Στο εξώφυλλο: Θυρεός των Μαλατέστα

μετάφραση επιμέλεια Χείλων

Μαλατέστα είναι το όνομα μιας εξέχουσας Ιταλικής οικογένειας του 14^ου & 15^ου αιώνα, η οποία υπήρξε τόσο διάσημη ώστε απετέλεσε σημείο αναφοράς στην «Κόλαση» του Δάντη στα χρόνια της πρόωρης αναγέννησης. Ιδρυτής της ήταν ο Μαλατέστα ντα Βερούκιο (απεβίωσε το 1312) ηγέτης των Γουέλφων της Ρομάνια, ο οποίος το 1295 έγινε κυρίαρχος του Ρίμινι, μετά την σφαγή των ηγετικών μελών της αντίπαλης οικογένειας των Παρτσιτάτι (Parcitati) η οποία υποστήριζε τους Γιβελλίνους. Έκτοτε οι Μαλατέστα κυβέρνησαν πόλεις της Ρομάνια και του Πέζαρο μέχρι το 1446, όπως τις Φάνο (Fano) Τσεζένα (Cesena) Φοσσομπρόνε (Fossombrone) και Τσέρβια (Cervia) άλλοτε με Παπική έγκριση και ενίοτε με την χρήση βίας. Ενώ αρκετά μέλη της οικογένειας ήσαν πασίγνωστα για τα εγκλήματα και την σκληρότητά τους, δύο εξ’ αυτών ξεχώρισαν για τις αρετές τους: Ο Κάρλο (απεβίωσε το 1429) ένθερμος υποστηρικτής της εκκλησίας, που αντιπροσώπευσε τον Γρηγόριο ΧΙΙ στο Συμβούλιο της Κωνστάντζα και ο Γκαλεόττο Ρομπέρτο (Galeotto Roberto – απεβίωσε το 1432) ο οποίος έγινε Φραγκισκανός και αφοσιώθηκε στην ασκητική.

Το γνωστότερο συμβάν της οικογενειακής ιστορίας αφορά στον Τζιαντσιόττο (Gianciotto – απεβίωσε το 1304) γιο του ιδρυτή, ο οποίος σκότωσε την σύζυγό του Φραντσέσκα ντα Πολέντα (Francesca da Polenta) και τον αδελφό του Πάολο ως μοιχούς, ένα συμβάν που καταγράφεται από τον Δάντη. Με την άφιξη το 1353 του Παπικού Λεγάτου Καρδινάλιου Αλμπορνόθ (Albornoz) στην περιοχή, οι Μαλατέστα επέκτειναν την επιρροή τους μέχρι το Άσκολι, 160 χλμ. νότια. Ο Αλμπορνόθ τους ανάγκασε να παραδώσουν πολλές από τις κατακτήσεις τους αλλά τους επέτρεψε να παραμείνουν ως Παπικοί εφημέριοι στο Ρίμινι και άλλες κοντινές πόλεις (1355).

Οι Μαλατέστα συμμετείχαν ενεργά στους πολέμους του 14^ου και 15^ου αιώνα της οικογένειας Βισκόντι (Visconti) του Μιλάνου. Ο Κάρλο Μαλτέστα (1429) κυβέρνησε το κράτος του Μιλάνου για κάποιο χρονικό διάστημα μετά τον θάνατο του Τζιάν Γκαλεάζο Βισκόντι (Gian Galeazzo Visconti) ενώ ο αδελφός του Παντόλφο (1427) πολιορκούσε την Μπρέσια και το Μπέργκαμο χωρίς επιτυχία. Ο Κάρλο συνδέθηκε με τον Πάπα Γρηγόριο ΧΙΙ στο τέλος του Μεγάλου Σχίσματος και παρουσίασε την επίσημη αποκήρυξη του Γρηγορίου στον Παπισμό στο Συμβούλιο της Κωνστάντζα το 1416. Ο ανιψιός του, Σιγισμόνδος Παντόλφο Μαλατέστα (Sigismondo Pandolfo Malatesta_1417-68) που θεωρείται ως πρωτότυπο Ιταλού Αναγεννησιακού πρίγκιπα, ήταν στρατιωτικός που απέκτησε φήμη ως προστάτης των γραμμάτων & των τεχνών.

