IAU and Sky & Telescope magazine (Roger Sinnott & Rick Fienberg) _source: wikipedia
Η Ανδρομέδα ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια αστερισμών του Περσέα μαζί με τους Περσεύς, Ανδρομέδα, Κασσιόπεια, Κήτος, Κηφεύς, Πήγασος, Ηνίοχος και Τρίγωνον, είναι δε ο 19ος σε μέγεθος αστερισμός του νυχτερινού ουρανού, καταλαμβάνοντας έκταση 722 τετραγωνικών μοιρών. Βρίσκεταιστο πρώτο τεταρτημόριοτου βόρειου ημισφαιρίου(NQ1) καιμπορεί να ειδωθεί σεγεωγραφικά πλάτημεταξύ +90°και-40°. Γειτονεύει με τους αστερισμούς: Κασσιόπεια (Cassiopeia), Σαύρα (Lacerta), Πήγασος (Pegasus), Περσεύς (Perseus), Ιχθύες (Pisces) και Τρίγωνον (Triangulum), περιλαμβάνει τρία αντικείμενα Μεσσιέ (Messier objects), το Messier 31 (Γαλαξίας Ανδρομέδα), τα Messier 32 και 110 καθώς επίσης επτά άστρα με γνωστούς πλανήτες και το λαμπρότερο άστρο του είναι ο Alpheratz. Η βροχή διαττόντων αστέρων με την ονομασία Ανδρομεδίδες, επίσης γνωστή και ως Μπιελίδες (-Bielids, καθώς προέρχεται από υπολείμματα του κομήτη Μπιέλα-Biela, του οποίου η ανακάλυψη το 1772, προηγήθηκε αυτής για την περιοδική του φύση -κύκλος 6,5 ετών- από τον W. von Biela στις 27 Φεβρουαρίου 1826) που κάνει την ετήσια εμφάνισή της περί τα μέσα Νοεμβρίου, φαίνεται ότι κατάγεται από τον αστερισμό της Ανδρομέδας. Το φαινόμενο έγινε ευρύτερα γνωστό εξαιτίας της εντυπωσιακής έκφανσής του, με αρκετές χιλιάδεςμετεωρίτεςανά ώραστις 27 Νοεμβρίουτου1872καιτου 1885. Σήμερα οι Ανδρομεδίδες εκδηλώνονται με την εμφάνιση μόλις τριών μετεώρων ανά ώρα, αργή κίνηση και κατά συνέπεια ερυθρωπό χρώμα.
Andromeda as depicted in Urania’s Mirror, a set of constellation cards published in London c. 1825, showing the constellation from the inside of the celestial sphere_source: wikipedia
Στον αστρικό χάρτη η Ανδρομέδα απεικονίζεται με αλυσοδεμένα χέρια. Το κεφάλι της σημειώνεται από τον δεύτερο σε τάξη μεγέθους άστρο Alpha Andromedae, που αρχικά μοιραζόταν με τον γειτονικό αστερισμό του Πηγάσου. Πράγματι, ο Πτολεμαίος στην Αλμαγέστη του (γνωστή αρχικά ως Μαθηματική Σύνταξις) δεν περιελάμβανε το άστρο αυτό στον κατάλογο της Ανδρομέδας, αλλά στου Πηγάσου, όπου υποδήλωνε τον ομφαλό του αλόγου, παρόλο που αναγνώριζε ότι ήταν κοινό με το κεφάλι της Ανδρομέδας. Σήμερα, ανήκει αποκλειστικά στην Ανδρομέδα, αλλά αντανακλά την διπλή του ταυτότητα, με τα εναλλακτικά του ονόματα, Alpheratz και Sirrah, τα οποία προέρχονται αντίστοιχα από το Αραβικό al-faras που σημαίνει τοάλογο και surrat που σημαίνει ομφαλός.
Η μέση της κοπέλας σηματοδοτείται από τον αστέρα Beta Andromedae, επίσης γνωστό ως Mirach, όνομα αλλοιωμένο προερχόμενο από το Αραβικό al-mi’zar που σημαίνει το ζωνάρι ή λαγόνιο ρούχο (που φοριέται στην περιοχή της λεκάνης). Ο Πτολεμαίος το περιέγραψε ως το νοτιότερο από τα τρία αστέρια πάνω από το ζωνάρι. Το αριστερό της πόδι, σημαδεύει ο αστέρας Gamma Andromedae, το όνομα του οποίου προφέρεται ποικιλοτρόπως Almach, Almaak ή Alamak, από το Αραβικό al-’anaq, αναφερόμενο στον λύγκα της ερήμου ή το καρακάλ που είχαν οπτικοποιήσει οι Αρχαίοι Αραβες στην περιοχή. Ο διπλός αστέρας, στέλνει στα κάτοπτρα μικρών τηλεσκοπίων, όμορφες εικόνες κίτρινων και μπλέ αντιθέσεων. Το άστρο που περιγράφει ο Πτολεμαίος ως το δεξί πόδι της Ανδρομέδας, βρίσκεται σήμερα στις παρυφές των σύγχρονων ορίων του αστερισμού του Περσέα και είναι γνωστό ως Phi Persei.
