εξώφυλλο: O Μαύρος Πρίγκηπας Robby Copeland, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons

copyright © μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

Ο πρίγκηπας Εδουάρδος της Αγγλίας γνωστός και ως Εδουάρδος του Γούντστοκ και πρίγκηπας της Ακουϊτανίας γεννήθηκε στις 15 Ιουνίου 1330 στο Γούντστοκ και πέθανε στις 8 Ιουνίου 1376. Ήταν πρωτότοκος γιος του Εδουάρδου ΙΙΙ της Αγγλίας και της Φιλίππης του Αινώ. Το 1333 ονομάσθηκε κόμης του Τσέστερ, το 1337 Δούκας της Κορνουάλης και το 1343 πρίγκηπας της Ουαλίας. Το προσωνύμιο «Μαύρος πρίγκηπας» αποδόθηκε στις αρχές του 16^ου αιώνα και οφείλεται πιθανόν στην μαύρη πανοπλία που φορούσε στις μάχες. Υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους στρατιωτικούς διοικητές κατά τη διάρκεια του Εκατονταετούς πολέμου.

Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε ότι οι πρώτοι βασιλείς της Αγγλίας, από την εποχή του Γουλιέλμου του Κατακτητή, είχαν εδαφικά δικαιώματα στη Γαλλία. Ο Ερρίκος ΙΙ, εγγονός του Γουλιέλμου, ήταν Δούκας της Νορμανδίας και Λόρδος της Βρετάνης και όταν παντρεύτηκε την Ελεονώρα της Ακουιτανίας ήλεγχε επίσης την εν λόγω επαρχία. Ο γιος του Ερρίκου ο Ιωάννης έχασε όλες τις Γαλλικές κτήσεις του Αγγλικού στέμματος εκτός από ένα μέρος της Ακουιτανίας, κατάσταση την οποία κληρονόμησε ο Εδουάρδος ΙΙΙ.

Όταν το 1328 ο Φίλιππος VI έγινε βασιλιάς της Γαλλίας, ο Εδουάρδος III ως βασιλέας της Αγγλίας, έπρεπε να αποτίνει φόρο τιμής στον Φίλιππο  – γονυπετής και ασπαζόμενος το πόδι –   κάτι που θεώρησε ότι προσβάλλει την αξιοπρέπειά του. Αισθάνθηκε όπως ακριβώς ο πρόγονός του Ρόλλο ή Ρόλφ ή Ρόμπερτ της Νορμανδίας (αρχηγός των Βίκινγκ & ιδρυτής της Νορμανδικής δυναστείας, οι απόγονοι του οποίου κυβέρνησαν αργότερα την Αγγλία) όταν και αυτός έπρεπε να φιλήσει τα πόδια του βασιλιά Καρόλου. Έτσι ο Εδουάρδος προσπάθησε να πείσει τους άρχοντες της Γαλλίας, ότι ο ίδιος θα έπρεπε δικαιωματικά να είναι βασιλέας της Γαλλίας, αντί να είναι υποτελής, καθότι ο Φίλιππος ήταν εξάδελφος του βασιλέα Καρόλου IV, ενώ ο Εδουάρδος ήταν γιος της αδελφής του.

Όμως υπήρχε ένας παλαιός νόμος στη Γαλλία, που ονομαζόταν Σαλικός νόμος και ο οποίος απαγόρευε να μεταβιβάζονται στις κόρες εδάφη – περιοχές. Λόγω αυτού του νόμου ακυρώθηκε η αξίωση του Εδουάρδου, επειδή προήρχετο από τη μητέρα του. Αυτός όμως ήταν αποφασισμένος να κερδίσει τον Γαλλικό θρόνο δια των όπλων και η ευκαιρία ήρθε από την διαμάχη με το Φίλιππο. Ορισμένοι υποτελείς του Φιλίππου επαναστάτησαν εναντίον του και ο Εδουάρδος βοήθησε στην εξέγερση. Ήλπιζε ότι με αυτόν τον τρόπο θα αποδυνάμωνε τον Φίλιππο και θα τον εξουδετέρωνε ευκολότερα. Το 1337 ο Φίλιππος σε απάντηση κατάσχει τις ιδιοκτησίες του Εδουάρδου στην Γαλλία. Στη συνέχεια ο Εδουάρδος συγκεντρώνει στρατό τριάντα χιλιάδων ανδρών και επιτίθεται στην Γαλλία. Ο Εκατονταετής πόλεμος είχε αρχίσει.

