Ιξός (γκι)…ο δολοφόνος των θεών

εξώφυλλο: Ο Μπαλντρ είναι ξαπλωμένος στο προσκήνιο χτυπημένος από το γκι του Χοντ ο οποίος στέκεται στα αριστερά, απλώνοντας τα χέρια του. Αριστερά, ο Λόκι προσπαθεί να κρύψει το χαμόγελό του. Ο Όντιν κάθεται στη μέση του Εσίρ και ο Θορ είναι στα αριστερά του. Στο βάθος διακρίνονται το Ιγκντρασίλ και τα τρία Νορνς. Christoffer Wilhelm Eckersberg, Public domain, via Wikimedia Commons

Ο Μπάλντρ (ή Μπαλντούρ) ο Σκανδιναβικός θεός του φωτός και της ομορφιάς, ήταν αγαπητός στους πάντες, από όλο σχεδόν το Πάνθεον των θεών (Εσίρ) μέχρι τα φυτά και τις πέτρες της γης. Ως εκ τούτου, όταν άρχισε να βλέπει όνειρα και να έχει προαισθήματα για τον θάνατό του, το Εσίρ συνήλθε και ορκίστηκε να κάνει τα πάντα ώστε ουδείς να βλάψει τον Μπάλντρ, έναν όρκο που τα περισσότερα όντα και στοιχεία ήταν υποχρεωμένα να τηρήσουν.

Σύμφωνα με την Νεότερη Έντα (Prose Edda) μια συλλογή Σκανδιναβικών μύθων που έγραψε ο ιστορικός και λόγιος Σνόρρι Στούρλουσον (1179-1241) η μητέρα του Μπάλντρ, Φρίγκα, έλαβε υποσχέσεις από φωτιά, νερό, μέταλλα, πέτρες, φυτά, άγρια ζώα, δηλητήρια, ακόμη και ασθένειες και ιούς, ότι δεν θα βλάψουν τον γιο της. Όταν συγκεντρώθηκαν όλοι οι όρκοι, ο Μπάλντρ ήταν τόσο άτρωτος που ακόμη και οι ίδιοι οι θεοί, διασκέδαζαν πετώντας πέτρες, ρίχνοντας βέλη, ακόμη και χτυπώντας ή μαχαιρώνοντας τον Μπάλντρ, χωρίς αποτέλεσμα. Η ικανότητα του Μπάλντρ επαινέθηκε από όλουςτους θεούς εκτός από έναν. Ο Λόκι, ο σύνηθης παραβάτης της Σκανδιναβικής μυθολογίας, απεχθανόταν το άτρωτο του Μπαλντρ. Ως εκ τούτου, άρχισε να ερευνά ελπίζοντας ότι όπως στον Αχιλλέα, θα μπορούσε να βρει ένα ευάλωτο σημείο στην υπερφυσική προστασία του Μπάλντρ.

Ο Baldr σκοτώνεται από τον Höðr και τον Loki από το Ισλανδικό χειρόγραφο του 18ου αιώνα SÁM 66 υπό τη φροντίδα του Ινστιτούτου Árni Magnússon στην Ισλανδία Public domain wikimedia commons

Κατά τη διάρκεια της έρευνάς του, ο Λόκι βασίστηκε στην ικανότητά του να αλλάζει μορφή. Μεταμορφώθηκε σε γυναίκα και στη συνέχεια άρχισε μια συζήτηση με την Φρίγκα. Ξεκίνησε τις ερωτήσεις του με αυτοσυγκράτηση, ρωτώντας γιατί οι θεοί επιτίθονταν εκ περιτροπής στον Μπάλντρ. Με υπερηφάνεια η Φρίγκα διακήρυξε ότι οι θεοί διασκέδαζαν με μάταιες επιθέσεις εναντίον του γιου της – εξηγώντας ότι όλα τα όπλα που συγκέντρωσαν οι θεοί, είχαν δώσει όρκους να μην βλάψουν τον Μπάλντρ. Ο Λόκι απάντησε ότι ήταν αδύνατον να έχει λάβει όρκους προστασίας από κάθε πιθανό κομμάτι του σύμπαντος. Σε αυτό, η Φρίγκα απάντησε ότι, πράγματι, συγκέντρωσε υποσχέσεις από όλα όσα υπήρχαν εκτός από ένα μικρό φυτό το γκι, εξηγώντας ότι το ήταν πολύ μικρό για να απαιτήσει όρκο. Σε μια άλλη εκδοχή, η Φρίγκα απλά πίστευε ότι το γκι ήταν πολύ μικρό και αδύναμο για να προκαλέσει οποιαδήποτε βλάβη. Με αυτές τις πληροφορίες ο Λόκι έφυγε και έψαξε για το φυτό που μπορούσε να βλάψει τον Μπάλντρ.

