Πειρατεία…η χρυσή εποχή (18ος αιώνας)

εξώφυλλο: Πίνακας του 1718 που απεικονίζει τη σύλληψη του Μαυρογένη μετά από μάχη με τον υπολοχαγό Μέιναρντ στον κόλπο Όκρακοκ Jean Leon Gerome Ferris, Public domain, via Wikimedia Commons

Η «χρυσή εποχή της πειρατείας» διήρκεσε περίπου από το 1700 έως το 1725, όταν χιλιάδες άνδρες (και γυναίκες) επιδόθηκαν συστηματικά σε αυτήν προκειμένου να εξασφαλίσουν «τα προς το ζην». Έγινε γνωστή ως «χρυσή εποχή» επειδή οι συνθήκες ήσαν ιδανικές και πολλά από τα διάσημα άτομα που συνδέονται με την πειρατεία, όπως ο Άγγλος Έντουαρντ Τίτς ο επονομαζόμενος «Μαυρογένης», ο Αγγλο – Κουβανός Τζον Ράκαμ ο επονομαζόμενος «Κάλικο Τζακ», ο Ουαλλός Μπαρθόλομιου Ρόμπερτς ή «Μπλακ Μπαρτ» κ.ά, έδρασαν κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου.

Οι λέξεις «πειρατεία» και «πειρατής» προέρχονται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα πειράω-ῶ, το οποίο σημαίνει προσπαθώ, δοκιμάζω. Η πρώτη γραπτή εμφάνιση (τοῖς πειραταῖς) γίνεται σε ένα Αθηναϊκό ψήφισμα της Ελληνιστικής περιόδου προς τιμήν του στρατηγού Επιχάρη, ο οποίος κατά το Χρεμωνίδειο πόλεμο διακρίθηκε στη φύλαξη των ακτών της πόλης.

Στο παρόν άρθρο εξετάζονται στοιχεία που αφορούν στην ζωή – δράση και συνήθειες αυτών των αδίστακτων ληστών της θάλασσας!

Σημαία

Η μαύρη σημαία με την νεκροκεφαλή (Τζόλι Ρότζερ/Jolly Roger) έχει ταυτιστεί με την πειρατεία κυρίως στην τέχνη. Η πειρατική χρήση τους απαντάται σπανίως καθώς ήταν πιο συνετή η χρήση κάποιας άλλης σημαίας ως κάλυψη, αφού καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου τους οι πειρατές ήταν επικηρυγμένοι και η ποινή ήταν θάνατος.

Η σημαία πιθανότατα χρησίμευε ως μέσο επικοινωνίας, δίνοντας στα πλοία – στόχους την ευκαιρία να παραδοθούν χωρίς μάχη. Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 1720, όταν ο Βαρθολομαίος Ρόμπερτς έπλευσε στο λιμάνι Trepassey της Νέας Γης με μαύρες σημαίες να κυματίζουν, τα πληρώματα και των 22 πλοίων στο λιμάνι εγκατέλειψαν τα πλοία τους πανικόβλητα. Υποστηρίζεται (χωρίς σύγχρονες αναφορές) ότι εάν ένα πλοίο αποφάσιζε να αντισταθεί, η σημαία κατέβαινε και υψωνόταν μια κόκκινη (τον 20^ο αιώνα ονομάζεται «Bloody Red») υποδεικνύοντας ότι οι πειρατές σκόπευαν να καταλάβουν το πλοίο με τη βία και χωρίς έλεος. Αυτός ο ισχυρισμός προέρχεται από μία μόνο πηγή, στα μέσα του 18^ου αιώνα ο Sir Richard Hawkins ισχυρίζεται ότι οι πειρατές έδιναν έλεος με τη μαύρη σημαία, ενώ δεν δινόταν έλεος με την κόκκινη σημαία. Ωστόσο, ο εν λόγω ισχυρισμός μπορεί απλώς να σχετίζεται με διαφορετικούς πειρατές, τα πλοία τους, την επιλεγμένη σημαία και συγκεκριμένες πρακτικές λειτουργίας.

Θαμμένοι θησαυροί

Ορισμένοι πειρατές έθαβαν θησαυρούς – χαρακτηριστικότερη περίπτωση αυτή του Ουίλιαμ Κίντ, ο οποίος το έπραξε πριν αναχωρήσει για την Νέα Υόρκη με σκοπό να παραδοθεί και να «καθαρίσει» το όνομά του – όμως οι περισσότεροι το απέφευγαν και υπήρχαν λόγοι για αυτό. Πρώτον τα περισσότερα από τα λάφυρα που συγκεντρώνονταν μετά από μια επιδρομή ή επίθεση διαμοιράζονταν γρήγορα στο πλήρωμα, το οποίο σαφώς προτιμούσε να τα ξοδέψει παρά να τα θάψει. Δεύτερον, μεγάλο μέρος του «θησαυρού» αποτελείτο από ευπαθή υλικά, όπως ύφασμα, κακάο, τρόφιμα κ.ά, τα οποία θα καταστρέφονταν γρήγορα εφόσον θάβονταν. Η ύπαρξη αυτής της εντύπωσης προέρχεται εν μέρει από την δημοτικότητα του κλασικού μυθιστορήματος «Το νησί του θησαυρού» το οποίο αφορά σε ένα κυνήγι για κάποιο θαμμένο πειρατικό θησαυρό.

**Αμάρο Πάργο ένας από τους πιο διάσημους πειρατές τη Χρυσή εποχή της πειρατείας.** AnonymousUnknown author, Public domain, via Wikimedia Commons

Διάρκεια

Οι περισσότεροι πειρατές δεν μακροημέρευαν. Η πειρατεία ήταν μια πολύ σκληρή απασχόληση, κατά την διάρκεια της οποίας πολλοί σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν σε μάχη ή μεταξύ τους, την εποχή που η ιατρική περίθαλψη ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ακόμη και οι πλέον διάσημοι πειρατές, όπως ο Μαυρογένης ή ο Ρόμπερτς, δραστηριοποιήθηκαν για λίγα χρόνια. Ιδιαίτερα ο δεύτερος, ο οποίος είχε μια πολύ επιτυχημένη καριέρα για περίπου τρία χρόνια από το 1719 έως το 1722.

Νόμοι & κανονισμοί

Αν βασιζόταν κάποιος στα μυθιστορήματα και τις κινηματογραφικές ταινίες, θα υπέθετε ότι ήταν εύκολο να είναι κάποιος πειρατής, καθότι δεν είχαν υποχρεώσεις εκτός από να επιτίθενται σε πλούσιες Ισπανικές γαλέρες, το ρούμι έρρεε άφθονο και τα κέρδη ήταν μεγάλα. Στην πραγματικότητα όμως, τα περισσότερα πειρατικά πληρώματα είχαν έναν κώδικα που όλα τα μέλη ήταν υποχρεωμένα να τηρούν. Οι κανόνες αυτοί περιλάμβαναν αυστηρές τιμωρίες για το ψέμα, την κλοπή, ή τις αψιμαχίες επί του σκάφους (οι αψιμαχίες στην ακτή επιτρέπονταν). Οι πειρατές θεωρούσαν τους κανόνες απαραβίαστους και οι συνέπειες σε περίπτωση παράβασης, μπορεί να ήταν ολέθριες.

Η σανίδα

Η τιμωρία της σανίδας αποτελεί πλάνη. Υπάρχουν ορισμένοι πειρατές οι οποίοι περπάτησαν στην σανίδα, αφότου έληξε η «χρυσή εποχή» αλλά ελάχιστα στοιχεία υποδηλώνουν ότι επρόκειτο για συνηθισμένη τιμωρία. Οι πειρατές που διέπρατταν παράβαση ήταν πιθανόν να εγκαταλειφθούν αβοήθητοι σε ένα νησί, να μαστιγωθούν, ή ακόμη και να ριχτούν στην θάλασσα δεμένοι με σχοινί και στη συνέχεια να σύρονται κάτω από την καρίνα. Αυτό αρχικά δεν φαντάζει επώδυνο, αλλά επειδή η καρίνα των πλοίων της εποχής ήταν καλυμμένη με πεταλίδες και όστρακα, είχε ως αποτέλεσμα πολύ σοβαρούς τραυματισμούς, ακόμη και τον θάνατο.

Ιεραρχία

Το πειρατικό πλοίο δεν ήταν μια βάρκα με κλέφτες, δολοφόνους και απατεώνες, αλλά ένα οργανωμένο πλοίο, με αξιωματούχους και σαφή καταμερισμό εργασιών. Ο καπετάνιος αποφάσιζε πού θα πάνε και πότε και σε ποια εχθρικά πλοία θα επιτεθούν. Είχε επίσης την απόλυτη εξουσία κατά τη διάρκεια της μάχης. Ο εφοδιαστής επέβλεπε τη λειτουργία του πλοίου και κατένειμε το πλιάτσικο. Υπήρχαν και άλλες θέσεις, συμπεριλαμβανομένων του ναύκληρου, ξυλουργού, πυροβολητή, οπλίτη και πλοηγού. Η επιτυχία ενός πειρατικού πλοίου εξαρτάτο από τα άτομα που εκτελούσαν τις εργασίες τους και την εποπτεία αυτών που έδιδαν τις διαταγές.

Πειρατικά άντρα

Η Καραϊβική ήταν το ιδανικό κρησφύγετο για πειρατές, καθότι υπήρχαν ελάχιστοι έως καθόλου νόμοι, πολλά ακατοίκητα νησιά για κρυψώνες και επιπλέον αποτελούσε πέρασμα για πολλά εμπορικά πλοία. Αλλά οι πειρατές της «Χρυσής εποχής» δεν εξορμούσαν μόνο από εκεί. Πολλοί διέσχιζαν τον ωκεανό για επιδρομές στα ανοιχτά της δυτικής ακτής της Αφρικής, συμπεριλαμβανομένων του θρυλικού «Μαυρογένη» και του «Μπλάκ Μπαρτ». Άλλοι έπλεαν μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό για να λεηλατήσουν στις θαλάσσιες διαδρομές της Δυτικής Ασίας και Νότιας Ασίας. Ήταν η εποχή που ο διάσημος «Λονγκ Μπεν» πέτυχε μία από τις μεγαλύτερες πειρατικές λείες στον Ινδικό Ωκεανό λεηλατώντας τον θησαυρό του εμπορικού πλοίου Γκαν τζάι Σαβάι.

Bonney,_Anne_(1697-1720)_wikipedia — **Άνν Μπόνι (1697-1720)_**Unknown author, Public domain, via Wikimedia Commons

Γυναίκες πειρατές

Ήταν εξαιρετικά σπάνιο, αλλά ορισμένες γυναίκες φορούσαν πειρατικά ρούχα, έπαιρναν ένα γιαταγάνι και μία πιστόλα και έβγαιναν στις θάλασσες. Τα γνωστότερα παραδείγματα ήταν η Άνν Μπόνι και η Μαίρη Ριντ οι οποίες σάλπαραν με τον Κάλικο Τζακ το 1719. Ήταν μεταμφιεσμένες σε άνδρες και μάχονταν εξίσου καλά (ή καλύτερα) από τους άνδρες συναδέλφους τους. Όταν συνελήφθη ο Κάλικο Τζακ και το πλήρωμά του, οι δύο γυναίκες δήλωσαν έγκυοι και απέφυγαν να κρεμαστούν μαζί με τους άλλους.

Πειρατεία ως επάγγελμα

Ήταν οι πειρατές απελπισμένοι άνδρες που δεν μπόρεσαν να βρουν τίμια δουλειά; Η απάντηση είναι όχι πάντα……..οι περισσότεροι πειρατές επέλεξαν αυτή την ζωή και κάθε φορά που ένα πειρατικό σταματούσε ένα εμπορικό πλοίο, ήταν συνηθισμένο φαινόμενο ορισμένα μέλη του εμπορικού πληρώματος να εντάσσονταν στους πειρατές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι μια «τίμια» δουλειά στη θάλασσα σήμαινε εμπορική ή στρατιωτική υπηρεσία, τις οποίες χαρακτήριζαν απάνθρωπες συνθήκες εργασίας. Οι ναυτικοί ήταν κακοπληρωμένοι, συνήθως εξαπατούνταν στην τελική αμοιβή, υφίσταντο ξυλοδαρμό με το παραμικρό και συχνά αναγκάζονταν να εκτελούν χρέη υπηρέτη. Άρα δεν αποτελεί έκπληξη ότι πολλοί επέλεγαν την περιπετειώδη – ανέμελη και προσοδοφόρα ζωή του πειρατικού πλοίου.

Προέλευση

Δεν ήταν όλοι οι πειρατές της «χρυσής εποχής» αγράμματοι κακοποιοί που ασχολούνταν με την πειρατεία λόγω έλλειψης καλύτερου τρόπου για να κερδίσουν τα προς το ζην. Ορισμένοι από αυτούς προέρχονταν από ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Ο Ουίλιαμ Κιντ ήταν παρασημοφορημένος ναυτικός και πολύ πλούσιος, όταν το 1696, ξεκίνησε μια αποστολή καταδίωξης πειρατών, για να καταλήξει τελικά ο ίδιος πειρατής. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο ταγματάρχης Στιντ Μπόνετ, ο οποίος από πλούσιος ιδιοκτήτης φυτείας στα νησιά Μπαρμπάντος, το 1717 είχε δικό του πειρατικό πλοίο, με τις κακές γλώσσες να λένε ότι το έκανε για να ξεφύγει από την γκρίνια της γυναίκας του!

sir Francis_Drake_ — **Σερ Φράνσις Ντρέϊκ**

Εγκληματίες ή τυχοδιώκτες ;

Κατά τη διάρκεια του πολέμου, τα κράτη προέβαιναν σε αντίποινα αναθέτοντας σε «ιδιωτικά» πλοία να επιτίθενται στα λιμάνια και σκάφη των αντιπάλων. Συνήθως αυτά τα σκάφη κρατούσαν την λεία ή την μοιράζονταν με τα πληρώματα των κυβερνητικών πλοίων. Οι άνδρες των εν λόγω πλοίων ονομάζονταν «κουρσάροι» και γνωστότεροι ήταν o σερ Φράνσις Ντρέϊκ και ο Χένρι Μόργκαν. Αυτοί δεν επιτίθεντο σε Αγγλικά πλοία, λιμένες ή έμπορους και για τον Αγγλικό λαό θεωρούνταν ήρωες, ενώ οι Ισπανοί τους θεωρούσαν πειρατές.