Η δύναμη των Μαλατέστα μειώθηκε με το τέλος του Μεγάλου Σχίσματος (1417) και την αυξανόμενη δύναμη του Παπισμού. Το 1461 ο Πάπας Πίος ΙΙ ξεκίνησε Σταυροφορία εναντίον του Σιγισμόνδου και αφαίρεσε από τους Μαλατέστα τις περισσότερες επικράτειες. Μετά το θάνατο του Σιγισμόνδου, ο γιος του Ρομπέρτο ο Μεγαλοπρεπής (Roberto il Magnifico) κατέλαβε το Ρίμινι (1469) από τον ετεροθαλή αδελφό του Σαλλούστιο, με αντίτιμο την αυξημένη εξάρτηση από τη Βενετία. Εν τω μεταξύ η οικογένεια, έχοντας απωλέσει την λαϊκή υποστήριξη στο Ρίμινι, αναγκάσθηκε να το εγκαταλείψει το 1500, όταν ο Καίσαρας Βοργίας κατέλαβε την πόλη, ενώ απέτυχαν σε τρεις προσπάθειες επιστροφής, το 1503, το 1522 και το 1527-28.

Τζιοβάνι Μαλατέστα

Ο Τζιοβάνι ή Τζιαντσότο (απεβίωσε το 1304) γνωστός και ως Τζιοβάνι ο χωλός (lo Sciancato) ήταν πρωτότοκος γιος του Μαλατέστα ντα Βερούκιο και το 1265 συμμετείχε ενεργά στους πολέμους κατά των Γιβελλίνων. Είναι κυρίως γνωστός για την οικογενειακή τραγωδία του 1285, όπως καταγράφεται στην «Κόλαση» του Δάντη, όταν έχοντας συλλάβει την σύζυγό του, Φραντσέσκα ντα Πολέντα, σε μοιχεία με τον αδελφό του Πάολο, τους σκότωσε. Το 1294 κατέλαβε το Πέζαρο και κυβέρνησε ως podestà (Αναγεννησιακό κυβερνητικό αξίωμα συνώνυμο του αρχιμάγιστρου) μέχρι το θάνατό του.

Σιγισμόνδος Μαλατέστα

Ο Σιγισμόνδος (1417-1468) ήταν γιος του Παντόλφο ντι Γκαλεότο Μαλατέστα, απόγονου ετεροθαλούς αδελφού του Τζιαντσόττο. Μετά την παραίτηση του ετεροθαλούς αδελφού του, Γκαλεόττο Ρομπέρτο, το 1432 ανέλαβε την διακυβέρνηση του Ρίμινι, του Φάνο και της Τσεζένα, ως Παπικός επίσκοπος. Υπήρξε ένας ικανός και τολμηρός στρατιωτικός και θεωρείτο ως ο καλύτερος διοικητής στην Ιταλία. Μια αποτρόπαια εικόνα του χαρακτήρα του σκιαγραφείται από τον Πάπα Πίο ΙΙ στα «Σχόλια», όπου περιγράφεται ως «……………ένας από τους χειρότερους τυράννους της Αναγέννησης, χωρίς φόβο Θεού, ή ανθρώπου».