Όταν ο Λόκι επέστρεψε με ένα κλαδί γκι, οι θεοί εξακολουθούσαν να χτυπούν ελαφρά τον Μπάλντρ, παρακολουθώντας με δέος καθώς κάθε χτύπημα ήταν μάταιο. Ο Λόκι βρήκε τον μόνο θεό που δεν συμμετείχε στη διασκέδαση – τον Χόντ τον τυφλό θεό του σκότους και του χειμώνα ο οποίος είχε μεγάλη δύναμη. Ο Χόντ εξήγησε ότι δεν είχε όπλο μαζί του, αλλά ακόμα κι αν είχε δεν μπορούσε να στοχεύσει, λόγω της κακής όρασής του. Τοποθετώντας το γκι στα χέρια του Χόντ, ο Λόκι υποσχέθηκε να καθοδηγήσει την βολή του τυφλού θεού. Ο Χοντ συμφώνησε με την ιδέα και αφού έλαβε θέση, έριξε το γκι είτε σαν ακόντιο, είτε με τόξο. Η βολή βρήκε στόχο και προς έκπληξη των θεών διαπέρασε κατευθείαν τον Μπάλντρ, που έπεσε στο έδαφος νεκρός.

**Η τιμωρία του Loki** Signed «H. L. M.», Public domain, via Wikimedia Commons

Σε μια άλλη εκδοχή του μύθου, ο Χόντ διαδραμάτισε πιο ενεργό ρόλο στη δολοφονία, μέχρι το σημείο της προσωπικής απόκτησης και χρήσης του όπλου που θα σκότωνε τον Μπάλντρ. Είτε έτσι είτε αλλιώς, σε όλες τις γνωστές εκδοχές του μύθου, ο Χόντ έδωσε το τελικό χτύπημα που οδήγησε στο θάνατο του Μπάλντρ. Ωστόσο, στην έκδοση του Σνόρρι Στούρλουσον, ο Λόκι είχε τη μεγαλύτερη ευθύνη. Ως τιμωρία, θα τον αιχμαλώτιζαν, θα τον έδεναν και θα τον άφηναν κάτω από ένα φίδι που έσταζε συνεχώς δηλητήριο προς το πρόσωπό του. Η σύζυγος του Λόκι, Σίγκιν, φέρεται να ήταν εκεί για να μαζεύει το μεγαλύτερο μέρος του δηλητηρίου σε ένα μπολ, αλλά κάθε φορά που κινούνταν για να αδειάσει το μπολ με το δηλητήριο, μερικές σταγόνες έπεφταν πάντα στον Λόκι πριν αυτή επιστρέψει με το άδειο μπολ.

Το πνεύμα του Μπάλντρ μπορεί να πήγε στον Κάτω Κόσμο, αλλά το σώμα του παρέμεινε άψυχο με τους θεούς. Οι Εσίρ πραγματοποίησαν κανονική κηδεία για το σώμα του Μπάλντρ και έστησαν νεκρική πυρά για τον αγαπημένο τους σύντροφο σε ένα πλοίο που θα έσπρωχναν στη θάλασσα. Δυστυχώς, όταν η σύζυγος του Μπάλντρ, Νάννα, είδε το νεκρό σώμα του συζύγου της να τοποθετείται στο πλοίο, κατέρρευσε και αυτή, συνοδεύοντας τον σύζυγό της στη χώρα των νεκρών. Αφού ο Μπάλντρ και η Νάννα τοποθετήθηκαν μαζί στο πλοίο και άναψε η φωτιά, ένας άτυχος νάνος που βρισκόταν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή έκανε το λάθος να σταθεί μπροστά στον συναισθηματικά φορτισμένο Θορ. Σύμφωνα με τον Στούρλουσον, ο Θορ έριξε τον φτωχό νάνο κατευθείαν στη φωτιά, με αποτέλεσμα να βρει φρικτό θάνατο.

Ο θεός Odin ψιθυρίζει στο αυτί του νεκρού Baldr, που βρίσκεται στη βάρκα. Ο κατάλογος των εικονογραφήσεων στο μπροστινό μέρος του βιβλίου δίνει σε αυτό τον τίτλο Τα τελευταία λόγια του Όντιν στον Μπαλντρ. W.G. Collingwood (1854 – 1932), Public domain, via Wikimedia Commons

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το σώμα του Μπάλντρ ήταν νεκρό, αλλά το πνεύμα του κατοικούσε στον Κάτω Κόσμο που τον έλεγχε η θεά Χελ, κόρη του Λόκι, στην οποία ανατέθηκε από τον παντοδύναμο Όντιν. Μόλις οι θεοί συνήλθαν από το αρχικό σοκ, η μητέρα του Μπάλντρ, Φρίγκα τους ζήτησε να ταξιδέψουν στη χώρα των νεκρών για να διαπραγματευτούν με την Χελ και να της ζητήσουν να επιστρέψει τον Μπάλντρ πίσω στους ζωντανούς. Ο Χέρμοντ, αδελφός του Μπάλντρ, συμφώνησε και ξεκίνησε την αναζήτηση.

Όταν ο Χέρμοντ έφτασε στο Κάτω Κόσμο, διαπίστωσε ότι ο Μπάλντρ και η Νάννα είχαν τοποθετηθεί σε τιμητικές θέσεις. Η Χελ άκουσε την έκκληση του Χέρμοντ και προθυμοποιήθηκε να αφήσει τον Μπάλντρ να φύγει εφόσον το σύμπαν θρηνούσε με ειλικρινή δάκρυα θλίψης γι’ αυτόν. Ο Χέρμοντ επέστρεψε στους υπόλοιπους θεούς με τις απαιτήσεις της Χελ και αμέσως έστειλαν μηνύματα δίνοντας εντολή στο σύμπαν να κλάψει για τον Μπάλντρ.

Όπως και με τους προηγούμενους όρκους, φαινόταν ότι το έργο θα είχε ολοκληρωθεί. Άνθρωποι, φυτά, ζώα, στοιχεία – τα πάντα κάτω από τον ήλιο – άρχισαν να κλαίνε για τον Μπάλντρ. Ωστόσο, ένα ον αρνήθηκε να κλάψει με αποτέλεσμα η Χελ να αρνηθεί να αφήσει τον Μπάλντρ να επιστρέψει στους ζωντανούς. Το άτομο που αρνήθηκε να θρηνήσει ήταν είτε ο γίγαντας Θοκ είτε ο διαβόητος Λόκι, αλλά ίσως πρόκειται για το ίδιο άτομο.

Κατά ειρωνικό τρόπο, σύμφωνα με τη Σκανδιναβική προφητεία, ο Μπάλντρ (καθώς και ο δολοφόνος του, Χόντ) προβλεπόταν να εγκαταλείψει τον Κάτω Κόσμο και να συνεχίσει να ζει μετά τους θανάτους των μεγάλων θεών στο Ράγκναροκ. Έτσι, παρόλο που ήταν ο πρώτος σημαντικός θεός που πέθανε, θα επέστρεφε ως ίσως ο ισχυρότερος θεός της επόμενης θεϊκής γενιάς μετά την αποκάλυψη του Ράγκναροκ.