εξώφυλλο: Ο Ναπολέων στην μάχη του Βάγκραμ – ελαιογραφία του Horace Vernet – παλάτι Βερσαλλιών.

γράφει ο Χείλων

Στην μάχη του Βάγκραμ (5-6 Ιουλίου 1809) ο Γαλλικός στρατός υπό τον Ναπολέοντα νίκησε τις Αυστριακές δυνάμεις του Αρχιδούκα Καρόλου, κοντά στην Βιέννη, βάζοντας οριστικά τέλος στον «Πέμπτο Συνασπισμό» ήτοι την συμμαχία Αυστρίας – Μεγ. Βρετανίας. Η μάχη εξελίχθηκε γύρω από την νησίδα Λομπάου στον Δούναβη και την πεδιάδα Μάρχφελντ, γύρω από την πολίχνη Ντόιτς- Βάγκραμ, πλησίον της οποίας υπάρχει ο λόφος Βάγκραμ. Πρωταγωνιστής σ’ αυτήν την μάχη (την μεγαλύτερη μέχρι τότε των Ναπολεόντειων πολέμων) όπου συγκρούστηκαν ∼300.000 άνδρες υπήρξε το πυροβολικό. Οι απώλειες ξεπέρασαν τους 80.000, με τους Αυστριακούς να έχουν χάσει ελαφρώς περισσότερους άνδρες από τους Γάλλους. Το διήμερο της μάχης εξελίχθηκε σε μία διαρκή σφαγή.

Μετά την στρατηγική καταστροφή στην μάχη του Άσπερν – Έσσλινγκ τον Μάιο του 1809, ο Ναπολέων ενίσχυσε τον στρατό του με μία Βαυαρική Μεραρχία υπό τον στρατηγό Βρέντε και αποθήκευσε εφόδια στην νησίδα Λομπάου, βόρεια της Βιέννης. Ο Μαρμόν, ο Πρίγκηπας Ευγένιος και ο Ιωσήφ Αντώνιος Πονιατόφσκι προκαλούσαν προβλήματα στον Αυστριακό στρατό σε όλα τα μέτωπα. Ωστόσο, ξέσπασε επανάσταση κατά των Γάλλων στο κατεχόμενο Τυρόλο, υπό την ηγεσία του τοπικού πολέμαρχου Ανδρέας Χόφερ, που προσέβλεπε στο γεγονός ότι ο Ναπολέων δεν θα μπορούσε να καλέσει ως ενισχύσεις επιπλέον Βαυαρικά στρατεύματα. Συγχρόνως η Μεγάλη Βρετανία προετοιμαζόταν να εισβάλει στη βόρεια Ευρώπη, οπότε δεν ανεμένετο αποστολή πρόσθετων στρατευμάτων από την Γαλλία. Ο Ναπολέων ανακάλεσε αμέσως την «Στρατιά της Ιταλίας» υπό τον πρίγκηπα Ευγένιο ντε Μπωαρναί και αυτή ενώθηκε με τον κυρίως στρατό. Οι Γάλλοι προετοιμάστηκαν πυρετωδώς και μέχρι τον Ιούλιο ήσαν έτοιμοι να επιτεθούν στον στρατό του Αρχιδούκα Καρόλου.

ΓΑΛΛΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Μέχρι την ημέρα της μάχης, η νησίδα Λομπάου είχε μετατραπεί σε μια ογκώδη και πληρέστατη αποθήκη εφοδίων και ο Ναπολέων ήταν πανέτοιμος να κινηθεί. Χρησιμοποιώντας ένα ενισχυμένο προγεφύρωμα, άρχισε διάβαση ευρείας κλίμακας της νησίδας με ∼180.000 άνδρες. Ο στρατός του αποτελείτο από το ΙV Σώμα υπό τον Μασσενά, το «Σαξωνικό» IX Σώμα υπό τον Μπερναντότ, το II Σώμα του Ουντινό και το III Σώμα του Νταβού. Επιπλέον συμμετείχαν η Αυτοκρατορική Φρουρά και το «Εφεδρικό ιππικό» υπό τον Ζαν Μπατίστ Μπεσιέρ. Ωςε Επιτελάρχης ορίσθηκε ο Στρατάρχης Λουί Αλεξάντρ Μπερτιέ

