρέχει φαγητό στους επισκέπτες και την οικογένεια. Πριν την ύπαρξη χρημάτων οι σαμάνοι πληρώνονταν με ζώα, τυρκουάζ και χαλιά.

Παραδοσιακό Φεστιβάλ Νάβαχο

To Εθνικό Φεστιβάλ Νάβαχο ιδρύθηκε το 1938 για σύσφιγξη των σχέσεων και την διάδοση μέσω εκθεμάτων του πολιτισμού των Νάβαχο. Το εν λόγω φεστιβάλ έχει γίνει παγκόσμια γνωστό ως εκδήλωση που προβάλλει την γεωργία, τις τέχνες και χειροτεχνία, με την προώθηση και διατήρηση της κληρονομιάς της φυλής μέσω της ψυχαγωγίας. Η εκδήλωση αποτελείται από 25 συντονισμένα γεγονότα που διαρκούν επτά ημέρες και πραγματοποιείται κάθε Σεπτέμβριο.

Διοργανώνεται Στο Window Rock, Αριζόνα και είναι το μεγαλύτερο Φεστιβάλ Ινδιάνων στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το Ροντέο αποτελεί το αγαπημένο θέαμα. Η Dean C. Jackson Arena είναι γεμάτη με θεατές ντυμένους με μπότες και τζιν, ενώ οι καουμπόηδες και οι αγελάδες αγωνίζονται στα All-Indian Rodeo, Senior & Youth Rodeos και Wild Horse Races.

Η γιορτή συνεχίζεται με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς Νάβαχο, τον διαγωνισμό Pow-Wow (παρελάσεις, διαγωνισμοί χορού – οργάνων, κ.λ.π.) τον διαγωνισμό μωρών, καλλιστεία miss Νάβαχο (παραδοσιακές ενδυμασίες) και την παρέλαση Navajo Nation Fair Parade. Καθ’ όλη την διάρκεια του φεστιβάλ υπάρχουν παραδοσιακά εδέσματα, όπως παραδοσιακό τηγανιτό ψωμί, τάκος, κ.λ.π.

Ο πληθυσμός των Νάβαχο σήμερα ανέρχεται σε περίπου 300.000 άτομα τα οποία ζουν στις πολιτείες Γιούτα, Αριζόνα, Νέο Μεξικό και Καλιφόρνια

Πηγές

Barry Pritzker, M. A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford University Press, 2000

Peter Iverson, Jennifer Nez Denetdale, & Ada E. Deer. The Navajo.  2006.

 

Το έργο με τίτλο Νάβαχο από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές.