Οι κάτοικοι του Μόντε Αλμπάν, ανοικοδόμησαν μια από τις πρώτες και μεγαλύτερες πόλεις του δυτικού ημισφαιρίου πρωτοπορώντας στο σχεδιασμό αστρονομικά προσανατολισμένων δημόσιων κτιρίων, στη χρήση πλίνθων, στη λιθοδομή, στην παρασκευή κονιαμάτων, στην ανάπτυξη τελετουργικού ημερολογίου 260 ημερών, στη λάξευση και τη ζωγραφική ιερογλυφικών.

O λεγόμενος «δρόμος του Δούναβη», πλωτός αρχικά και στη συνέχεια και χερσαίος με τη δημιουργία οδικού δικτύου, συνέδεε τις ακτές του Eύξεινου Πόντου με την Κεντρική Eυρώπη ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους._Καρδαράς Γεώργιος

Στὴ σημερινὴ νεοελληνικὴ καὶ δυτικὴ καθημερινότητα τὰ ἀγάλματα ἔχουν καταντήσει ἀσήμαντα. Τὰ ἀγάλματα τὰ συνδέουμε μὲ τὴν ἱστορικὴ μνήμη· ἀλλὰ ἡ ἱστορικὴ μνήμη ἔχει πέσει θύμα μιᾶς ἐλλειμματικῆς μέσης ἐκπαίδευσης. Τὰ ἀγάλματα τὰ συνδέουμε μὲ τὴν ἐξουσία καὶ τὴν αὐθεντία· ἀλλὰ ἡ ἐξουσία καὶ ἡ αὐθεντία εἶναι στόχοι ἀμφισβήτησης. Ἂν καὶ ἡ κοι­νωνία μας εἶναι κάθε ἄλλο παρὰ εἰκονοκλαστική, προσλαμβάνουμε τὸ γίγνεσθαι μέσα ἀπὸ εἰκόνες δισδιάστατες, μέσα ἀπὸ ὀθόνες ἐπίπεδες καὶ χωρὶς βάθος· τὴν ὀθόνη τοῦ ὑπολογιστῆ, τῆς τηλεόρασης, τοῦ smartphone. Ἔχοντας ὠθήσει τὰ ἀγάλματα στὸ περιθώριο, ἔχουμε χάσει στοιχεῖα πολι­τιστικῆς συνέχειας. Ἴσως τὴν ἑπόμενη φορὰ ποὺ θὰ δώσετε ἕνα ραντεβού, νὰ τὸ δώσετε κοντὰ σὲ ἕνα ἄγαλμα._Α.Χανιώτης

[…] Και τότε θα μας ζητηθεί να κάνουμε μια αναδρομή και να προσπαθήσουμε να ξεχωματώσουμε τις ρίζες μας από την ξιπασιά και το ψέμα. Θα ανοίξουμε βιβλία, θα προβληματιστούμε, θα αναρωτηθούμε. Τι θα ήταν; Τι θα είμασταν; Γιατί στένεψε τόσο ο ορίζοντας μας;

Σκέψεις επάνω στην Ιστορία, που μου γεννήθηκαν και γράφτηκαν στα πρώτα χρόνια της επιστημονικής μου σταδιοδρομίας κατά τη διάρκεια των ιστορικών ερευνών και μελετών μου, για προσωπική μου χρήση, σκέψεις που βγήκαν μέσ’ από την πράξη, από τη θέρμη της εργασίας, κατά την κυοφόρηση και επεξεργασία των ιστορικών θεμάτων σκέψεις που απέβλεψαν να συνειδητοποιή­σουν μέσα μου τα θεωρητικά ή μεθοδολογικά προβλήματα ή τις απορίες που μου παρουσιάζονταν, και να αποκρυσταλλώσουν τη στάση μου απέναντι σ’ αυτά._Απ. Ε. Βακαλόπουλος

Οι πληροφορίες που διατίθενται για τη θέση των ελληνίδων στην Τουρκοκρατία προέρχονται κυρίως από τις αναφορές των περιηγητών, που επισκέπτονταν περιοχές κάτω από ποικίλες στρατιωτικές και πολιτικές συνθήκες και για διαφορετικούς λόγους, καθώς επίσης και από τα δημοτικά τραγούδια, πολλά από τα οποία αναφέρονται στην πολεμική δράση και τις ηρωικές πράξεις γυναικών.