Συνολικά ο Γαλλικός στρατός αριθμούσε 178.400 άνδρες ως κάτωθι:

Αυτοκρατορική Φρουρά – 12,363 άνδρες
Εφεδρικό ιππικό – 8,778 άνδρες
II Σώμα Στρατού – 28,060 άνδρες
III Σώμα Στρατού – 36,571 άνδρες
IV Σώμα Στρατού – 30,948 άνδρες
IX Σώμα Στρατού – 16,850 άνδρες
XI Σώμα Στρατού – 10,700 άνδρες
Ιππικό δεξιάς πτέρυγας – 4,177 άνδρες
Στρατιά Ιταλίας – 23,306 άνδρες.

Αναλυτικά η σύνθεση ανά σχηματισμό & διοικητή έχει ως εξής:

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ

Μεραρχία: Στρατηγός Philibert Curial

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Jean-Marie-Pierre-François Dorsenne

Μεραρχία Ιππικού: Στρατηγός Frederic-Louis-Henri Walther

Πυροβολικό: Στρατηγός Jacques Alexandre Bernard Law Lauriston
Έφιππο Πυροβολικό: 36 πυροβόλα
Πεζό Πυροβολικό: 24 πυροβόλα
Βαρύ Πυροβολικό: 12 πυροβόλα

ΕΦΕΔΡΙΚΟ ΙΠΠΙΚΟ

Διοικητής: Στρατάρχης Jean-Baptiste Bessieres

Μεραρχία ιππικού: Στρατηγός Étienne-Marie-Antoine Champion de Nansouty
Ταξιαρχία: Ταξίαρχος Defrance
Ταξιαρχία: Ταξίαρχος Doumerc
Ταξιαρχία: Ταξίαρχος St.Germain
Έφιππο Πυροβολικό

Μεραρχία ιππικού: Στρατηγός Raymond-Gaspard de Bonardi de Saint-Sulpice
Ταξιαρχία: Ταξίαρχος Fiteau
Ταξιαρχία: Ταξίαρχος Guiton
Έφιππο Πυροβολικό

Μεραρχία Ιππικού: Στρατηγός Jean-Toussaint Arrighi de Casanova
Βαριά Ταξιαρχία: Ταξίαρχος Raynaud
Βαριά Ταξιαρχία: Ταξίαρχος Bordesoulle
Έφιππο πυροβολικό

II ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Nicholas Oudinot
Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού: Ταξίαρχος Colbert 
Πορτογαλική λεγεώνα: Ταξίαρχος Logo 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Jean Victor Tharreau
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Conroux 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Albert 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Jarry 
Πυροβολικό: 12 πεζά πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Michel Marie Claparède
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Coehorn 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Razout 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Ficatier 
Πυροβολικό: 12 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Charles Louis Dieudonné Grandjean
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Marion
Ταξιαρχία Πεζικού:Ταξίαρχος Lorencez
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Brun
Πυροβολικό: 16 πυροβόλα
Εφεδρικό Πυροβολικό: 24 πυροβόλα

III ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Louis-Nicolas Davout
Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού: Ταξίαρχος Pajol

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Charles Antoine Morand
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Lacour 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος l’Hullier 
Πυροβολικό: 22 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Louis Friant
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Gilly 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Barbanegre 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Grandeau 
Πυροβολικό: 22 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Charles Étienne Gudin
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Leclerc
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Dupellin
Πυροβολικό: 22 πυροβόλα 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Jacques-Pierre-Louis Puthod
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Girard
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Desailly
Πυροβολικό: 18 πυροβόλα 
Εφεδρικό Πυροβολικό: 30 πυροβόλα 

IV ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης André Masséna

Μεραρχία Ιππικού: Στρατηγός Antoine-Charles-Louis de Lasalle
Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού: Ταξίαρχος Pire 
Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού: Ταξίαρχος Marulaz

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Claude Juste Alexandre Legrand
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Ledru
Ταξιαρχία Baden: Neuenstein 
Πυροβολικό: 12 πυροβόλα 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Claude Carra-Saint-Cyr
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Cosson 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Delasme 
Ταξιαρχία Hesse-Darsmstadt: ….. 
Πυροβολικό: 20 πυροβόλα 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Gabriel Jean Joseph Molitor
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Leguay 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Viviez 
Πυροβολικό 18 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Jean Boudet
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Fririon 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Valory 
Πυροβολικό: 22 πυροβόλα 

IX ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Jean Bernadotte
Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού: Gutschmidt 
Βαριά Ταξιαρχία Ιππικού: Feilitzsch 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Hans Gottlob von Zezschwitz
Ταξιαρχία Πεζικού: Hardtitzsch 
Ταξιαρχία Πεζικού: Zeschau 
Πυροβολικό: 16 πυροβόλα 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Polentz 
Ταξιαρχία Πεζικού: Lecoq 
Ταξιαρχία Πεζικού: Υποστράτηγος Steindel 
Πυροβολικό: 16 πυροβόλα 

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Pierre-Louis Dupas
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Gency 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Veau

XI ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Auguste de Marmont

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Joseph Hélie de Montrichard
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Soyez
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Launay
16 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Bertrand Clausel
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Delzons 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Bachelu 
16 πυροβόλα

ΙΠΠΙΚΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΔΕΞΙΑΣ ΠΤΕΡΥΓΑΣ

Μεραρχία Δραγώνων: Στρατηγός Emmanuel de Grouchy
12 μοίρες ιππικού

Μεραρχία Δραγώνων: Στρατηγός Charles Joseph de Pully
12 μοίρες ιππικού

Μεραρχία ελαφρού ιππικού: Στρατηγός Louis-Pierre Montbrun
10 μοίρες  ιππικού
6 ιππήλατα πυροβόλα

ΣΤΡΑΤΙΑ ΙΤΑΛΙΑΣ

Διοικητής ήταν ο πρίγκηπας Eugene de Beauharnais ένας γενναίος αξιωματικός & θετός γιος του Ναπολέοντα και η σύνθεσή της είχε ως εξής:

ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Jacques MacDonald

Μεραρχία Πεζικού: Υποστράτηγος Jean-Baptiste Broussier 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Dutruy 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Dessaix 
Πυροβολικό: 6 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Jean Maximilien Lamarque
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Huart 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Almeiras 
Πυροβολικό: 6 πυροβόλα

Ιταλική Βασιλική Φρουρά: Στρατηγός Teodoro Lechi 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Fontanelli
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Guerin 
Πυροβολικό: 6 ιππήλατα πυροβόλα

Βαυαρική Μεραρχία: Στρατάρχης Karl Philipp von Wrede
Βαυαρική Ταξιαρχία Πεζικού: Minucci
Βαυαρική Ταξιαρχία Πεζικού: Beckers
Βαυαρική Ταξιαρχία Ιππικού: Preysing
Βαυαρικό Πυροβολικό: 36 πυροβόλα

Σημείωση: Οι Βαυαροί καθυστέρησαν να φθάσουν στο Βάγκραμ με αποτέλεσμα να συμμετέχουν μόνο στην καταδίωξη των Αυστριακών που οπισθοχωρούσαν.

ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής Στρατηγός Paul Grenier

Μεραρχία Ελαφρού Ιππικού: Στρατηγός Louis Michel Antoine Sahuc
Μεραρχία Πεζικού: Μέραρχος Seras 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Garraud 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Roussel 
Πυροβολικό: 6 πυροβόλα

Μεραρχία πεζικού: Στρατηγός Pierre François Joseph Durutte
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Valentin 
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Bruch 
Πυροβολικό: 6 πυροβόλα

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Michel-Marie Pacthod
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Teste
Ταξιαρχία Πεζικού: Ταξίαρχος Abbe
Πυροβολικό: 6 πυροβόλα

ΑΥΣΤΡΙΑΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Στην άλλη πλευρά του Μάρχφελντ, ο Αρχιδούκας Κάρολος διέθετε δύναμη ∼130.000 ανδρών την οποία συγκέντρωσε αρχικά στα υψώματα Ρούσσμπαχ. Η δύναμή του αποτελείτο από το Προωθημένο Σώμα Φρουράς υπό τον Αρμάνδο φον Νόρντμαν, το I Σώμα του Κόμη Χάινριχ Μπελεγκάρντ, το II Σώμα του Στρατηγού Φρειδερίκου Χοεντζόλλερν- Χέχινγκεν,  το  III Σώμα του Κόμη Κόλοβρατ-Καρκόβσκι, το IV Σώμα υπό τον Ρόζενμπεργκ – Ορσίνι, το VI Σώμα υπό τον Κόμη Ιωάννη φον Κλενάου, το Eφεδρικό Σώμα Γρεναδιέρων του Στρατηγού Λιχτενστάιν και εφεδρικές δυνάμεις ιππικού υπό τον Στρατηγό Φρειδερίκο της Έσσης – Χόφμπουργκ.

Συνολικά ο στρατός του Καρόλου (128.968 άνδρες) ήταν ο κάτωθι:

Προωθημένη Φρουρά – 14,365 άνδρες

I Σώμα Στρατού – 21,693 άνδρες

II Σώμα Στρατού – 25,951 άνδρες

III Σώμα Στρατού – 16,596 άνδρες

IV Σώμα Στρατού – 18,187 άνδρες

VI Σώμα Στρατού – 13,740 άνδρες

I Εφεδρικές δυνάμεις (Γρεναδιέροι) & Σώμα Ιππικού – 18,436 άνδρες

Αναλυτικά η σύνθεση ανά σχηματισμό & διοικητή έχει ως εξής:

ΠΡΟΩΘΗΜΕΝΗ ΦΡΟΥΡΑ (Ελαφρά Μεραρχία)
Διοικητής: Στρατάρχης Armand von Nordmann
Έφιππη Ταξιαρχία: Αντιστράτηγος Schneller 
Ταξιαρχία Προωθημένης Φρουράς: Αντιστράτηγος Frelich Stipsich
Ταξιαρχία Προωθημένης Φρουράς: Αντιστράτηγος Vecsey Palatin
Ταξιαρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Meyer
Ταξιαρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Riese
Πυροβολικό: 24 πυροβόλα

I ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Heinrich Graf Bellegarde
Ταξιαρχία Προωθημένης Φρουράς: Αντιστράτηγος Stutterheim Klenau

Μεραρχία Πεζικού: Μέραρχος Dedovich
Ταξιαρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Henneberg
Ταξιαρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Vacquant

Μεραρχία Πεζικού: Μέραρχος Graf de Fresnel
Ταξιαρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Clary Anton Mitrovski
Ταξιαρχία Πεζικού: Αντιστράτηγος Motzen Argentau
Πυροβολικό: 54 πυροβόλα

II ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Πρίγκηπας Friedrich Hohenzollern
Ταξιαρχία Φρουράς: Υποστράτηγος Graf Hardegg

Μεραρχία Πεζικού: Στρατηγός Thomas Brady
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Buresh
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Paar

Infantry Division: Στρατηγός Josef Ulm
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Alstern
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Weid-Runkel
Πυροβολικό: 68 πυροβόλα

III ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Johann Kollowrat
Ταξιαρχία Φρουράς: Υποστράτηγος Schneller

Μεραρχία Πεζικού: Στρατάρχης Friedrich Graf St. Julien
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Lilienberg
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Bieber

Infantry Division: Στρατάρχης Josef Vukassovich
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Grill
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Wratislaw
Πυροβολικό: 54 πυροβόλα

IV ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Πρίγκηπας Franz Seraph of Orsini-Rosenberg
Ταξιαρχία Φρουράς: Υποστράτηγος Provencheres

Μεραρχία πεζικού: Στρατάρχης Louis Aloysius Hohenlohe–Bartenstein
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Hessen-Homburg

Μεραρχία πεζικού: Στρατάρχης Victor Rohan von Guem
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Swinburne

Μεραρχία πεζικού: Στρατάρχης Joseph Radetzky von Radetz
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Weiss
Πυροβολικό: 60 πυροβόλα

VI ΣΩΜΑ ΣΤΡΑΤΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Johann Graf von Klenau
Ταξιαρχία Φρουράς: Υποστράτηγος Wallmoden

Μεραρχία πεζικού: Στρατηγός Graf Hohenfeld
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Alder
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Hoffmeister

Μεραρχία πεζικού: Στρατηγός Friedrich Kottulinski
Ταξιαρχία πεζικού: Υποστράτηγος Splenyi

Μεραρχία πεζικού: Στρατηγός Karl von Vincent
Ταξιαρχία Ελαφρού Πεζικού: Υποστράτηγος Vecsey
Ταξιαρχία Υποστήριξης: Υποστράτηγος Mariassy
Πυροβολικό: 64 πυροβόλα

