Γράφει ο Χείλων

Οι ιθαγενείς της Χαβάης στην τοπική διάλεκτο αποκαλούν τους εαυτούς τους Ka poe Hawaii (άνθρωποι της Χαβάης). Σκοπός του άρθρου είναι να περιγράψει τα όπλα και τις πολεμικές τεχνικές των επίλεκτων πολεμιστών Koa της αρχαίας Χαβάης, εξετάζοντας παράλληλα στοιχεία της καθημερινής ζωής, του πολιτισμού και των παραδόσεων της Ka poe Χαβάης.

Κατ’ αρχάς ως αρχαία ιστορική περίοδος του συμπλέγματος νήσων της Χαβάης ορίζεται η περίοδος μεταξύ 300 – 800 π.Χ. όταν άρχισαν να κατοικούνται από Πολυνήσιους, μέχρι την οριστική ενοποίηση το 1810 από τον μέγα βασιλέα Kamehameha.

Κοινωνική δομή

Η κοινωνική οργάνωση βασιζόταν στις κάστες (κοινωνικό σύστημα Ινδικής προέλευσης) και περιελάμβανε τις εξής τάξεις:

 

 Αlii (Αλιάϊ): Η εν λόγω τάξη αποτελείτο από τους ανώτερους και κατώτερους αρχηγούς βασιλείων, οι οποίοι κυβερνούσαν με «θεϊκή δύναμη» η οποία καλείτο mana και θεωρείτο η τάξη των ευγενών.

Kahuna (Καχούνα) Πολυμελής τάξη στην οποία περιλαμβάνονταν οι ιερείς οι οποίοι τελούσαν θρησκευτικές τελετές, στα heiau (χάϊάου = ναός) και σε άλλους τόπους λατρείας. Επίσης συμπεριλαμβάνονταν επαγγελματίες όπως ξυλουργοί, ναυπηγοί, ψάλτες, χορευτές, γενεαλόγοι, φυσιοδίφες και θεραπευτές.

Makainana (Μακα‘αϊνάνα) Κοινή τάξη αγροτών, ψαράδων και απλών κατασκευαστών, οι οποίοι δεν εργάζονταν μόνο για τους εαυτούς και τις οικογένειές τους αλλά και για να καλύπτουν τις ανάγκες των δύο προηγουμένων τάξεων.

Kauwā (Κάουβα) Η συγκεκριμένη τάξη εκτιμάται ότι αποτελείτο από αιχμαλώτους πολέμου, ή απογόνους αυτών. Ο γάμος μεταξύ ευγενών και κάουβα απαγορευόταν αυστηρά. Οι κάουβα εργάζονταν για τους αρχηγούς και συχνά χρησιμοποιούνταν ως θύματα στις ανθρωποθυσίες στα  luakini heiau. Επισημαίνεται ότι στις εν λόγω ανθρωποθυσίες χρησιμοποιούνταν και παραβάτες των νόμων (ανεξαρτήτως τάξεων) ή ηττημένοι πολιτικοί αντίπαλοι.

Εκπαίδευση

Η μύηση – εκπαίδευση των πολεμιστών Κοa στις τεχνικές μάχης άρχιζε κατά την παιδική ηλικία, με αθλήματα που συνέβαλλαν στην ανάπτυξη του σώματος και την βελτίωση στην επιδεξιότητα, ταχύτητα και ευελιξία. Αυτή η επίπονη προπόνηση περιελάμβανε επίσης πυγμαχία με γυμνά χέρια και πάλη.

Με την πάροδο του χρόνου, ο πολεμιστής μάθαινε πώς να χτυπά το στήθος του αντιπάλου με ανοικτές παλάμες προκειμένου να τον κάνει να χάσει την ισορροπία του, να συμπλέκει τα δάχτυλά του ή να σφίγγει τους αντίχειρες του αντιπάλου προκειμένου να τον τραβήξει, ή να τον αναγκάσει να γονατίσει και από καθιστή θέση να τον ωθήσει προς τα επάνω με τα πόδια του. Για να βελτιωθούν διάνυαν μεγάλες αποστάσεις προκειμένου να αυξήσουν την αντοχή και εκτελούσαν ασκήσεις ισορροπίας και ευκινησίας.