Επισκοπώντας το μεγάλο εκείνο εθνικό γεγονός, διαπιστώνουμε κατ’ αρχήν ότι είναι εξωπραγματική οποιαδήποτε αβασάνιστη ένταξη του ’21 σε δογματικά σχήματα. Ο αγωνιστικός παλμός συγκλόνισε βαθιά ολόκληρο τον ελληνισμό και άγγιξε κάθε νεοελληνική ψυχή πέρα από ταξικές διαφορές και πικρίες. Τό όραμα της λευτεριάς είχε λάμψει στα μάτια των κλεφτών και των αρματωλών. Από τη λάμψη αυτή φωτίσθηκε και η γυναίκα, η Ελληνίδα της σκλαβιάς, που παραστέκει στον αγώνα των αντρών.

«Ἡ ἔννοια τῆς δικαιοσύνης», ἀποτελεῖ μία γραμματολογικὴ καὶ ἱστορικο-φιλολογικὴ μελέτη τῶν ἐννοιῶν τοῦ δικαίου καὶ τῆς δικαιοσύνης καὶ συναφῶν ὅρων. Στὴν πρώτη ἑνότητα, ποὺ ἔχει τὸν τίτλο «Σημασίες τοῦ ὅρου ‹δικαιοσύνη› καὶ συναφῶν ὅρων», διερευνᾶται ἡ ἐτυμολογία, σημασία καὶ ἐξέλιξη τῶν λέξεων «δίκη», «δίκαιος», «δικαιοσύνη», «δικαιόω», «δικαίωσις» καὶ «δικαίωμα», βάσει τῶν στοιχείων ποὺ παρέχει τόσο ἡ σύγχρονη ὅσο καὶ ἡ προγενέστερη λεξικογραφία. Παρατίθενται ἐνδεικτικὰ φράσεις καὶ σύντομα ἀποσπάσματα ἀπὸ συγγράμματα ποὺ καλύπτουν τὸ χρονικὸ διάστημα ἀπὸ τὴν ὁμηρικὴ ἐποχὴ ἕως καὶ τοὺς ἰουδαίους Φίλωνα καὶ Ἰώσηπο. Ἀκολουθεῖ μία σύντομη ἔκθεση ποὺ ἀφορᾶ στὸ «∆ίκαιο καὶ δικαιοσύνη στὴν κλασικὴ ἀρχαιότητα», ποὺ κρίθηκε ἀναγκαία γιὰ τὴν κατανόηση τῶν μορφωτικῶν καταβολῶν τοῦ Βασιλείου, ποὺ ἐπηρέσαν τὴ σκέψη καὶ τὴ γραφίδα του. Ἐδῶ χρησιμοποιεῖται τὸ κριτήριο τοῦ χρόνου. Ἀρχικὰ ἐξετάζεται ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο κατανοοῦσαν τὴ δικαιοσύνη οἱ Μιλήσιοι φιλόσοφοι, ἐρευνᾶται ἡ σημασία ποὺ ἔδιναν σ᾽ αὐτὴν οἱ σπουδαῖοι φιλόσοφοι τῆς χρυσῆς ἐποχῆς τοῦ Πλάτωνα καὶ τοῦ Ἀριστοτέλη, καὶ ἡ ἑνότητα κατακλείεται μὲ ἀναφορὰ στὴ θεωρία τῶν στωικῶν περὶ δικαίου καὶ δικαιοσύνης.

Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση δέν φτιάχνει καρικατούρες ἀνθρώπων, πού στά μάτια μας παρουσιάζονται τέλειοι, ἀψεγάδιαστοι (ὅπως πράττουν ὅσοι διαμορφώνουν τήν εἰκόνα πολιτικῶν, ἠθοποιῶν, ἐπιχειρηματιῶν, ἐπιστημόνων, κ.ἄ.) μά ἐν τέλει ἀποδεικνύονται –ἀναπόφευκτα προφανῶς– ἐντελῶς διαφορετικοί, μέ ψεγάδια καί ἀδυναμίες. Μᾶς παρουσιάζει τήν πραγματική ζωή μέ τά προβλήματα, τίς ἀδυναμίες, τίς μικρότητες, τούς ἐγωισμούς. Συνάμα συναντᾶμε τήν ταπείνωση, τήν ἀγάπη, τόν αὐθορμητισμό, τήν πίστη, ὅπως καί τήν ζωή σ᾿ ἕναν κόσμο πού ὁλοένα ἀλλάζει, μεταμορφώνεται, ἀνακαινίζεται, ἁγιάζεται! _Αθ. Μουστάκης