Ταυτόχρονα, συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό στην Αναγεννησιακή ανάπτυξη της τέχνης και των γραμμάτων και πολλοί ανθρωπιστές και ποιητές βρήκαν καταφύγιο στην αυλή του. Ο θαυμάσιος ναός του Αγίου Φραγκίσκου στο Ρίμινι, ο πλέον παγανιστικός από όλες τις Χριστιανικές εκκλησίες, χτίστηκε γι’ αυτόν από τον Λεόν Μπατίστα Αλμπέρτι. Ο Πιέρο ντε Φραντσέσκι τον ζωγράφισε γονυπετή μπροστά στον Άγιο Σιγισμούνδο και ο Πισανέλλο χάραξε το πορτρέτο του σε ένα υπέροχο μετάλλιο που αποτελεί αριστούργημα του είδους του. Ο Σιγισμόνδος κατηγορήθηκε για τη δολοφονία των δύο συζύγων του, της Τζινέβρα ντ’ Έστε και της Πολισσένα Σφόρτσα.

Παντρεύτηκε την ερωμένη του, την διάσημη Ισόττα ντελι Άττι, χάριν της οποίας συνέθεσε ποιήματα που διασώζονται. Το 1465 οδήγησε τον Ενετικό στρατό στην ανεπιτυχή εκστρατεία εναντίον των Τούρκων στην Πελοπόννησο, όπου αυτή ανακάλυψε τα οστά του Πλήθωνα Γεμιστού (βυζαντινού λόγου που εισήγαγε τον Πλατωνισμό στην Ιταλία) τα οποία επέστρεψε στο Ρίμινι και τα εναπόθεσε πανηγυρικά στον ναό του Αγίου Φραγκίσκου. Ο Πίος ΙΙ, ο οποίος τον αντιμετώπιζε με ιδιαίτερη επιφύλαξη και δυσπιστία, κυρίως λόγω της προδοσίας του προς τη Σιένα, είχε αρχίσει βαθμιαία να τον αποστερεί από τις κυριαρχίες του, τακτική την οποία συνέχισε και ο Παύλος ΙΙ, με αποτέλεσμα να παραμείνει μόνο το Ρίμινι υπό την εξουσία του.

Πιεζόμενος να παραδώσει το Ρίμινι, ο Σιγισμόνδος μετέβη το 1468 στη Ρώμη, με σκοπό να σκοτώσει τον Πάπα. Ο Παύλος ΙΙ φαίνεται ότι τον συγχώρεσε αφήνοντας στην κατοχή του το Ρίμινι, αλλά ο Σιγισμόνδος επιστρέφοντας περιέπεσε σε κατάθλιψη και πέθανε λίγους μήνες αργότερα.

Ρομπέρτο Μαλατέστα

Ο Ρομπέρτο (απεβίωσε το 1482) νόθος γιος του Σιγισμόνδου, ανέλαβε την διακυβέρνηση του Ρίμινι, κατόπιν προδοσίας μετά τον θάνατο του πατέρα του. Συγκεκριμένα δολοφόνησε δύο ετεροθαλείς αδελφούς του, τους γιους του Σιγισμόνδου με την Ισόττα και λέγεται ότι δηλητηρίασε την ίδια. Το 1475 του ανατέθηκε το Βικαριάτο του Ρίμινι από τον Πάπα Σίξτο IV. Ο Ρομπέρτο κληρονόμησε το στρατιωτικό ταλέντο του πατέρα και ανέκτησε ορισμένα από τα έδαφος που είχε χάσει. Το μεγάλο επίτευγμα ήταν η απελευθέρωση της Ρώμης μετά την νίκη του Κάμπο Μόρτο στις 21 Αυγούστου 1482, όταν ως επικεφαλής Ενετικών και Παπικών δυνάμεων, νίκησε τον βασιλικό στρατό της Νάπολι υπό τις διαταγές του Αλφόνσου Δούκα της Καλαβρίας. Πέθανε από πυρετό, κατά την διάρκεια εκστρατείας, τον επόμενο μήνα. Ο γιος του Παντόλφο, ένας σκληρός και ποταπός τύραννος, εκδιώχθηκε από τον Καίσαρα Βοργία το 1500 και το Ρίμινι ενσωματώθηκε στα Παπικά κράτη το 1528.

Πηγές

http://www.catholic.org/encyclopedia/view.php?id=7432

https://www.britannica.com/topic/Malatesta-family