H πραγματική σταδιοδρομία του Μαύρου Πρίγκηπα αρχίζει το 1346, με την εκστρατεία του Εδουάρδου ΙΙΙ στην Νορμανδία. Μόλις φθάνει στο Λα Χόγκ χρίζεται ιππότης από τον πατέρα του και αναλαμβάνει προεξέχοντα ρόλο στην εκστρατεία. Ηγείται της δεξιάς πτέρυγα των Αγγλικών δυνάμεων στο Κρεσύ και παρόλο που δέχεται τρομερή πίεση από τις υπέρτερες Γαλλικές δυνάμεις κερδίζει τη μάχη. Στην εν λόγω μάχη ο Αγγλικός στρατός αποτελείτο από 10.000 άνδρες περίπου και ο Γαλλικός αριθμούσε 24.000 άνδρες με επικεφαλής τον Φιλίππο VI. Οι Γαλλικές απώλειες ήσαν 11 πρίγκιπες, 1.200 ιππότες και 8.000 πεζοί, αριθμός σχεδόν ίσος με ολόκληρο τον Αγγλικό στρατό.

Το επόμενο έτος συμμετέχει στην πολιορκία του Καλαί και τον Οκτώβριο του 1347 επιστρέφει στην Αγγλία με τον πατέρα του. Ήταν ένας από τους πρώτους Ιππότες του τάγματος της Περικνημίδας και συμμετείχε στις ιπποτικές περιπέτειες του πατέρα του στο Καλαί το 1349 και στη μάχη του Γουιντσέλσι το 1350.

Τον Σεπτέμβριο του 1355 φθάνει στην Γασκώνη επικεφαλής του Αγγλικού στρατού όπου γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό και ταυτόχρονα ηγείται επιδρομής μέσω του Αρμανιάκ και Λανγκεντόκ. Μέχρι τον Νοέμβριο είχε φθάσει μέχρι την Ναρμπόν και κατόπιν επιστρέφει στην Μπορντό. Τον Αύγουστο του 1356 ξεκινά από το Μπερζεράκ μία ακόμη εκστρατεία, αυτή τη φορά κατευθυνόμενος προς βορρά. Διεισδύσει στο Λίγηρα, αλλά εκεί αναγκάζεται να οπισθοχωρήσει ενώπιον των υπέρτερων δυνάμεων του βασιλέα Ιωάννη ΙΙ της Γαλλίας. Στις 19 Σεπτεμβρίου οι δύο στρατοί συναντήθηκαν στη μάχη του Πουατιέ, περίπου 6 μίλια νοτιοανατολικά της πόλης όπου 7.000 Άγγλοι νίκησαν 18.000 Γάλλους.

Ήταν η πιο δύσκολη και σημαντική μάχη του Εκατονταετούς Πολέμου και η νίκη του Εδουάρδου οφειλόταν στην ποιοτική υπεροχή, την τακτική και μαχητικότητα του στρατού του. Η διεκδίκηση του δουκάτου του Μπουσέ και η αιχμαλωσία του βασιλιά Ιωάννη επισφράγισε τον θρίαμβό του. Αντιμετώπισε τον αιχμάλωτό του με πρωτοφανή μεγαλοψυχία και τον πήρε μαζί του στο Μπορντό, από όπου έπλευσαν στην Αγγλία τον Μάιο του 1357 και παρέλασαν μαζί στους δρόμους του Λονδίνου. Το 1359 πήρε μέρος στην εισβολή του πατέρα του στην βόρεια Γαλλία και είχε μεγάλο μερίδιο συμμετοχής στις διαπραγματεύσεις της Βρετάνης και του Καλαί.