Από τους αρχαίους χρόνους, πριν την άφιξη των Βρετανών το 1778, η ζωή του Χαβανέζου πολεμιστή ήταν αφιερωμένη στην υπηρεσία του ali‘i nui (μεγάλου αρχηγού) και απαιτούσε αυστηρή σωματική άσκηση για την διατήρηση εξειδικευμένων επιθετικών και αμυντικών ικανοτήτων. Αδιακρίτως καταγωγής, οι έφηβοι προετοιμάζονταν για μάχη προκειμένου να προστατεύσουν το νησί από τις επιθέσεις εχθρικών βασιλείων.

 

Ωστόσο, είχαν την δυνατότητα να αποδείξουν τις ικανότητες τους σε ειρηνικές διαδικασίες, όπως εικονικούς διαγωνισμούς μαχών κατά την διάρκεια των ετήσιων εορτασμών Makahiki, προς τιμήν του θεού Lono προστάτη της βροχής και ευφορίας. Με το Makahiki εορταζόταν η εποχή της συγκομιδής και σηματοδοτείτο η έναρξη του νέου έτους. Αυτός ο πολύμηνος εορτασμός ξεκινούσε περί τα μέσα Οκτωβρίου και διαρκούσε μέχρι τον Ιανουάριο συνοδευόμενος με προσωρινή απαγόρευση των πολέμων, καθώς και άρση των νόμων kapu ή άλλων απαγορεύσεων. Μία από αυτές τις απαγορεύσεις ήταν ο αποκλεισμός των απλών ανθρώπων (Makaʻāinana) στην χρήση τόξων. Η τοξοβολία θεωρείτο άθλημα για βασιλείς και ευγενείς, αλλά όλως παραδόξως χρησιμοποιείτο ταυτόχρονα στο κυνήγι τρωκτικών.

Κατά τη διάρκεια της τετράμηνης περιόδου ειρήνης, τα μέλη της κοινότητας (αμφότεροι πολεμιστές και εν δυνάμει πολεμιστές) ενθαρρύνονταν να συμμετάσχουν και να επιδείξουν τις ικανότητές τους σε πολεμικά αθλήματα όπως ρίψη ακοντίου, πάλη, πυγμαχία, και πολεμικές τέχνες. Προς τούτο υπήρχαν αθλητικές εκδηλώσεις – διαγωνισμοί μεταξύ των χωριών και γιορτές, συμβάλλοντας στην τήρηση των πολεμιστών σε ετοιμότητα. Τελετουργικές διαδικασίες οι οποίες περιείχαν αγριότητα και σκληρότητα πραγματοποιούνταν για να εντυπωσιάσουν τους αρχηγούς και το κοινό. Λόγω της έμφασης που προσέδιδαν στην ρεαλιστική εκτέλεση των σεναρίων, υπήρχαν περιπτώσεις πολεμιστών που σκοτώνονταν σε αυτές τις εικονικές αψιμαχίες, παρόλο που οι αγώνες είχαν φιλικό και εορταστικό χαρακτήρα.

Όπως ισχύει για κάθε πολιτισμό, η επιβίωση της Χαβανέζικης κοινωνίας εξαρτιόταν από την δυνατότητα να αποκρούει τις απειλές – εισβολείς, βασιζόμενη στις ικανότητες και το αξιόμαχο των πολεμιστών. Κοινωνικές ομάδες της νήσου, όπως συγγενείς ευγενών – ή ιερείς και Ali’i που αγνόησαν αυτό το βασικό δίδαγμα ήταν δεδομένο ότι θα έχαναν τα προνόμιά τους. Σε γενικές γραμμές το ετοιμοπόλεμο και η ανδρεία των πολεμιστών ήταν υψίστης σημασίας για το βασίλειο. Ο  koa (πολεμιστής) έχαιρε αναγνώρισης, κοινωνικής καταξίωσης και αντιμετωπιζόταν με τον μεγαλύτερο σεβασμό.

