Βαλχάλλα

εξώφυλλο: Απεικόνιση Βαλκυριών που συναντούν τον θεό Χάιμνταλ καθώς μεταφέρουν έναν νεκρό στη Βαλχάλλα (1906) του Lorenz Frølich Lorenz Frølich, Public domain, via Wikimedia Commons

γράφει ο Χείλων

Σύμφωνα με την Σκανδιναβική μυθολογία…… Βαλχάλλα = αίθουσα των σφαγιασθέντων ήταν ο μεταθανάτιος χώρος όπου ο θεός Όντιν στέγαζε τους γενναίους πολεμιστές, προκειμένου να συνδράμουν στον αέναο αγώνα ενάντια στον λύκο Φενρίρ κατά την διάρκεια του Ράγκναροκ (συντέλεια του κόσμου).

Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούμε αναλυτικότερα σε ορισμένες ονομασίες (θεών – τόπων – γεγονότων) της Σκανδιναβικής μυθολογίας, προκειμένου να γίνει κατανοητή η περιγραφή της Βαλχάλλα.

**Odin και Fenrir_έργο της Dorothy Hardy_1909**Dorothy Hardy, CC BY-SA 3.0 via Wikimedia Commons

Ο Φενρίρ=αυτός που κατοικεί στα έλη είναι ο πλέον διαβόητος μεταξύ των πολλών λύκων που αναφέρονται στην Νορβηγική μυθολογία. Η σπουδαιότητά του για τους προ Χριστιανούς Σκανδιναβούς, αποδεικνύεται από το γεγονός της εμφάνισης του ονόματός του σε πολλές ρουνικές λίθους (πέτρες οι οποίες φέρουν χαραγμένες επιγραφές) και τις πολυάριθμες αναφορές σε παλαιές Νορβηγικές λογοτεχνικές πηγές.

Ήταν γιός του θεού Λόκε και της γιγάντιας Άνκερποτα και αδελφός του ερπετοειδούς Γιόρμουνγκαμ και της θεάς του Κάτω Κόσμου Χιέλ.

Το δένδρο της ζωής **Υγκντρασίλ** και οι **Εννέα Κόσμοι**: **Midgard**: ο κόσμος της ανθρωπότητας **Asgard**: ο κόσμος που κατοικούσαν οι θεοί Aesir **Vanaheim**: ο κόσμος που κατοικούσαν οι θεοί Vanir **Jotunheim**: ο κόσμος των γιγάντων **Niflheim**: ο αρχέγονος κόσμος των πάγων **Muspelheim**: ο αρχέγονος κόσμος της φωτιάς **Alfheim**: ο κόσμος των ξωτικών **Svartalfheim**: ο κόσμος των νάνων **Hel**: ο κόσμος της θεάς Hel και των νεκρών

Όπως περιγράφεται στον μύθο «Το δέσιμο του Φενρίρ», οι θεοί Αεσίρ έθεσαν τον Φενρίρ υπό την προστασία τους, προκειμένου να τον ελέγχουν και να τον αποτρέψουν να σπέρνει τον όλεθρο στους Εννέα Κόσμους. Επειδή όμως μεγάλωνε με εκπληκτικά γρήγορους ρυθμούς, άρχιζε να τους προβληματίζει, ώσπου τελικά αποφάσισαν να τον αλυσοδέσουν.

**Odin Περιπλανώμενος_George von Rosen_1869** Georg von Rosen, Public domain, via Wikimedia Commons

Η Αεσίρ ήταν μία από τις δύο ομάδες θεοτήτων, που λατρεύονταν από τις Νορβηγικές και Γερμανικές φυλές της προ Χριστιανικής εποχής (η άλλη ομάδα ήταν η Βανίρ). H πλειονότητα των πλέον γνωστών θεών της Νορβηγικής μυθολογίας ανήκαν στην εν λόγω ομάδα, συμπεριλαμβανομένων των Όντιν, Τόρ, Φρί, Τίιρ, Λόκε, Μπάλντερ, Χάιμνταλ, Ίντεν και Μπράουγκιε. Κατοικούσαν στην Άσγκαρντ η οποία ήταν ένας από τους Εννέα Κόσμους και βρισκόταν στα πλέον ηλιόλουστα κλαδιά του παγκόσμιου δένδρου Υγκντράσιλ. Στις Νορβηγικές γραφές ο Όντιν ως «πατέρας όλων» ήταν ο αρχηγός των θεών, παρότι αυτή η άποψη αποτελεί πρόσφατη εξέλιξη, διότι αρκετά στοιχεία συγκλίνουν στην άποψη ότι αρχηγός των θεών ήταν ο Tyr.