ΕΦΕΔΡΙΚΟ ΣΩΜΑ ΓΡΕΝΑΔΙΕΡΩΝ

Διοικητής: Πρίγκηπας Johann I Joseph Liechtenstein

Μεραρχία Γρεναδιέρων: Στρατηγός Aspre von Hoobruck
Ταξιαρχία Γρεναδιέρων: Υποστράτηγος de Merville
Ταξιαρχία Γρεναδιέρων: Υποστράτηγος Hammer

Μεραρχία Γρεναδιέρων: Στρατάρχης Johann Prohaska
Ταξιαρχία Γρεναδιέρων: Υποστράτηγος Murray de Melgum
Ταξιαρχία Γρεναδιέρων: Υποστράτηγος Steyrer von Edelberg
Πυροβολικό: 36 πυροβόλα

ΣΩΜΑ ΙΠΠΙΚΟΥ

Διοικητής: Στρατάρχης Friedrich VI Hessen Homburg
Ταξιαρχία Ιππικού: Υποστράτηγος Kroyer von Helmsfels
Ταξιαρχία Ιππικού: Υποστράτηγος Ignatz Lederer
Ταξιαρχία Ιππικού: Υποστράτηγος de Hurbal

Μεραρχία Ιππικού: Στρατάρχης Karl–Filip Schwarzenberg
Ταξιαρχία Ιππικού: Υποστράτηγος Teimern
Cavalry Brigade: Υποστράτηγος Timoteus Kerekes

Μεραρχία Ιππικού: Στρατάρχης Graf Nostitz–Rieneck
Ταξιαρχία Ιππικού: Υποστράτηγος Leopold Rotkirch
Ταξιαρχία Ιππικού: Υποστράτηγος Wartensleben
Πυροβολικό: 54 πυροβόλα

Η ΜΑΧΗ

Έχοντας καταλάβει ο Ναπολέων το νησί Λομπάου, ενίσχυσε την περιοχή με τεράστια πυροβόλα από το οπλοστάσιο της Βιέννης. Την 1 Ιουλίου στήθηκε το αρχηγείο και ασφαλίστηκαν οι γέφυρες μεταξύ νότιας όχθης και νησιού. Τα Γαλλικά στρατεύματα προετοιμάσθηκαν να προσβάλουν την βόρεια όχθη, όπου ανέμεναν τα στρατεύματα του του Καρόλου. Πεπεισμένος ότι ο Ναπολέων θα εκδήλωνε επίθεση ακολουθώντας την ίδια τακτική με τις μάχες στο Άσπερν – Έσσλιγκ προσπαθώντας να διαβεί την ίδια γέφυρα, ο Κάρολος κατέλαβε και ενίσχυσε τα προαναφερθέντα χωριά καθώς και το Enzersdorf, με μια μεγάλη σειρά οχυρώσεων. Οι αρχικές υποψίες του Αρχιδούκα επιβεβαιώθηκαν μετά την τριήμερη κίνηση (μεταξύ 30 Ιουνίου και 2 Ιουλίου) που πραγματοποίησαν Γαλλικά στρατεύματα υπό τον Λεγκράν, τα οποία διέσχισαν το Μούλαου (μικρότερο νησί μεταξύ του Λομπάου και του Έσσλιγκ) και ξεκίνησαν χωματουργικές κατασκευές. Αυτό έμελλε να αποδειχθεί απλώς μια εκτροπή. Με ολόκληρο τον στρατό να συγκεντρώνεται στην πεδιάδα Μάρχφελντ, ο Κάρολος συνειδητοποίησε μέχρι τις 3 Ιουλίου ότι δεν θα γινόταν Γαλλική επίθεση και απέσυρε το μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων του πίσω στα υψώματα κοντά στο Ρούσσμπαχ.