Ο πολεμιστής μάθαινε να εκμεταλλεύεται κάθε είδους εργαλείο, το οποίο θα βελτίωνε τον συντονισμό και την αποτελεσματικότητά του. Τα ξύλινα δόρατα χρησιμοποιούνταν στην ξιφασκία, την απόκρουση και η πρακτική εξάσκηση γινόταν σε στόχους όπως επί παραδείγματι οι μπανανιές. Προκειμένου να αναπτύξουν την δύναμη και την ακρίβεια, οι koa εκπαιδεύονταν στο άθλημα «ulu maika (ούλου μάϊκα)» το οποίο ήταν άθλημα ρίψης, που παιζόταν κυρίως κατά την διάρκεια των εορτασμών Makahiki, με σκοπό να αναδείξει την δύναμη και ακρίβεια των ανδρών. Το εν λόγω άθλημα παιζόταν σε γήπεδα των οποίων το μήκος κυμαινόταν από 40 – 80 μέτρα και ως μέσο χρησιμοποιούσαν μπάλες ή δίσκους κατασκευασμένους από πέτρα, ή βασάλτη, ή κοράλια. Στόχος του αθλουμένου ήταν να περάσει την μπάλα ανάμεσα από δύο μικρούς στύλους οι οποίοι απείχαν μεταξύ τους περίπου 23 εκατοστά, χωρίς να ακουμπήσει τους στύλους.

Επίσης εξασκούνταν στην ρίψη ακοντίων, βελών και ζαχαροκάλαμου (στέλεχος) σημαδεύοντας τους μίσχους και τα άνθη των λουλουδιών.

Με την ολοκλήρωση κάθε φάσης εκπαίδευσης, ο πολεμιστής υποβάλλετο σε δύσκολες δοκιμασίες ελέγχου των ικανοτήτων. Σε μία εξ’ αυτών, έπρεπε να σταθεί με τα χέρια απλωμένα –  τις παλάμες προς τα κάτω, χωρίς να χαμηλώσει τους βραχίονές του, ενώ την ίδια στιγμή ένα δεύτερο άτομο περπατούσε επάνω από το δεξί του χέρι, περνούσε επάνω από το κεφάλι του, στον αριστερό βραχίονα και αντίστροφα

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ένας πολεμιστής γινόταν «Ο¯ lohe» δηλαδή επίλεκτος, εφόσον γνώριζε hula (παραδοσιακός χορός) και «ku’iaLua» (πολεμική τέχνη, το όνομα της οποίας προέρχεται από την ομώνυμη θεότητα – προστάτη του εκπαιδευόμενου πολεμιστή).

Οι εν λόγω παραδόσεις ήσαν τόσο σημαντικές, ώστε σύμφωνα με τα θρυλούμενα, η μία στεκόταν στον ίσκιο της άλλης. Ο χορός Hula ήταν αφιερωμένος στην διπλή φύση της Laka – θεάς του δάσους, της βλάστησης, της θεραπείας και της δημιουργικής ενέργειας, ενώ στον αντίποδα υπήρχε η  Kapo Laka θεά της γονιμότητας, μαγείας και σκοτεινών δυνάμεων.

Μέσα – οπλισμός

Οι πολεμικές τέχνες περιλάμβαναν γνώσεις ανθρώπινης ανατομίας και θεραπευτικές τεχνικές, ταυτόχρονα με τις πολυάριθμες λαβές και τα χτυπήματα.

Η Kapu Kuʻialua, Kuʻialua, ή Lua είναι αρχαία Χαβανέζικη πολεμική τέχνη που περιλαμβάνει θλάση οστών, σε λαβές, ρίψεις, σημεία πίεσης, χτυπήματα, χρήση όπλων, στρατηγική μάχης, μάχη ανοιχτής θάλασσας, καθώς και χρήση πυροβόλων όπλων (μετά την  εισαγωγή από τους Ευρωπαίους). Το πραγματικό όνομα της τέχνης αναφέρεται ως «Ku’ialua» και σημαίνει δύο χτυπήματα. Η ονομασία αυτή στη συνέχεια δόθηκε στο θεό αυτής της πολεμικής τέχνης.