Η άλλη ομάδα θεοτήτων ήταν η Βανίρ στην οποία συγκαταλέγονται οι Νιόρντ, Φρέυρ και Φρέυγια.

Οι δύο πρώτες προσπάθειες ήταν ανεπιτυχείς, παρόλο που χρησιμοποιώντας τέχνασμα, προσπάθησαν να τον πείσουν ότι η όλη προσπάθεια δεν αποσκοπούσε στην αιχμαλωσία του, αλλά ήταν ένα παιχνίδι προκειμένου να δοκιμάσει τις δυνάμεις του. Το αποτέλεσμα ήταν και τις δύο φορές να σπάσει τις αλυσίδες με απίστευτη ευκολία.

**Η αυτοθυσία του Tyr_πίνακας του John_Bauer** John Bauer, Public domain, via Wikimedia Commons

Στην τρίτη προσπάθεια οι θεοί επιστράτευσαν τους Νάνους (φημισμένοι σιδηρουργοί) προκειμένου να σφυρηλατήσουν την ισχυρότερη αλυσίδα που κατασκευάστηκε ποτέ, η οποία ωστόσο να δίδει την εντύπωση ότι είναι πολύ ελαφριά και μαλακή στην αφή. Όταν οι θεοί την παρουσίασαν στον Φενρίρ, αυτός έγινε καχύποπτος και αρνήθηκε να δεθεί, εκτός αν ένας από τους θεούς, έβαζε το χέρι του στο στόμα του κατά την διάρκεια της δοκιμασίας, ως ένδειξη καλής πίστης. Τελικά μόνο ο Τίιρ ήταν αρκετά γενναίος να το πράξει, γνωρίζοντας ότι αυτό ίσως σήμαινε την απώλεια του χεριού του, γεγονός που συνέβη, όταν ο Φενρίρ μη δυνάμενος να απελευθερωθεί από τα δεσμά, του έκοψε το χέρι.

Η αλυσίδα στη συνέχεια προσδέθηκε σε ένα τεράστιο βράχο και ένα ξίφος τοποθετήθηκε στα σαγόνια του Φενρίρ προκειμένου να τα κρατά συνεχώς ανοικτά. Καθώς δε ο ίδιος ούρλιαζε άγρια και ασταμάτητα, από το στόμα του ξεχύθηκε ένας αφρισμένος ποταμός ο οποίος ονομαζόταν Βαν = προσδοκία.

Όπως όμως υποδηλώνει το όνομα του ποταμού, αυτό δεν ήταν το τέλος του Φενρίρ. Κατά την διάρκεια του Ράγκναροκ, έσπασε την αλυσίδα και ελεύθερος πλέον ξεχύθηκε στον κόσμο, με την κάτω γνάθο να ακουμπά στο έδαφος και την άνω γνάθο στον ουρανό, καταβροχθίζοντας τα πάντα στο πέρασμά του. Σκότωσε ακόμα και τον θεό Όντιν, πριν τελικά θανατωθεί από έναν από τους γιους του Οντίν.

Παλαιά Νορβηγικά ποιήματα περιγράφουν την Βαλχάλλα ως ψάθινη, με ασπίδες και δόρατα και φρουρούμενη από λύκους και αετούς. Ήταν ένα μέρος στο οποίο συνεχώς γινόντουσαν μάχες, πιθανότατα για την βελτίωση των πολεμιστών ενόψει της αντιπαράθεσης με τον Φενρίρ. Μετά από κάθε συμπλοκή, οι πολεμιστές αφού επούλωναν τα τραύματά τους, κάθονταν όλοι μαζί γύρω από το τραπέζι της αίθουσας.

**Poetic Edda_εξώφυλλο Αγγλικής μετάφρασης του Olive Bray του _1908** W.G. Collingwood (1854 – 1932), Public domain, via Wikimedia Commons

Αρκετοί συγγραφείς θεωρούν την Βαλχάλλα ως τμήμα της Άσγκαρντ, αλλά οι αρχαίες Νορβηγικές πηγές δεν αναφέρουν κάτι τέτοιο. Το πλησιέστερο σε αυτήν την υπόθεση, που μπορεί κάποιος να βρει σε ιστορικές πηγές προέρχεται από την Ποέτικ Έντα (παλαιά Σκανδιναβική ποιητική συλλογή) και συγκεκριμένα στο ποίημα Γκρίμνισμαλ, το οποίο αναφέρει τα εξής: «Αυτή η γη είναι καθαγιασμένη βλέποντάς την να κείται κοντά σε θεούς και ξωτικά». Το ποίημα στη συνέχεια αναφέρει πολλές από τις αίθουσες των θεών παραθέτοντας σύντομες περιγραφές, μεταξύ των οποίων η Βαλχάλλα κατέχει εξέχουσα θέση. Αλλά αυτή η «καθαγιασμένη γη» θα μπορούσε να βρίσκεται οπουδήποτε. Είναι εξίσου πιθανόν, δεδομένου του Πανθεϊστικού και Ανιμιστικού (αρχέγονη θρησκεία η οποία βασίζεται στην ύπαρξη πνευμάτων) χαρακτήρα της προ Χριστιανικής Σκανδιναβικής – Γερμανικής θρησκείας, ότι ο όρος «καθαγιασμένη γη» αναφέρεται στο σύμπαν ως σύνολο και όχι αποκλειστικά και μόνον στο Άσγκαρντ. Εξ’ άλλου το Γκρίμνισμαλ, αφού περιγράφει τις αίθουσες των θεών, συνεχίζει περιγράφοντας ένα μεγάλο τμήμα του υπόλοιπου σύμπαντος, χωρίς να υπάρχει κάποια ένδειξη ότι το εν λόγω τμήμα ανήκει στην «καθαγιασμένη γη».

Που βρίσκεται λοιπόν η Βαλχάλλα; Οι φιλολογικές πηγές, και τα αποδεικτικά στοιχεία που προκύπτουν από αρχαιολογικά ευρήματα και τοπωνύμια, παρέχουν ισχυρές ενδείξεις ότι αποτελούσε τμήμα του Κάτω Κόσμου και δύσκολα διακρίνεται από την Χέλχι, που είναι η γενικότερη ονομασία για τον Κάτω Κόσμο.

Όπως προαναφέρθηκε, οι ποιητές μιλούν για την συνεχή μάχη που λαμβάνει χώρα στην Βαλχάλλα ως ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά του τόπου. Ακριβώς μια τέτοια τοποθεσία περιγράφεται, σε άλλες πρώιμες πηγές, ότι βρίσκεται κάτω από το έδαφος. Επιπλέον, το ίδιο το όνομα Βάλχολλ (αίθουσα των νεκρών) είναι παράγωγο της ονομασίας Βαλχάλλ (βράχος των νεκρών) τίτλου που δίνεται σε βράχους και λόφους όπου κείνται νεκροί στη νότια Σουηδία και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά κέντρα λατρείας του Οντίν.

Το μόνο παλαιό Νορβηγικό κείμενο που κάνει σαφή διάκριση μεταξύ Βαλχάλλα και Χέλχι είναι η Πρόζε Έντα (αρχαία Σκανδιναβική συλλογή πεζογραφημάτων) του Σνόρι Στούρλουσον. Ο Σνόρι, υπήρξε Χριστιανός λόγιος του 13^ου αιώνα, ο οποίος υποστήριζε ότι όσοι πέθαιναν στην μάχη μεταφέρονταν στην Βαλχάλλα, ενώ όσοι πέθαιναν από ασθένεια ή γηρατειά μετέβαιναν στην Χέλχι μετά την αναχώρησή τους από τη γη των ζωντανών. Ωστόσο, ο ίδιος αυτοδιαψεύδεται από την αναφορά σε ένα γεγονός που παραπέμπει στην Χέλχι- δηλαδή την ιστορία του θανάτου του Μπάλτρ γιού του Όντιν, ο οποίος ενώ είχε βίαιο θάνατο, εντούτοις μετέβη στην Χέλχι. Δεν υπάρχει άλλη πηγή η οποία να αναφέρεται στην εν λόγω διάκριση, πράγμα που σημαίνει ότι αυτή η διάκριση μεταξύ Χέλχι και Βαλχάλλα αποτελεί σίγουρα επινόηση του Σνόρι. Επειδή οι αρχαίοι βόρειοι Ευρωπαίοι δεν θεωρούσαν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της Βαλχάλλα και άλλων τοποθεσιών για τους νεκρούς, μπορεί αυτή να θεωρηθεί ως τμήμα του Κάτω Κόσμου.

**Φρέγια** Eduard Ade, Public domain, via Wikimedia Commons

Θεωρώντας ότι η Βαλχάλλα βρισκόταν στην Άσγκαρντ, οι ιστορικές πηγές περιγράφουν ότι στο μπροστινό τμήμα της Άσγκαρντ υπήρχαν 540 πόρτες, οι οποίες ήταν τόσο πλατιές, ώστε η κάθε μία χωρούσε 800 πολεμιστές. Η οροφή καλυπτόταν από χρυσές ασπίδες και οι τοίχοι από ξύλινα ακόντια. Ήταν ο τόπος στον οποίο μετέβαιναν οι μισοί από τους Βίκινγκς οι οποίοι σκοτώνονταν στην μάχη, ενώ οι λοιποί δινόντουσαν στην θεά Φρέγια προκειμένου να μεταβούν στον Φόλκβακρ=τόπο υποδοχής τον οποίο ήλεγχε η Φρέγια. Κάθε πρωί οι πολεμιστές στην Βαλχάλλα φορούσαν τις εξαρτύσεις τους και πολεμούσαν στα λιβάδια της Άσγκαρντ. Δεν έχει σημασία αν τραυματίζονταν κατά την διάρκεια της μάχης, αφού μετά από αυτήν οι πληγές αποκαθίσταντο και δειπνούσαν όλοι μαζί.

**Βαλκυρίες** William T. Maud (British, 1865 – 1903), Public domain, via Wikimedia Commons

Το βράδυ συγκεντρώνονταν προκειμένου να φάνε και να πιούν. Έτρωγαν κρέας από τον Σάεριμνιρ που ήταν ένας γιγαντιαίος χοίρος από τον οποίο ο μάγειρας Αντχριμνίρ έκοβε τεμάχια, ενώ το σημείο από το οποίο έκοβε αποκαθίστατο αμέσως. Υπήρχε επίσης μια κατσίκα ονόματι Χάιντριν που στεκόταν στην οροφή της Βαλχάλλα η οποία τρεφόταν από τα κλαδιά του δέντρου της ζωής Υγκντράσιλ, ενώ από τους μαστούς της έρρεε υδρόμελο, σε μια τεράστια μπανιέρα, αρκετά μεγάλη για να ξεδιψάσει όλη την Βαλχάλλα . Τους πολεμιστές εξυπηρετούσαν οι Βαλκυρίες οι οποίες σέρβιραν το χοιρινό και το υδρόμελο. Οι εν λόγω θεότητες υπηρετούσαν τον θεό Όντιν επιλέγοντας τους πολεμιστές που θα ζούσαν ή θα σκοτώνονταν, καθώς και ποιοι από τους θανόντες θα μετέβαιναν στην Βαλχάλλα ή στον Φόλκβακρ.

Οι Μοναχικοί στρατιώτες σερβίρονται από τις Βαλκυρίες στη Βαλχάλλα ενώ ο Όντιν κάθεται στον θρόνο του, πλαισιωμένος από έναν από τους λύκους του. Emil Doepler, Public domain, via Wikimedia Commons

Συγκρίνοντας την δομή της Ελληνικής και Σκανδιναβικής μυθολογίας, διαπιστώνουμε κοινά σημεία:

-Η Βαλχάλλα ταυτίζεται με τα Ηλύσια πεδία.

-Υπήρχε διαχωρισμός των θεών σε εξέχουσες και ήσσονες θεότητες, όπως επί παραδείγματι οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου οι οποίοι προηγούνταν των λοιπών θεοτήτων, κάτι ανάλογο με την ύπαρξη δύο αντίστοιχων ομάδων στην Σκανδιναβική μυθολογία, τους Αεσίρ και Βανίρ.

-Η κατοικία των θεών ήταν υπερυψωμένη προκειμένου να προκαλεί δέος και θαυμασμό. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε ο Όλυμπος, ενώ στην Σκανδιναβική μυθολογία το δένδρο Υγκντράσιλ.

-Σε αμφότερες αποδίδονταν τιμές και σεβασμός στους νεκρούς και ειδικότερα στους γενναίους πολεμιστές.

-Η μεταθανάτια ζωή θεωρείτο προέκταση της επίγειας και τόπος «εξαργύρωσης» των εν ζωή πεπραγμένων.

Αντί επιλόγου

Στο ποίημα Χέλγκακβια Χέρβασσονα της Ποέτικ Έντα, μια στροφή λέει ότι ένας ανώνυμος και σιωπηλός νεαρός άνδρας, ο γιος του Νορβηγού βασιλέα Hjörvarðr, είδε εννέα έφιππες Βαλκυρίες σε έναν τύμβο. Μεταξύ των εννέα του έκανε ιδιαίτερη εντύπωση η Σβάβα, κόρη του βασιλιά Έιλιμι, η οποία «τον προστάτευε σε μάχες». Η Bαλκυρία μιλάει στον ανώνυμο άνδρα και του δίνει το όνομα Χέλκι (σημαίνει ο άγιος). Ο Χέλκι απευθυνόμενος στην Bαλκυρία την προσφωνεί «κυρία με φωτεινό πρόσωπο» και της λέγει ότι αν το βάπτισμα συνοδεύει κάποιο δώρο, δεν πρόκειται να το δεχθεί αν δεν έλθει και αυτή μαζί του. Η Βαλκυρία του λέει ότι ξέρει ένα θησαυρό από ξίφη στο Σίναρσολ και ότι ένα από αυτά είναι ιδιαίτερης σημασίας……….