Τη νύχτα της 4^ης Ιουλίου εκδηλώθηκε σφοδρή καταιγίδα η οποία παράλληλα με το Γαλλικό πυροβολικό, κάλυψε τον Ναπολέοντα και τα στρατεύματά του που προχώρησαν κατά μήκος του Δούναβη. Το πρωί της 5 Ιουλίου, περισσότεροι από 30.000 άνδρες υπό τους Ουντινό, Νταβού και Μασσενά βαδίζοντας υπό καταρρακτώδη βροχή αφού διέσχισαν την κενή νοτιοανατολική γωνία του Λομπάου, συγκεντρώθηκαν στην βόρεια όχθη. Έως τις 9 το πρωί, οι σημαντικές γέφυρες του Ένζερντοφ, του Βίτταου και του Μούλαϊν βρίσκονταν υπό Γαλλικό έλεγχο. Ωστόσο, ο Ναπολέων ενώ είχε προβλέψει μεγάλη παρουσία εχθρού κατά μήκος της γραμμής Άσπερν – Έσσλινγκ – Ένζερντοφ και συνειδητοποιώντας ότι αυτό δεν συνέβαινε, αναγκάστηκε να προσαρμόσει τα σχέδια μάχης. Ο Κάρολος είχε υιοθετήσει μια αρκετά ασφαλή αμυντική θέση σε όλο τον υπερυψωμένο άξονα του Γκέρασντοφ – Βάγκραμ– Μπάουμεστοφ – Μαρκγκράνοισιντλ, αλλά έχοντας ανάγκη υποστήριξης, είχε στείλει αποστολές στον Αρχιδούκα Ιωάννη, ζητώντας του επισπεύσει την άφιξή του κατά μήκος του ποταμού για να ενισχύσει την αριστερή πτέρυγα. Ο Ουντινό, μαζί με τους Λασάλλ και Μαρουλάζ, προωθήθηκαν και κατέλαβαν το Ρούτζεντοφ, στα βορειοανατολικά του Βιτάου. Αργά στις 5 Ιουλίου, ο Ναπολέων διέταξε μια βιαστική μετωπική επίθεση, κατά την οποία στρατεύματα υπό τον Ντουπά και στη συνέχεια, υπό τον Μπερναντό εισήλθαν στο Βάγκραμ, αλλά αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν λόγω της σθεναρής αντίστασης των Αυστριακών.

Το επόμενο πρωί, με τον Μπουντέ μόνον του να προστατεύει την Γαλλική αριστερή πλευρά, ο Μασσενά προχώρησε στο Αντερκλάα. Μετά την αποτυχία του Ναπολέοντα να καταλάβει το Βάγκραμ το προηγούμενο βράδυ, ο Κάρολος διέταξε τον Κλενάου να προελάσει στο Άσπερν και ο Κολοβράτ να φύγει από το Λεοπολντάου και να κατευθυνθεί προς την πεδιάδα γύρω από το Μπράιτλυ. Ο Ρόζενμπεργκ, στην Αυστριακή αριστερή πλευρά, επρόκειτο να επιτεθεί σε ότι βρισκόταν μπροστά του, για να εκτρέψει τα Γαλλικά στρατεύματα μακριά από τον άξονα Κλενάου – Κολοβράτ. Το σχέδιο αυτό, αν και καλά σχεδιασμένο, παρεμποδίστηκε από την αργή αντίδραση των στρατιωτών στις εντολές και την αποτυχία του Αρχιδούκα Ιωάννη να φτάσει εγκαίρως για να προσφέρει υποστήριξη. Στις 4 π.μ., σύμφωνα με εντολή του Καρόλου, ξέσπασαν έντονες συγκρούσεις μεταξύ των στρατευμάτων του Ρόζενμπεργκ και της Γαλλικής δεξιάς πτέρυγας, υπό τον Νταβούτ. Ο Ναπολέοντας διέταξε τον Νανσουτί να εκδηλώσει επίθεση στη δεξιά πτέρυγα του Ροζενμπεργκ.