Μόνο εκείνοι που σχετίζονταν με την κοινωνική τάξη Ali’i (ευγενείς) επαγγελματίες πολεμιστές, φύλακες, και οι βασιλικές οικογένειες, διδάσκονταν Ku’ialua. Ωστόσο σε περιόδους πολέμου, οι maka’āinana (κοινοί) εκπαιδεύονταν στις βασικές κινήσεις και μεθόδους της πολεμικής τέχνης.

Οι πολεμιστές αφού αφαιρούσαν όλες τις τρίχες, άλειφαν το σώμα τους με λάδι καρύδας, προκειμένου να είναι γλιστερό και να μην είναι εύκολο στον αντίπαλο να εφαρμόσει λαβή. Ο χαρακτηρισμός «O¯ lohe» που αφορά στους «επίλεκτους», σημαίνει «άτριχο». Οι «O¯ lohe» συνιστούσαν μια ελίτ τάξη πολεμιστών που υπηρετούσαν ως σωματοφύλακες των βασιλέων.

Διέθεταν τρομερά όπλα με τα οποία μπορούσαν να επιφέρουν θανατηφόρα χτυπήματα στον αντίπαλο, όπως να θρυμματίσουν οστά – αρθρώσεις και να πλήξουν ζωτικά όργανα.

 

Hoe (κουπί κάνοε – καγιάκ) Χρησιμοποιείτο από τους Κοα ως εργαλείο κωπηλασίας, με το πλατύ τμήμα του οποίου απέκρουαν τις επιθέσεις των εχθρών, ενώ με την άκρη επιτίθεντο.

Hoe Lei o mano (κουπί κάνοε – καγιάκ ενισχυμένο με δόντια καρχαρία) Ίδια χρήση με το προηγούμενο αλλά με θανατηφόρα αποτελέσματα.

Ιwi Σημαίνει ανθρώπινο οστό, ήταν κατασκευασμένο από ξύλο και χρησιμοποιείτο ως λόγχη.

Ka’ane Χρησιμοποιείτο ως μέσο στραγγαλισμού και παγίδευσης.

koakoo-loa Είχε μήκος περίπου 2 μέτρα και με αυτό απέκρουαν ή κατάφεραν χτυπήματα.

kuekue-lei-o-mano Κατασκευασμένο από ξύλο & δόντια καραχαρία, διέθετε λαβή με την οποία απέκρουαν και επέφεραν χτυπήματα, ενώ η αιχμηρή χρησιμοποιείτο ως στιλέτο.

kuekue Ίδια χρήση με το προηγούμενο.

Lei o mano Ίδια χρήση με τo προηγούμενο.

maka-pahoa-lua Ξύλινο – διχαλωτό, αμυντικό και επιθετικό όπλο.

Κάθε «ai» (τεχνική – λαβή) είχε συγκεκριμένη ονομασία που συνήθως περιείχε αναφορές σε θεούς, αρχηγούς, τόπους, πουλιά, θαλάσσια πλάσματα και άλλα πράγματα που βρίσκονται στη φύση ή υλικού πολιτισμού. Οι ονομασίες ήσαν περιγραφικές και ενίοτε ποιητικές όπως επί παραδείγματι: «το ζωνάρι του βασιλέα Liloa», ή «το ρύγχος του χοίρου», ή «η ομορφιά της βραδινής βροχής».

Τα όπλα, οι πολεμικές τέχνες και στρατηγικές των πολεμιστών Κοα βεβαίωναν την ανδρεία, το θάρρος και την πίστη – αφοσίωση στο καθήκον τους, αποτελώντας μια κάστα πολεμιστών πέραν των σημερινών αντιλήψεων. Χωρίς να διαθέτουν τίποτα περισσότερο από τα χέρια τους και ορισμένα απλά όπλα, έθεταν την ζωή τους σε κίνδυνο χωρίς τον παραμικρό δισταγμό. Απτόητοι σε απειλές και χωρίς να πτοούνται από αντιπάλους που διέθεταν καλύτερα όπλα, αυτοί οι αξιοθαύμαστοι πολεμιστές του αρχιπελάγους δεν γνώριζαν το νόημα του φόβου ή κίνδυνο. Ήταν αποφασισμένοι να αγωνισθούν μέχρι θανάτου στο όνομα του βασιλέα τους……..εξάλλου ήσαν οι επίλεκτοι πολεμιστές koa.