Το πιο διάσημο αντικείμενο στον αστερισμό είναι ο μεγαλειώδης σπειροειδής γαλαξίας Μ31, στο δεξί ισχύο της Ανδρομέδας, απ´ευθείας ορατός σε ξάστερη νύχτα ως επίμηκης θολούρα. Ο Μ31 είναι μια δίνη αστέρων παρόμοια με τον δικό μας γαλαξία. Σε απόσταση περί τα 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας είναι το πλέον απομακρυσμένο ορατό χωρίς τηλεσκόπιο ουράνιο αντικείμενο. Η ανακάλυψή του αποδίδεται στον Πέρση αστρονόμο Ἁbd al-Raḥmān al-Ṣūfī (903-986, γνωστό και ως Azophi, συνεχιστή του Πτολεμαίου από τον αραβικό κόσμο, σε μια περίοδο που η ελληνική αστρονομική παράδοση είχε εκπνεύσει στην Δύση, αλλά ξαναγεννιόταν στην Μέση Ανατολή) ο οποίος τον αναφέρει στο έργο τουBook of the Fixed Stars (Βίβλος Απλανών Αστέρων).
Η αλυσοδεμένη Ανδρομέδα.-theoi.com
Στο Κινέζικο σύστημα αστερισμών το ελλειπτικό σχήμα που μορφώνεται από εννέα άστρα συμπεριλαμβανομένων των β, μ, ν π, δ, ε, ζ, η της Ανδρομέδας και επτά άλλους πέρα από τα σύνορα με τους Ιχθύες, αποκαλούνταν Kui. Το ίδιο ανιγματικό όνομα είχε δοθεί επίσης στο 15° Σεληνιακό Αρχοντικό –lunar mansion, 27 ή 28ανισομερή τμήματα της εκλειπτικής μέσω των οποίων παρακολουθούσαν τις φάσεις του φεγγαριού. Το καθένα έφερε το όνομα του αστερισμού τον οποίο περιελάμβανε. Σύμφωνα με μια εκδοχή, αναφερόταν είτε σε πόδια είτε στο περπάτημα, πιθανόν επειδή το σχήμα του προσομοιάζει αυτό ενός ποδιού ή παπουτσιού ή επειδή είναι τα δύο πίσω πόδια της λευκής τίγρης. Κατά συνέπεια συχνά εμφανίζεται με το όνομα πόδια ή διασκελισμός. Εναλλακτικά δε, το όνομα Kui λέγεται ότι αναφερόταν σε αγριόχοιρο.