Τὸ Μυστήριο τῆς Θείας Οἰκονομίας κατὰ τὰ Ἀναγνώσματα τῆς Κυριακῆς καί τινων ἑορτῶν.
Δέσπω Ἀθ. Λιάλιου
Ὁμότιμη Καθηγήτρια Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.
Πρώτη δημοσίευση academia.edu

Η μελέτη αυτή αντιμετωπίζει το βασικό επίσης πρόβλημα της οπλοθήκης των ιστορικών τους γνώσεων, τί τους παρέχεται στη Μέση Εκπαίδευση και πώς, με ποιούς φορείς, αν αυτές οι γνώσεις ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εποχής και αν αυτές αφομοιώνο­νται με ουσιαστική ωφέλεια από τους νέους. _Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

Ο Γαληνός επηρέασε περισσότερο από κάθε άλλον ιατρό της αρχαιότητας, την εξέλιξη της ιατρικής στη Δύση, μέχρι την Αναγέννηση. Τα βιβλία του μεταφράσθηκαν στα Λατινικά και επικράτησαν ως κλασσικά συγγράμματα στις ιατρικές σχολές της Ευρώπης. Σ’ αυτό συνετέλεσε και το γεγονός, ότι υιοθετήθηκαν από τους Άραβες ιατρούς, οι οποίοι, με τη σειρά τους, επηρέασαν αποφασιστικά τη Μεσαιωνική Δύση.

Ο Περίλαος είχε φιλοτεχνήσει ομοίωμα ταύρου από χαλκό, προσαρμόζοντας λεπτούς αυλούς για την μεταφορά ήχων από την κοιλιά του ζώου προς τα ρουθούνια του και είχε ανοίξει κάτι σαν πόρτα σ᾽ ένα από τα πλευρά του. Στη συνέχεια το μετέφερε σαν δώρο προς τον Φάλαρι ο οποίος τον καλοσώρισε και έδωσε εντολές για την αφιέρωση του κατασκεύασματος στους θεούς.

Προσδοκίες και διαψεύσεις μετά την έκρηξη της επαναστάσεως του ᾽21_ Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

Λόγιος, δάσκαλος και συγγραφέας, με αξιόλογη πανεπιστημιακή μόρφωση και αναμορφωτική δράση στα εκπαιδευτικά πράγματα, εμπνεόμενη από τα ιδεώδη του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Οπαδός του Κοραή με σημαντική φιλοσοφική κατάρτιση, ήρθε σε σύγκρουση με την κατεστημένη εκκλησιαστική αντίληψη στο χώρο της παιδείας προωθώντας αλλαγές προς ένα ‹θετικού› τύπου εκπαιδευτικό πρότυπο.

Ένα ενδιαφέρον επιστημονικό πρόβλημα, που δέ μελετήθηκε καθόλου έως σήμερα και που αποτελεί κοινό αντικείμενο ειδικά της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας και γενικά της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας, αποτελεί η συναγωγή και η μελέτη των ποικίλων και διαφόρων φημών και διαδόσεων, που κυκλοφορούσαν έντονα μεταξύ των Ελλήνων μερικούς μήνες πριν και μετά την έκρηξη της επανάστασης του 1821 και που μνημονεύονται είτε σε έγγραφα της εποχής είτε και αργότερα στα απομνημονεύματα κ.λπ. διαφόρων Ελλήνων και ξένων αγωνιστών και παρατηρητών. _Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