Τον Οκτώβριο του 1361 o Εδουάρδος νυμφεύεται την εξαδέλφη του Ιωάννα, κόμισσα του Κεντ (1328-1385) κόρη και κληρονόμο του Έντμουντ του Γούντστοκ, κόμη του Κεντ και νεότερο γιο του βασιλιά Εδουάρδου Ι από τη δεύτερη σύζυγό του Μαργαρίτα της Γαλλίας. Η κόμισσα που ήταν διάσημη για την ομορφιά της, ήταν 33 ετών και χήρα του σερ Τόμας Χόλαντ από τον οποίο είχε τρία παιδιά. Ο Φρουασάρτ λέει ότι ο γάμος προήλθε από έρωτα και ο βασιλιάς δεν είχε γνώση για την οικογενειακή κατάσταση της Ιωάννας. Ωστόσο ο Εδουάρδος ΙΙΙ είχε εγκρίνει τις επιλογές του γιου του και τον Ιούλιο του 1362 παρέδωσε σ’ αυτόν όλες τις κτήσεις στη Νότια Γαλλία, με τον τίτλο του πρίγκιπα της Ακουϊτάνης.

Τον Φεβρουάριο του 1363 ο Εδουάρδος και η Ιωάννα μετακομίζουν στην Γασκώνη, η οποία γίνεται ο μόνιμος τόπος διαμονής τους για τα επόμενα οκτώ χρόνια. Διατηρούν μια λαμπρή «αυλή» στο Μπορντό και Ανγκουλμέ και καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να κερδίσουν την υποστήριξη των Γασκώνων, οι οποίες όμως δεν τελεσφόρησαν, καθότι οι περισσότεροι ευγενείς, με επικεφαλής τον Ιωάννη κόμη του Αρμανιάκ, ήσαν δυσαρεστημένοι με τον διαχωρισμό τους από τη Γαλλία και αντιμετώπιζαν με καχυποψία τις προσπάθειες του Εδουάρδου για διοικητικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες είχαν θα επιπτώσεις στα φεουδαρχικά τους δικαιώματα. Ο Εδουάρδος τοποθέτησε Άγγλους σε διοικητικές θέσεις και ουδέποτε ταυτίστηκε με την τοπική ζωή και τις παραδόσεις του πριγκιπάτου. Παρ’ όλα αυτά επέτυχε την απαλλαγή της Ακουϊτανίας, από τις αντίπαλες φατρίες και διατήρησε την ειρήνη για σχεδόν έξι χρόνια.

Το 1367 ο Πέτρος της Καστίλλης ή Πέτρος ο Τρομερός ο καθαιρεθείς βασιλιάς της Καστίλης, επισκέφθηκε τον Εδουάρδο στο Μπορντό και τον πείθει να τον επαναφέρει στο θρόνο του. Τον Φεβρουάριο του 1367 ο Εδουάρδος εισβάλλει στην Ισπανία από το πέρασμα του Ρονσεβάλ. Μετά από μια δύσκολη και επικίνδυνη πορεία φθάνει στο Εβρώ και στις 3 Απριλίου νικά τον Μπερτράντ του Γκεσκλίν στο Ναγιέρα, πετυχαίνοντας την τελευταία μεγάλη νίκη. Στη συνέχεια προχωρά στο Μπούργκος και αποκαθιστά τον Πέντρο στον θρόνο της Καστίλης. Κατόπιν παρέμεινε στην Καστίλη για τέσσερις μήνες, ζώντας κυρίως στο Βαγιαδολίδ, όμως ο στρατός του υπέφερε κατά το ζεστό Ισπανικό καλοκαίρι και ο ίδιος προσεβλήθη από θανατηφόρα ασθένεια.