Λόγω της μη εμφάνισης των Κόλοβρατ και Κλέναου στη Γαλλική αριστερή πτέρυγα που άφησε τον Ρόζενμπεργκ απομονωμένο, αυτός και τα στρατεύματά του υποχώρησαν ξανά στον ποταμό Ρούσσμπαχ. Την ίδια στιγμή, η Αντερκλάα άλλαξε χέρια μεταξύ των Γαλλικών και Αυστριακών στρατευμάτων, καθώς ο Μασσενά και ο Σαίν Κύρ συγκρούστηκαν με τον Μπέλλεγκαρντ. Προκειμένου να αποτελέσει σημείο εστίασης για την Γαλλική αριστερή πλευρά, ο Μασσενά έπρεπε να μετακινηθεί νότια από την Αντερκλάα πίσω προς την Άπερν για να εμποδίσει την προώθηση του Κλέναου, μία κίνηση που θα τον άφηνε επικίνδυνα ευάλωτο στους Γρεναδιέρους του Λιχτενστάιν και τα στρατεύματα του Κόλοβρατ. Υπό τα καταιγιστικά πυρά υποστήριξης του Γαλλικού πυροβολικού που προκάλεσαν τεράστια κενά στις δυνάμεις του Κόλοβρατ μεταξύ του Σούσσενμπρουν και του Μπράιτενλι, ο Μασσενά έφτασε κοντά στο Άσπερν και με την υποστήριξη του Λασάλλ και του πυροβολικού του Σαιν Ζερμαίν έφθασε στο Λομπάου, εγκλωβίζοντας τον Κλενάου. Ο Μπουντέ, ο οποίος είχε απομείνει για να υπερασπιστεί την Γαλλική αριστερή πτέρυγα, είχε χάσει το πυροβολικό του και είχε υποχωρήσει πίσω στην αρχική γέφυρα Άσπερν. Ωστόσο, η Αυστριακή προώθηση ήταν εντυπωσιακή χάρη στο πυροβολικό του Ράινερ, το οποίο στάθμευε στο Λομπάου.

Την αυγή της επόμενης ημέρας, οι Αυστριακοί αντεπιτέθηκαν αρχικά στο δεξιό Γαλλικό πλευρό. Αυτή η κίνηση ήταν παραπλανητική προκειμένου να παρασυρθούν μακριά οι Γαλλικές εφεδρείες. Η πραγματική επίθεση στόχευε τους Γάλλους που αφέθηκαν γύρω από το χωριό Αντερκλάα, όπου δύο Αυστριακά Σώματα κατόρθωσαν να απωθήσουν το ΙΧ Σαξωνικό Σώμα. Για να ανακόψει την Αυστριακή επίθεση, ο Ναπολέων έδωσε εντολή στον Λοριστόν να συστήσει μια μεγάλη πυροβολαρχία με 112 πυροβόλα η οποία να βομβαρδίσει ανηλεώς τους προελαύνοντες Αυστριακούς σχηματισμούς, από απόσταση βολής μουσκέτου, λέγοντας συγκεκριμένα: «εξαφανίστε τις εχθρικές μάζες».

Κάθε πυροβόλο έριξε περίπου 200 βολές. Ο θόρυβος των κανονιοβολισμών ήταν εκκωφαντικός σε σημείο που οι Γάλλοι βετεράνοι τον περιέγραψαν «..ως το τέλος του κόσμου». Το Σώμα του Μασσενά κλήθηκε να σταθεροποιήσει το Σαξονικό μέτωπο και σε συνεργασία με το ιππικό να κρατήσει τη γραμμή του ποταμού. Εν τω μεταξύ στο Γαλλικό δεξιό πλευρό τα πράγματα πήγαιναν καλύτερα για τους Γάλλους, με τους Ουντινό και Νταβού να προωθούνται στο χωριό Μαργκραφνόισιντλ. Γύρω από το χωριό έλαβε χώρα μια σφοδρή & αιματηρή σύγκρουση, με το Σώμα του Νταβού ν’ απωθεί τελικά τα στρατεύματα του Ρόζενμπεργκ. Ο Αυτοκράτωρ βλέποντας τον Νταβού να κατισχύει, είπε στο Επιτελείο του: «Κύριοι, η μάχη κερδήθηκε».

Η αποφασιστική επίθεση της μάχης ενάντια στο προελαύνον Αυστριακό κέντρο ξεκίνησε από τον Στρατηγό Μακντονάλ, για την οποία του χορηγήθηκε η στραταρχική ράβδος στο πεδίο της μάχης. Ο Μακντονάλ σχημάτισε με τα στρατεύματά του μια σφήνα δυνάμεως περίπου 8.000 ανδρών και χρησιμοποιώντας αυτόν τον σχηματισμό, μετά από άγρια μάχη με ξιφολόγχες, διέσπασε το Αυστριακό κέντρο, διαχωρίζοντας τον εχθρικό στρατό και χαρίζοντας την νίκη στον Αυτοκράτορα. Μεταξύ εκείνων που σκοτώθηκαν σ’ αυτήν την φάση τους μάχης ήταν και ο γενναίος Στρατηγός Ιππικού Λασσάλ.