Από τα μέσα του 18ου αιώνα ως τα χρόνια της ελληνικής Επανάστασης, μέσα στα χρόνια δηλαδή της ωρίμασης και της κορύφωσης του ελληνικού Διαφωτισμού, κυοφορήθηκαν έντονες γλωσσικές ζυμώσεις που σηματοδοτούν τις απαρχές του γλωσσικού ζητήματος στη νεότερη εποχή. Συγγραφείς και μεταφραστές, διαμεσολαβητές των νεωτερικών ιδεών της ευρωπαϊκής σκέψης, επιστήμης και παιδείας, βρέθηκαν αντιμέτωποι με το δίλημμα: να επιλέξουν ως γραπτή γλώσσα την ομιλουμένη ή την αρχαΐζουσα; Στη συζήτηση αυτή για το ποια γλώσσα ήταν η ενδεδειγμένη να καλλιεργηθεί και να καθιερωθεί ως «κοινή» γλώσσα, η οποία έλαβε συχνά τον χαρακτήρα πολεμικής αντιπαράθεσης, πήραν μέρος σημαντικοί λόγιοι όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Δημήτριος Καταρτζής, ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Παναγιώτης Κοδρικάς, ο Ιωάννης Βηλαράς, αλλά και ο Διονύσιος Σολωμός. Οι μαχητικές τους απόψεις διοχετεύθηκαν μέσα από προλογικά, κυρίως, κείμενα σε εκδόσεις ή άλλες δοκιμιακές μορφές του λόγου.

Ο χαρακτήρας των Ελλήνων_ Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος

H Φραγκοκρατία και το δεσποτάτο του Μορέως_ Άννα Λαμπροπούλου – Αγγελική Πανοπούλου, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Φωτάκου, Απομνημονεύματα περί της Ελληνικής Επαναστάσεως

Εις την αγιοτάτην Παρθένον όλα εστάθησαν υπέρ άνθρωπον· και τούτο μόνον έδειξε πως ήτον φύσεως ανθρωπίνης, διατί σήμερον φαίνεται πως είναι φύσεως θνητής· αλλά και εις τούτο εφάνησαν τα προνόμια της θείας χάριτος· διατί, καθώς, όταν η πανάμωμος Μαρία συνέλαβεν, η σύλληψις εστάθη άσπορος, και όταν εγέννησεν, η κύησις εστάθη αδιάφθορος, έτσι όταν απέθανεν, η νέκρωσις εστάθη αθάνατος. _Ηλίας Μηνιάτης, Διδαχές

«ΙC ΧΡ. Ιστορία Γαλαξειδίου ευγαλμένη από παλαιά χερόγραφα, μεμβράνια, σιζίλια, και χρυσόβουλλα αυθε­ντικά, οπού ευρίσκονται, και είναι και σώζονται εις το Βασιλικόν Μοναστήρι του Σωτήρος Χριστού, χτισμένο παρά του ποτέ αυθέντη και δεσπότη Κυρ Μι­χαήλ του Κομνηνού, ου αιώνια η μνήμη. Αμήν. Δια χειρός Ευθυμίου ιερομονάχου, έτος αψγ´ (1703) μηνί Μαρτίω. Κύριε δόξα σοι νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων Αμήν»

Το φαινόμενο της παιδείας εξετάζεται σε δύο υποκεφάλαια στη βάση της διάκρισης μεταξύ εκπαίδευσης και λογιοσύνης και κατά μήκος του χρονικού ορίου πριν και μετά το Διαφωτισμό. Στο δεύτερο υποκεφάλαιο η εκπαίδευση θα ενταχθεί στο αφήγημα περί Διαφωτισμού, καθώς επηρεάστηκε από αυτό. Λειτουργική κρίνεται η πραγμάτευση των θεμάτων που απασχόλησαν τους έλληνες διαφωτιστές και μέσα σ’ αυτά να ενταχθεί και το θέμα της ίδρυσης και λειτουργίας ελληνικών σχολείων.

Ηλίας Μηνιάτης-Λόγος περί πίστεως
Η πίστη είναι κανόνας της ζωής· όπως ακριβώς πιστεύουμε, έτσι πρέπει και να ζούμε. Γιατί αν υποτεθεί ότι η ζωή μας δεν συμφωνεί με την πίστη μας, τότε η πίστη είναι νεκρή και δεν ωφελεί σε τίποτε.

Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται οι επιπτώσεις της προσάρτησης της Θεσσαλίας (1881) στις γαιοκτητικές σχέσεις της περιοχής, καθώς και στη συνολική εξέλιξη του αγροτικού ζητήματος στην Ελλάδα. Η δημιουργία των τσιφλικιών είχε δραματικές συνέπειες για τους Θεσσαλούς καλλιεργητές, οι οποίοι έπαψαν πλέον να απολαμβάνουν τα προνόμια που τους παρείχε το Οθωμανικό δίκαιο καιμετατράπηκαν σταδιακά σε απλούς αγρομισθωτές. Η σύγκρουση τσιφλικούχων-κολίγων συγκλόνισε την κοινωνική και πολιτική ζωή της χώρας στην περίοδο 1881-1910 και σηματοδότησε μια νέα πολιτική του ελληνικού κράτους (και ιδιαιτέρως των κυβερνήσεων του Χ. Τρικούπη) απέναντι στη μεγάλη ιδιοκτησία, το οποίο υπό την πίεση των νέων γαιοκτημόνων και μεγάλων κεφαλαιούχων του εξωτερικού έκανε τα πάντα προκειμένου να προστατεύσει την μεγάλη έγγειο ιδιοκτησία των τσιφλικιών. Στο συμπερασματικό μέρος, επισημαίνονται οι αρνητικές συνέπειες του θεσσαλικού ζητήματος για την εθνική οικονομία συνολικά, οι οποίες σε συνδυασμό με την σταφιδική κρίση του τέλους του 19ουαιώνα οδήγησαν σε αποτελμάτωση τη γεωργική παραγωγή και το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα, μεταθέτοντας την οριστική επίλυσήτου για την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Ο ιστορικός του Νεότερου Ελληνισμού έχει να κάνει μ᾽ ένα λαό που βρέθηκε επί αιώνες άλλοτε σα στοιχείο ηγεμονικό, άλλοτε σα στοιχείο πολιτικά υποταγμένο, αλλά οικονομικά και πολιτισμικά σημαντικό αν όχι πρωταρχικό, ανάμεσα σ᾽ άλλους λαούς, μέσα στα γεωγραφικά όρια υπερεθνικών πολι­τικών συγκροτημάτων (του ελληνιστικού κόσμου, του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, του Βυζαντίου, της Οθωμανικής αυτοκρατορίας), σκορπισμένος σε ενότητες λιγότερο ή περισσότερο συμπαγείς, έτσι που ήταν δύσκολο στο λαό αυτό να καθορίσει τα γεωγραφικά όρια της εθνικής του βάσης· ώστε, κι όταν ακόμα ο ιστορικός επιγράφει το βι­βλίο του Ιστορία της νεότερης Ελλάδας, είναι υποχρεωμένος, στην πραγματικότητα, ν᾽ ασχοληθεί με το σύνολο του Ελλη­νισμού, που ένα μεγάλο του μέρος και επί πολύ χρονικό διά­στημα, ακόμα κι ύστερα από την ίδρυση του Ελληνικού Κρά­τους, έμεινε έξω από τα σύνορά του. Ο όρος Ελλάδα παίρνει πάντα τή σημασία ενός κέντρου έλξης του Ελληνισμού, εκείνου βέβαια που, σκορπισμένος από αιώνες στις χώρες της Ανα­τολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων, δεν έπαψε ποτέ να βρίσκεται σε στενή επαφή με τον Ελλαδικό Ελληνισμό και να παίζει στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους πρωτεύοντα ρόλο. _Ν.Σβορώνος_Επισκόπηση Νεοελληνικής Ιστορίας

Οι Φαναριώτες ως φαινόμενο της νεοελληνικής ιστορίας αποτέλεσε αμφιλεγόμενο θέμα και προκάλεσε αμηχανία στους Έλληνες ιστορικούς. Η τάση αυτή αποτυπώνεται στη μη ομόθυμη προσέγγιση του φαινομένου από την ελληνική ιστοριογραφία. Σε αντίθεση με τους άλλους «θεσμούς του Ελληνισμού», δηλαδή την Εκκλησία, τις κοινότητες, τα ένοπλα σώματα και την παιδεία, οι Φαναριώτες δεν εντάχθηκαν σ’ αυτούς από όλους τους ιστορικούς. Από την άλλη, συγγραφείς σύνθετων ιστορικών έργων με άμεσες ή έμμεσες φαναριώτικες καταβολές, όπως ο Ιάκωβος Ρίζος Νερουλός και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, απαριθμούν τους Φαναριώτες μαζί με τους υπόλοιπους θεσμούς, υιοθετώντας και γι’ αυτούς την ίδια υμνητική προσέγγιση που κάνουν και για τους άλλους. Υπογραμμίζουν, δηλαδή, ή και τονίζουν την προσφορά, κυρίως πολιτιστική, των Φαναριωτών στον Ελληνισμό της οθωμανικής περιόδου.