Τον Αύγουστο του 1367 οδηγεί τα εναπομείναντα στρατεύματα του και επιστρέφει στο Μπορντό, στις αρχές Σεπτεμβρίου. Έχοντας εξαντλήσει όλους τους πόρους στην Ισπανική αποστολή αναγκάζεται να ζητήσει από τους γαιοκτήμονες της Ακουιτανίας έκτακτες επιχορηγήσεις επιβάλλοντας προς τούτο φόρο για τα επόμενα πέντε χρόνια. Οι μεγαλύτεροι βαρόνοι, ωστόσο θεώρησαν αυτόν τον φόρο ως πρόσχημα για εξέγερση. Ο κόμης του Αρμανιάκ που είχε ήδη έλθει σε μυστική συμφωνία με τον Κάρολο V, προσβάλλει τον φόρο στην βουλή του Παρισιού.

Εμφανιζόμενος ενώπιον του σώματος τον Ιανουάριο του 1369, ο Εδουάρδος δηλώνει ότι θα απαντήσει στο Παρίσι μαζί με 60.000 άνδρες. Ο πόλεμος ξεσπά και ο Εδουάρδος διεκδικεί τον τίτλο του βασιλέα της Γαλλίας. Κατόπιν ο Κάρολος V δηλώνει ότι όλες οι Αγγλικές κτήσεις εκπίπτουν και πριν το τέλος του 1369 η Ακουϊτανία ήταν σε πλήρη εξέγερση. Με αδύναμη υγεία και μειωμένους πόρους, ο Μαύρος Πρίγκηψ έδειξε αδυναμία στην αντιμετώπιση των ανταρτών ή την αποτροπή της Γαλλικής εισβολή. Αν και πολύ άρρωστος για να ιππεύσει, επέμενε να ηγηθεί των στρατευμάτων του και στις 19 Σεπτεμβρίου του 1370 πέτυχε την τελευταία του νίκη καταλαμβάνοντας την πόλη της Λιμόζ. Στις αρχές του 1371 επέστρεψε στην Αγγλία, αφήνοντας το καθήκον της υπεράσπισης της Γασκώνης στον αδελφό του Ιωάννη της Γάνδης.

Η τελευταία του δημόσια ενέργεια ήταν να αντιταχθεί στην επιρροή του Λάνκαστερ, στο Αγγλικό Κοινοβούλιο την άνοιξη του 1376. Ο Εδουάρδος απεβίωσε στις 8 Ιουλίου στα ανάκτορα του Ουέστμινστερ και ζήτησε να ταφεί στην κρύπτη του καθεδρικού ναού του Καντέρμπερι δίπλα από το ιερό όπου κατασκευάστηκε ένα παρεκκλήσιο για τον ίδιο και τη σύζυγο του Ιωάννα του Κεντ. Ωστόσο τάφηκε στην νότια πλευρά του ιερού του Τόμας Μπέκετ. Στον τάφο του υπάρχει χάλκινο ομοίωμα του πρίγκιπα κάτω από σκηνές, που απεικονίζουν την Αγία Τριάδα· οι σκηνές αυτές έχουν αντικατασταθεί σήμερα από αντίγραφα, ενώ οι αυθεντικές διακρίνονται σε κοντινή απόσταση. Από την Ιωάννα, την επονομαζόμενη «Λυγερή του Κεντ» που πέθανε στις 7 Αυγούστου 1385, ο Μαύρος Πρίγκηψ απέκτησε έναν μοναχογιό, τον μετέπειτα βασιλέα Ριχάρδο ΙΙ.