Ο συνδυασμός του αστέρα Alpha Andromedae με τον Gamma Pegasi, συνιστούσε τον β (Bi), το ανατολικό τοίχος του αυτοκρατορικού παλατιού, όπου λέγεται ότι βρισκόταν η προσωπική βιβλιοθήκη του Αυτοκράτορα. Σε αυτόν οφείλει το όνομα Bi (τοίχος) το 14ο Σεληνιακό Αρχοντικό. Ο αστέρας Gamma Andromedae μαζί με δέκα άλλα κοντινά σε αυτόν άστρα, ήταν γνωστά με την ονομασία Tianda jiangjun, απαρτίζοντας τον κινέζικο αστερισμό του Μεγάλου Στρατηγού των Ουρανών, ο οποίος συνοδευόταν από δέκα αξιωματικούς υφισταμένους του. Δέκα αστέρες στα βόρεια του κέντρου της Ανδρομέδας σχημάτιζαν τον αστερισμό Tianjiu, που συμβόλιζε στάβλο, όπου οι ιππείς αγγελιαφόροι μπορούσαν να αντικαταστήσουν τα άλογά τους με άλλα ξεκούραστα και γρηγορότερα. Η ταυτοποίηση των αστέρων είναι ανακριβής, αλλά πιθανόν περιελάμβαναν τους θ (Τheta) ρ (Rho) και ς (Sigma) αστέρες της Ανδρομέδας και ένα βρόχο από αστέρες αμυδρής λάμψης στα δυτικά. Άλλοι αστέρες στην δυτική Ανδρομέδα, συμπεριλαμβανομένων των σύγχρονων επτά, λ (Lambda), ψ (Psi) κ (Kappa) και ι (Iota) συνιστούσαν τον αστερισμό Tengshe, ιπτάμενο φίδι, στο επίκεντρο της γειτονικής Σαύρας (Lacerta)
Η Ανδρομέδα δεμένη στο βράχο όπως απεικονίζεται στην Ουρανογραφία του Johann Bode (1801). _ SrarTales
Ο μύθος της αλυσοδεμένης παρθένου
Ο ελληνικός αστερισμός της Ανδρομέδας, αρχικά εντοπίστηκε και καταγράφηκε από τον Πτολεμαίο τον 2ο μ.Χ. αιώνα, φέρει δε το όνομα της θυγατέρας του Κηφέα, βασιλέα της Αιθιοπίας, περιοχή στη νότια ακτή της Αιγύπτου προς την Ερυθρά θάλασσα,και της Κασσιόπειας. Η πριγκίπισσα Ανδρομέδα είχε, σύμφωνα με τις επιταγές χρησμού, αφεθεί αλυσοδεμένη σε παράκτιο βράχο, να γίνει βορά του Κήτους, θαλάσσιου τέρατος σταλμένου από τον Ποσειδώνα, αλλά διασώθηκε από τον Περσέα. Η θυσία της θα κατεύναζε το μένος του θεού, σώζοντας δε την περιοχή της από αφανισμό, εξαιτίας των αιματηρών επιδρομών του Κήτους, καθώς ο θεός ήταν αποφασισμένος να ταπεινώσει την υπεροπτική Κασσιόπεια, η οποία είχε καυχηθεί ότι υπερείχε σε ομορφιά των Νηρηίδων, θεοτήτων της θάλασσας.
Ο Κηφέας και η βασίλισσα Κασσιόπη ευχαριστούν τον Περσέα για την απελευθέρωση της κόρης τους Ανδρομέδας. Ζωγραφικός πίνακας του Πιέρ Μινιάρ (La Délivrance d’Andromède, 1679), Μουσείο του Λούβρου.- wikipedia
Ωστόσο, αφού ο Περσέας σκότωσε το Κήτος και την ελευθέρωσε, παντρεύτηκαν παρά τον αρραβώνα την Ανδρομέδας με τον θείο της Φινέα, τον οποίο, όπως και τους βοηθούς του, απολίθωσε ο Περσέας όταν αντιτάχθηκαν στο γάμο — επιδεικνύοντάς τους το κεφάλι της μέδουσας και έφυγαν για την Ελλάδα. Απέκτησαν επτά παιδιά, δύο εκ των οποίων έμελλε να γίνουν διάσημα. Το μεγαλύτερο, ο Πέρσης, γεννήθηκε και έμεινε στην Αιθιοπία και λέγεται ότι έγινε γενάρχης των Περσών. Στις Μυκήνες γεννήθηκαν οι: Αλκαίος, Σθένελος, Έλειος, Μήστωρ, Ηλεκτρυών και η Γοργοφόνη. Ο Αλκαίος, απέκτησε τον Αμφιτρίωνα, του οποίου η σύζυγος Αλκμήνη έμελλε να γίνει μητέρα του Ηρακλή. Όταν η Ανδρομέδα πέθανε….. με την εύνοια της Αθηνάς που πήγαζε από την ανδρεία του Περσέα, καταστερίσθηκε στον ουρανό του βορρά, για πάντα κοντά στον αγαπημένο της Περσέα και την Κασσιόπη, της οποίας την υπερηφάνεια κλήθηκε να ξεπλύνει με την σεμνότητά της.
Αναφορές στο μύθο συναντούμε και από τον Ηρόδοτο (βιβλίο Ζ᾽ Πολύμνια 61, 150):
Πλήθος καλλιτεχνικών αναπαραστάσεων και δρώμενων, από αρχαίους Έλληνες καλλιτέχνες και ραψωδούς, έγιναν στις ημέρες μας εκθέματα στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου και θεατρικές παραστάσεις σε αρχαία θέατρα, όλα κάτω από το άγρυπνο φως του καταστερισμού της Ανδρομέδας που διατρανώνει ότι ο μύθος είναι ζωντανός.
Χείλων 