Ο Κάρολος είχε ζητήσει βοήθεια από τον αδελφό του Αρχιδούκα Ιωάννη, αλλά τελικά έφθασε με τα στρατεύματά του (13.000) το επόμενο πρωί, πολύ αργά για να βοηθήσει τον Κάρολο. Πέντε ημέρες μετά την μάχη, οι Γάλλοι νίκησαν την οπισθοφυλακή των υποχωρούντων Αυστριακών στο Τσνάιμ, γεγονός που ανάγκασε τον Κάρολο να συμφωνήσει σε ανακωχή. Το αποτέλεσμα ήταν η υπογραφή της Συνθήκης του Σένμπρουν, που σήμαινε την απώλεια του 1/6 του πληθυσμού της Αυστριακής Αυτοκρατορίας, μαζί με σημαντικά εδάφη.

Η μάχη του Βάγκραμ όπως ελέχθη αρχικά ήταν η μεγαλύτερη εκείνης της εποχής. Περισσότεροι από 300.000 άνδρες αγωνίστηκαν επί δύο μέρες κατά μήκος ενός μεγάλου μετώπου. Για τους Αυστριακούς, οι απώλειες ανέρχονταν σε 23.750 νεκρούς και τραυματίες, 7.500 αιχμαλώτους και περίπου 10.000 αγνοούμενους, πολλοί από τους οποίους επέστρεψαν αργότερα στα Συντάγματά τους. Επιπλέον, οι Αυστριακοί έχασαν 10 στρατηγούς και 20 πυροβόλα. Οι εκτιμήσεις για τις Γαλλικές απώλειες ποικίλλουν, περίπου 27.500 σκοτώθηκαν και τραυματίστηκαν και 10.000 συνελήφθησαν ή αγνοούνταν. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Γάλλοι έχασαν ελαφρώς περισσότερους διοικητές από τους Αυστριακούς, 12στρατηγούς και 21 πυροβόλα. Μετά την μάχη, ο Ναπολέων είπε: «ουδέποτε ο πόλεμος ήταν έτσι, αυτή η ημέρα δεν έχει αποτέλεσμα.»

Πέραν των άλλων, το Βάγκραμ ήταν η πρώτη μάχη στην οποία ο Ναπολέων απέτυχε να σημειώσει μία άνετη νίκη με σχετικά λίγες απώλειες. Αυτό το γεγονός ήταν  ενδεικτικό της βαθμιαίας πτώσης στην ποιότητα των στρατευμάτων του Ναπολέοντα, αλλά και της αυξανόμενης εμπειρίας και ικανότητας των αντιπάλων του, οι οποίοι διδάσκονταν από τα λάθη τους.

Οι απώλειες όμως που υπέστησαν οι Γάλλοι σε έμπειρα στελέχη και στρατηγούς διαφόρων βαθμίδων, ήταν κάτι το οποίο οι Γάλλοι δεν επρόκειτο να αναπληρώσουν με ευκολία. Η απόλυση του Μπερναντότ από την «Μεγάλη Στρατιά» για την αποτυχία του να κρατήσει το κέντρο της παράταξης στο Αντερκλάα και την υποχώρησή του, παρά την αντίθετη εντολή του Αυτοκράτορα, θα είχε βαρείες συνέπειες για τον Ναπολέοντα τα επόμενα χρόνια. Απροσδόκητα εκλεγμένος ως κληρονόμος του θρόνου της Σουηδίας τον επόμενο χρόνο, ο πρώην Στρατάρχης θα αποδεικνύονταν τελικά ένα ενεργό πλεονέκτημα για τους συμμάχους.

Πηγές

http://www.napolun.com/mirror/napoleonistyka.atspace.com/Battle_of_Wagram_1809.htm

Βιβλιογραφία

James Arnold – «Napoleon Conquers Austria», Praeger Publishers, Connecticut USA

Baron de Marbot – «The Memoirs of Baron de Marbot» Vol. I

The Department of History at the US Military Academy – series of campaign atlases Marbot – «Memoirs of General Baron de Marbot»

Macdonald – «Recollections of Marshal Macdonald»

Chandler – «Dictionary of the Napoleonic Wars»