Προσωνύμιο «Μαύρος_πρίγκιπας»

Ο Εδουάρδος αναφέρεται ως «Εδουάρδος ο Μαύρος πρίγκιπας» λόγω του μαύρου χρώματος της στολής του, χωρίς να υπάρχει καμιά αναφορά με το συγκεκριμένο παρωνύμιο όσο ζούσε, καθότι ήταν γνωστός μόνο ως «Εδουάρδος του Γούντστοκ». Η ονομασία Μαύρος πρίγκιπας αναφέρεται πρώτη φορά σε κείμενα του 1530, ο Ριχάρδος Γκράφτον τονίζει ότι πολλοί συγγραφείς αναφέρουν τον Εδουάρδο ως «μαύρο πρίγκηπα, με το ίδιο όνομα εμφανίζεται και σε έργα του Σαίξπηρ (1569). Στο έργο του Τζοσούα Μπάρνες: «Η ιστορία του κορυφαίου Άγγλου βασιλιά Εδουάρδου ΙΙΙ'» γίνεται αναφορά για τον γιο του Εδουάρδο πρίγκηπα της Ουαλίας και της Ακουιτανίας που τον ονομάζει «Μαύρο πρίγκηπα» (1688). Η φήμη για την μαύρη πανοπλία δεν έχει αποδοχή και δεν φαίνεται πουθενά στα κείμενα της εποχής του, η μόνη αναφορά υπάρχει για την στολή που φορούσε στην μάχη του Κρεσύ μια πανοπλία από μαυριδερό χάλυβα. Ο Ριχάρδος Μπάρμπερ τονίζει ότι η ονομασία πιθανώς να οφείλεται στους θρύλους του Αγγλικού λαού σχετικά με το όνομα του. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι ονομάστηκε μαύρος λόγω της μεγάλης βαναυσότητας που έδειξε στον Γαλλικό λαό την περίοδο που ήταν δούκας της Ακουιτανίας και γι’ αυτό ο χαρακτηρισμός αρχικά δεν ήταν γνωστός στους Άγγλους και διαδόθηκε στην πατρίδα του μερικούς αιώνες αργότερα.

Ο Θωμάς Φίλλερ αναφέρει: «Τον χαρακτηρισμό Μαύρος Πρίγκηψ τον κέρδισε λόγω των βάναυσων πράξεων του, όχι λόγω της εμφάνισης του» Πρόσφατα η κακή του φήμη για τις αποτρόπαιες πράξεις του ομαδικών σφαγών έχει αμφισβητηθεί από τους ιστορικούς. Η μοναδική στιγμή η οποία έχει καταγραφεί ιστορικά και αποδεικνύει τις φρικαλεότητες του πρίγκηπα ήταν η πολιορκία της Λιμόζ (1370) για την οποία ο ιστορικός Ιωάννης Φρουασσάρτ γράφει :

«Όλοι σε πολύ τραγική κατάσταση άνδρες, γυναίκες και παιδιά έπεφταν στα πόδια του πρίγκηπα να του ζητήσουν συγχώρεση αλλά εκείνος ανηλεής με τεράστιο πάθος για εκδίκηση έσφαξε 3.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά.» 

Ένα πρόσφατο έγγραφο στα Ισπανικά αρχεία γραμμένο από τον ίδιο τον Εδουάρδο αναφέρει για την μεταφορά 200 ευγενών αιχμαλώτων ενώ ένα άλλο κείμενο της εποχής γραμμένο στην κομητεία της Φουά αναφέρει 300 νεκρούς στην πολιορκία της Λιμόζ, σε κάθε περίπτωση ο αριθμός 3.000 είναι υπερβολικός. Αυτό που είναι τελικά αναγνωρισμένο στην συνείδηση των Γάλλων είναι ότι τους κυβέρνησε σαν εκπρόσωπος του πατέρα του με σιδηρά πυγμή και αυστηρότητα, η συμπεριφορά του αυτή τον ονόμασε Μαύρο πρίγκιπα.

Πηγές

http://www.nndb.com/people/963/000094681/

https://en.wikipedia.org/wiki/Edward_the_Black_Prince

Richard Barber ed. (1986), The Life and Campaigns of the Black Prince: from contemporary letters, diaries and chronicles, including Chandos Herald’s Life of the Black Prince, Woodbridge: Boydell,

Pattison, Richard Phillipson Dunn (1910), The Black Prince, London: Methuen

 

Το έργο με τίτλο Μαύρος Πρίγκηπας από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές