εξώφυλλο: Πορτραίτο Μαίρης Τυδώρ Photo illustration by Meilan Solly / Photos via iStock/billnoll and public domain

Η δημοσίευση βασίστηκε σε άρθρο της Meilan Solly που δημοσιεύθηκε στο Smithsonian Magazine στις 12 Μαρ. 2020.

μετάφραση – επιμέλεια Χείλων

Το ότι η Μαίρη έστειλε περίπου 280 Προτεστάντες στις φλόγες είναι αδιαμφισβήτητο και απαράδεκτο. Αλλά όπως υποστηρίζουν οι ιστορικοί, αυτός ο αριθμός είναι μόνο ένα στοιχείο μιας πολύ μεγαλύτερης ιστορίας που δικαιολογεί επαναξιολόγηση.

Η Μαρία I του Οίκου των Τυδώρ (18 Φεβρουαρίου 1516 – 17 Νοεμβρίου 1558) ήταν βασίλισσα Αγγλίας και Ιρλανδίας από τις 19 Ιουλίου 1553 μέχρι τον θάνατό της. Έγινε γνωστή για την προσπάθεια να αναστηλώσει τον Ρωμαιοκαθολικισμό στην Αγγλία όταν διαδέχτηκε στο θρόνο τον ετεροθαλή αδελφό της, Εδουάρδο VI. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της διέταξε το κάψιμο στην πυρά 280 αντιφρονούντων, αποκτώντας το προσωνύμιο Αιμοσταγής Μαρία (Bloody Mary) με το οποίο έγινε ευρέως γνωστή. Η προσπάθεια για την αναβίωση του Καθολικισμού στη χώρα ανατράπηκε από την ετεροθαλή αδελφή και διάδοχό της, Ελισάβετ Ι.

Η Μαίρη, η πρώτη γυναίκα που κυβέρνησε την Αγγλία δεν κληρονόμησε απλά τον θρόνο, τον κατέκτησε επιδεικνύοντας πρωτοφανή θέληση έναντι των αντιπάλων της.

Η ιστορικός Σάρα Γκρίστγουντ/Sarah Gristwood περιγράφει την ανέλιξη της Μαίρης Ι Τυδώρ ως μια «εντυπωσιακά τολμηρή» πορεία με ελάχιστες πιθανότητες επιτυχίας. Παρόλα αυτά, εισήλθε στο Λονδίνο στις 3 Αυγούστου 1553, εν μέσω επευφημιών και σύμφωνα με τα λόγια ενός σύγχρονου χρονογράφου: «Λέγεται ότι ουδείς μπορούσε να θυμηθεί παρόμοια δημόσια αγαλλίαση όπως αυτή».

Αιώνες αργότερα ωστόσο, η βασίλισσα του οίκου Τυδώρ μνημονεύεται ως «Αιμοσταγής Μαρία/Bloody Mary» μια από τις πιο μισητές φυσιογνωμίες στην ιστορία της Αγγλίας. Η ιστορία της είναι η ιστορία ενός αουτσάιντερ που έγινε μονάρχης και μυθοποιήθηκε ως βίαιη και δεσποτική – παρά το γεγονός ότι δεν ήταν περισσότερο αιμοσταγής από τον πατέρα της, Ερρίκο VIII, ή άλλους Άγγλους μονάρχες. Η ιστορία της είναι μια ιστορία σεξισμού, μετάθεσης της εθνικής ταυτότητας και παλαιομοδίτικης προπαγάνδας, παράγοντες που συνδυάστηκαν για να δημιουργήσουν την εικόνα ενός τυράννου η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα.

Γεννημένη στις 18 Φεβρουαρίου 1516, η Μαίρη δεν ήταν ο πολυπόθητος γιος που ανέμεναν οι γονείς της, Ερρίκος VIII και Αικατερίνη της Αραγονίας. Επέζησε όμως και μεγάλωσε ως η αγαπημένη πριγκίπισσα του λαού – τουλάχιστον μέχρι τα εφηβικά της χρόνια, όταν η εμμονή του πατέρα της με την Άννα Μπολέιν/Anne Boleyn τον οδήγησε να χωρίσει τη μητέρα της και να απομακρυνθεί από την Καθολική Εκκλησία. Χαρακτηρισμένη πλέον ως παράνομη, υποβαθμισμένη από «πριγκίπισσα» σε «κυρία» και απομονωμένη από τη μητέρα της, η Μαίρη αρνήθηκε να αναγνωρίσει την εγκυρότητα του διαζυγίου των γονιών της και τον πατέρα της ως επικεφαλής της Εκκλησίας της Αγγλίας. Τελικά το 1536, μετά την εκτέλεση της Άννας Μπολέιν και το γάμο του Ερρίκου με την Τζέιν Σίμουρ/Jane Seymour, η Μαίρη συμφώνησε με τους άστατους όρους του πατέρα της.

Επιστρέφοντας και πάλι στην βασιλική αυλή κατόρθωσε να επιβιώσει στο περιβάλλον του πατέρα της με τρεις ακόμα θετές μητέρες – βλέποντας τον μικρότερο ετεροθαλή αδερφό της, Εδουάρδο VI, να αναλαμβάνει το θρόνο ως Προτεσταντικός μεταρρυθμιστής, υιοθετώντας το ανάθεμα στον ένθερμο Καθολικισμό της. Όταν ο Εδουάρδος πέθανε έξι χρόνια αργότερα, άφησε το στέμμα στην Προτεσταντική εξαδέλφη Λαίδη Τζέιν Γκρέι/Lady Jane Grey, αποκλείοντας τις νόμιμες διαδόχους την Μαίρη και τη μικρότερη ετεροθαλή αδελφή της, Ελισάβετ. Παρόλο που η Μαίρη μπορούσε να καταφύγει με τα μέλη της οικογένειας στην Ευρώπη, επέλεξε να παραμείνει στην Αγγλία και να αγωνιστεί για τα δικαιώματά της. Ξεφεύγοντας από τους ανταγωνιστές της, αφού εξασφάλισε την υποστήριξη ευγενών απ’ όλη τη χώρα πραγματοποίησε περιοδεία στο Λονδίνο μαζί με την Ελισάβετ, η μία ως βασίλισσα και η άλλη ως βασίλισσα σε αναμονή.

Κατά τη διάρκεια της πενταετούς βασιλείας της, η Μαίρη εκτέλεσε τα καθήκοντά της ως η πρώτη Αγγλίδα βασίλισσα, αντί σύζυγος βασιλιά. Έδωσε προτεραιότητα στη θρησκεία, εφαρμόζοντας μεταρρυθμίσεις και περιορισμούς με σκοπό την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Καθολικής Εκκλησίας στην Αγγλία. Το μελανό σημείο της θητείας της είναι ότι διέταξε να καούν στην πυρά 280 Προτεστάντες ως αιρετικοί – γεγονός που της προσέδωσε το προσωνύμιο «Αιμοσταγής Μαίρη/Bloody Mary».

Η Μαίρη δημιούργησε τις προϋποθέσεις και έθεσε τις βάσεις για πρωτοβουλίες – μεταξύ άλλων, οικονομική μεταρρύθμιση, εξερεύνηση και ναυτική επέκταση – επάνω στις οποίες βασίστηκε η διάδοχός της, Ελισάβετ Ι. Ωστόσο, η Μαίρη απέτυχε να εκπληρώσει το πιο σημαντικό καθήκον κάθε μονάρχη την γέννηση διαδόχου. Όταν το 1558 απεβίωσε σε ηλικία 42 ετών από καρκίνο της μήτρας, ή ωοθηκών ή γρίπη, η Ελισάβετ ανέλαβε το θρόνο.

Πριν την διάσπαση της Αγγλίας από τη Ρώμη το 1534, ο Καθολικισμός κυριαρχούσε επί αιώνες στο βασίλειο. Η απόφαση του Ερρίκου VIII να ιδρύσει την Εκκλησία της Αγγλίας αποδείχθηκε διαμφισβητούμενη, όπως αποδεικνύεται από την εξέγερση «Προσκύνημα της Χάριτος» το 1536, το οποίο βρήκε περίπου 30.000 βόρειους να επαναστατούν διαμαρτυρόμενοι για τη διάλυση των μοναστηριών, την απαγόρευση εορτών και εορτασμών και την αιματηρή αντιμετώπιση των κληρικών που αρνήθηκαν να αποδεχτούν την νέα τάξη. Υπό τον Εδουάρδο VI, η Αγγλική Μεταρρύθμιση έφτασε σε ακραίες καταστάσεις, θεσπίζοντας νομοθεσία που επέτρεπε τον γάμο των κληρικών, την μετάληψη και με τις δύο μορφές, καταργώντας την λατρεία του Σταυρού, την χρήση των εικόνων και του Αγιασμού και καθορίζοντας κανόνες για τη σύνταξη του βιβλίου προσευχών που πρέπει να διαβάζονται στις Εκκλησίες.

Σύμφωνα με τη Λίντα Πόρτερ/Linda Porter, συγγραφέα του βιβλίου Ο Μύθος της Αιμοσταγούς Μαρίας/The Myth of Bloody Mary, ο Εδουάρδος VI «ενήργησε βιαστικά και έκανε περισσότερα απ’ ότι επιθυμούσε η πλειοψηφία του λαού, … αφαιρώντας πολλά στοιχεία που ήταν οικεία και στερώντας από το εκκλησίασμα αυτό που οι περισσότεροι θεωρούσαν μυστήριο και εμπειρία λατρείας». Ο Προτεσταντισμός, αναφέρει, ήταν η «θρησκεία μιας μορφωμένης μειονότητας» όχι ένα καθολικά υιοθετημένο δόγμα. Η Πόρτερ και άλλοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι η Αγγλία ήταν ακόμα Καθολική χώρα όταν η Μαίρη ανέλαβε το θρόνο.

Παραμένοντας Καθολική, οι προσπάθειες της Μαίρης να αποκαταστήσει την παλιά Εκκλησία αρχικά απέδωσαν, αλλά όπως γράφει η ιστορικός Άλισον Γουέιρ/Alison Weir στο βιβλίο Τα τέκνα του Ερρίκου VIII/The Children of Henry VIII, αμφισβητήθηκαν μετά το γάμο της με τον Φίλιππο της Ισπανίας, οπότε «συνδέθηκαν στο κοινό νου με την Ισπανική επιρροή». Κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της βασιλείας της, πολλοί εξέχοντες Προτεστάντες έφυγαν στο εξωτερικό, αλλά όσοι έμειναν πίσω – και επέμειναν να διακηρύσσουν δημόσια τις πεποιθήσεις τους – έγιναν στόχοι των αιρετικών νόμων που προέβλεπαν κάψιμο στην πυρά.

Ένας τέτοιος θάνατος ήταν αναμφίβολα μια φρικτή ποινή. Αλλά στην Αγγλία των Τυδώρ, οι αιματηρές τιμωρίες ήταν ο κανόνας, με μεθόδους εκτέλεσης που κυμαίνονταν από αποκεφαλισμό έως βρασμό, καύση στην πυρά, απαγχονισμό και διαμελισμό. Όπως αναφέρει η Πόρτερ: «Ζούσαν σε μια βάναυση εποχή… και χρειάστηκε πολύς χρόνος για να αφυπνισθεί ο μέσος πολίτης του 16^ου αιώνα».

Κατά τη διάρκεια της πρώιμης σύγχρονης περιόδου, Καθολικοί και Προτεστάντες θεωρούσαν ότι η αιρετικότητα δικαιολογούσε την βαριά ποινή που επιβαλλόταν. Το γνωστότερο θύμα της Μαίρης, ο Αρχιεπίσκοπος Τόμας Κράνμερ/Thomas Cranmer, ετοιμαζόταν να θεσπίσει παρόμοιες πολιτικές με στόχο τους Καθολικούς προτού παραγκωνιστεί από το θάνατο του Έντουαρντ VI. Όπως αναφέρει η Σάρα Γκρίστγουντ στο βιβλίο Παιχνίδι των βασιλισσών: Οι γυναίκες που δημιούργησαν την Ευρώπη του 16^ου αιώνα:

«Η θανάτωση των φανατικών αιρετικών που αρνούνταν να μετανοήσουν, αποτελούσε κοινά αποδεκτή πρακτική».

Τον 16^ο αιώνα, η αίρεση θεωρείτο μεταδοτική ασθένεια που απειλούσε όχι μόνο την Εκκλησία, αλλά και τη σταθερότητα της κοινωνίας στο σύνολό της. Οι αιρετικοί κρίνονταν επίσης ένοχοι για προδοσία, καθώς η αμφισβήτηση των καθιερωμένων θρησκευτικών πολιτικών ενός μονάρχη ισοδυναμούσε με απόρριψη της θεϊκά θεσμοθετημένης εξουσίας του. Η δικαιολογία για το θάνατο ενός αιρετικού, όπως γράφει η Βιρτζίνια Ράουντινγκ/Virginia Rounding στο βιβλίο Στα χρόνια της πυράς/The Burning Time: Ο Ερρίκος VIII, η Αιμοσταγής Μαίρη και οι Προτεστάντες Μάρτυρες του Λονδίνου: «ήταν η σωτηρία πολλών αθώων Χριστιανών, οι οποίοι διαφορετικά θα οδηγούνταν σε φυγή». Ακόμα και η φρικιαστική μέθοδος εκτέλεσης είχε έναν υποκείμενο σκοπό: Ο θάνατος στην πυρά έδωσε στους αντιφρονούντες αιρετικούς μια γεύση από την κόλαση, προσφέροντάς τους μια τελευταία ευκαιρία να ανακαλέσουν και να σώσουν τις ψυχές τους.

Η Μαίρη και οι σύμβουλοί της ήλπιζαν ότι το αρχικό κύμα των εκτελέσεων θα λειτουργούσε ως «σοκ» αναγκάζοντας τους Προτεστάντες να επιστρέψουν στην αληθινή πίστη. Σε μνημόνιο τον Ιανουάριο του 1555, η βασίλισσα εξηγούσε ότι οι εκτελέσεις πρέπει να «χρησιμοποιούνται έτσι ώστε ο λαός να αντιλαμβάνεται ότι δεν γίνονται αναίτια, κατανοώντας την αλήθεια και να είναι προσεκτικοί για να μην υποστούν τα ίδια». Αλλά η Μαίρη υποτίμησε την επιμονή των Προτεσταντών – και την θέληση να πεθάνουν για την πίστη τους.

Όπως γράφει η Πόρτερ: «Στα μέσα του 16^ου αιώνα η ιδέα του σεβασμού των πεποιθήσεων ενός άλλου ατόμου προκαλούσε καχυποψία. Παρόμοιες προθέσεις έτρεφαν τους καταπιεστές και όσους ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν».

Όλα τα παραπάνω είναι αλληλένδετα με τους 280 Προτεστάντες που έστειλε στην πυρά. Αυτές οι εκτελέσεις – ο κύριος λόγος για το ψευδώνυμό της – στάθηκαν αφορμή να την χαρακτηρίσουν ως μια από τις σατανικότερες φυσιογνωμίες όλων των εποχών. Όπως περιγράφεται από τον συγγραφέα του 16^ου αιώνα Βαρθολομαίο Τραχέρον/Bartholomew Traheron: «Είναι το σημείο όπου έχουμε την εικόνα ενός μονάρχη του οποίου η μαινόμενη τρέλα και η ανοικτή τυραννία, την οδήγησε να κολυμπήσει στο ιερό αίμα των πιο αθώων, ενάρετων και εξαιρετικών ανθρώπων».

Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα ακόλουθα: Αν και ο Ερρίκος ο VIII, ο πατέρας της Μαίρης, κατά τη διάρκεια της 38χρονης βασιλείας του διέταξε να καούν στην πυρά 81 άνθρωποι, οι αιρέσεις υπολείπονταν κατά πολύ έναντι άλλων «εγκλημάτων» που δικαιολογούσαν ποινή εκτέλεσης στην Αγγλία των Τυδώρ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, ο Ερρίκος διέταξε την θανάτωση 57.000 έως 72.000 υπηκόων – συμπεριλαμβανομένων δυο συζύγων του – αν και πρέπει να σημειωθεί ότι οι αριθμοί είναι πιθανότατα υπερβολικοί. Ο Εδουάρδος VI κατά τη διάρκεια της εξαετούς βασιλείας του έκαψε στην πυρά δύο ριζοσπάστες Προτεστάντες Αναβαπτιστές, ενώ το 1549, ενέκρινε την καταστολή της Εξέγερσης του Βιβλίου Κοινής Προσευχής, με αποτέλεσμα το θάνατο περίπου 5.500 Καθολικών. Η διάδοχος της Μαίρης, Ελισάβετ Ι, έκαψε στην πυρά πέντε Αναβαπτιστές κατά τη διάρκεια της 45ετούς βασιλείας της, διέταξε τις εκτελέσεις περίπου 800 Καθολικών που εμπλέκονταν στην εξέγερση των Λόρδων του Βορρά του 1569 και τουλάχιστον 183 Καθολικοί, η πλειονότητα των οποίων ήταν ιεραπόστολοι Ιησουιτών, κρεμάστηκαν, πνίγηκαν και διαμελίστηκαν ως προδότες.

Εδώ τίθενται τα εξής ερωτήματα: Αν οι αριθμοί είναι η λογική πίσω από τέτοιου είδους προσωνύμια όπως «Αιμοσταγής Μαίρη» τότε γιατί δεν χαρακτηρίζονται τα μέλη της οικογένειας της Μαίρης ως «Αιμοσταγής Ερρίκος» «Αιμοσταγής Εδουάρδος» και «Αιμοσταγής Ελισάβετ»; Γιατί ο μύθος της «Αιμοσταγούς Μαίρης» παραμένει στη συλλογική συνείδηση της Μεγάλης Βρετανίας; Τι περισσότερο έκανε η Μαίρη που ήταν τόσο διαφορετικό όχι μόνο από άλλους μονάρχες των Τυδώρ, αλλά και βασιλείς και βασίλισσες σε όλη την πρώιμη σύγχρονη Ευρώπη; Αυτά τα ερωτήματα είναι πολύπλοκα και εύλογα.

Ως πρώτη βασίλισσα της Αγγλίας, η Μαίρη αντιμετώπισε την ίδια πρόκληση που αντιμετώπισαν γυναίκες ηγεμόνες σε ολόκληρη την ήπειρο – δηλαδή, την έλλειψη εμπιστοσύνης εκ μέρους των συμβούλων και των επιτελών της στην ικανότητα διακυβέρνησης των γυναικών, ένα δίλημμα που συνοψίζεται καλύτερα από την Μαρία της Ουγγαρίας: «Μια γυναίκα δεν την φοβούνται ή σέβονται όπως έναν άντρα, όποια και αν είναι η θέση του……το μόνο που κάνει είναι να επωμίζεται την ευθύνη για λάθη που διέπραξαν άλλοι».

Η ιστορικός Λούσι Γούντινγκ/Lucy Wooding λέει ότι οι περιγραφές της Μαίρης έχουν υπαινιγμούς μισογυνισμού. «Την κατηγορούν ταυτόχρονα για εκδικητική και σκληρή συμπεριφορά» και ως «άτολμη και αδύναμη» επικρίνοντας ενέργειες όπως η επιείκεια σε πολιτικούς κρατούμενους και η εκχώρηση εξουσίας στον σύζυγό της, Φίλιππο τον ΙΙ της Ισπανίας. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι ο Ισπανικός γάμος είχε δυσμενείς επιπτώσεις στη φήμη της Μαίρης, σκιαγραφώντας την άδικα, ως μια αχαρακτήριστη, αδύναμη γυναίκα που έβαλε την αγάπη πάνω από την ευημερία της χώρας της.

Αν και το φύλο της Μαίρης διαδραμάτισε συνέβαλε στη διαμόρφωση της εικόνας της – ειδικά κατά τη διάρκεια του βίου της, σύμφωνα με την Πόρτερ – ο σημαντικότερος παράγοντας στην καθιέρωση του προσωνύμιο «Αιμοσταγής Μαίρη» ήταν η ανάδειξη μιας εθνικής ταυτότητας βασισμένη στην απόρριψη του Καθολικισμού. Ένα βιβλίο του 1563 από τον Τζον Φοξ/John Foxe γνωστό ως το «Βιβλίο των Μαρτύρων» διαδραμάτισε καίριο ρόλο στη δημιουργία της Προτεσταντικής ταυτότητας, αναφέροντας λεπτομερώς τα βασανιστήρια που υπέστησαν άνδρες και γυναίκες που κάηκαν στην πυρά από την Μαίρη μέσω προφορικών μαρτυριών και απεικονίσεων. (Η ακρίβεια του χειρόγραφου του Φοξ παραμένει σημείο διαμάχης μεταξύ των ιστορικών). Το βιβλίο ήταν εξαιρετικά δημοφιλές κατά την Ελισαβετιανή εποχή, με αντίγραφα τοποθετημένα ακόμα και σε τοπικές εκκλησίες δίπλα στη Βίβλο.

«Η άποψη του Φοξ θα διαμορφώσει το δημοφιλές αφήγημα της βασιλείας της Μαίρης για τα επόμενα 450 χρόνια» γράφει η Άννα Γουάιτλοκ/Anna Whitelock στη βιογραφία της βασίλισσα Τυδώρ. «Γενιές μαθητών θα μεγάλωναν γνωρίζοντας την πρώτη βασίλισσα της Αγγλίας ως Αιμοσταγή Μαίρη, μια Καθολική τύραννο».

Η Πόρτερ υποστηρίζει ότι οι εκτελέσεις της Μαίρης ίσως αποτελούσαν μια «απλή υποσημείωση στην ιστορία» αν δεν υπήρχε η παρέμβαση του Τζον Φοξ. Εν τω μεταξύ, ο ιστορικός Ο.Τ. Χάργκρεϊβ περιγράφει τις διώξεις ως «άνευ προηγουμένου» και ισχυρίζεται ότι «κατάφερε μόνο να αποξενώσει μεγάλο μέρος της χώρας». Όπως και να έχει όταν η Ελισάβετ ανέλαβε τον θρόνο, φρόντισε να μην αναπαράγει τις θρησκευτικές πολιτικές της αδερφής της. Η Τζούντιθ Ρίτσαρντς/Judith Richards γράφοντας για τη Μαίρη Τυδώρ, παρατηρεί: «Ίσως βοήθησε στην προστασία της φήμης της Ελισάβετ ότι πολλοί [που εκτελέστηκαν]……κρεμάστηκαν ως στασιαστές προδότες που επεδίωκαν να αποκαταστήσουν τον Καθολικισμό αντί να καούν ως αιρετικοί».

Για να τεθεί ωμά, όπως αναφέρει η Πόρτερ: «Η Μαίρη έκαψε τους Προτεστάντες και η Ελισάβετ ξέκανε τους Καθολικούς. Όπως και να ‘χει δεν είναι όμορφο».

Ο μύθος της «Αιμοσταγούς Μαίρης» είναι ένας από τους αμφιλεγόμενους μύθους. Η πρώτη βασίλισσα της Αγγλίας δεν ήταν ένας εκδικητικά βίαιος άνθρωπος, ούτε μια αξιολύπητη, ερωτοχτυπημένη γυναίκα που θα ήταν καλύτερα να είναι καλόγρια. Ήταν πεισματάρα, άκαμπτη και σίγουρα με ελαττώματα, αλλά ήταν επίσης το προϊόν της εποχής της, κάτι τόσο ακατανόητο για την σύγχρονη εποχή όσο ο κόσμος μας για τον δικό της. Άνοιξε το δρόμο για την κυριαρχία της αδερφής της, δημιουργώντας προηγούμενα που η Ελισάβετ δεν αναγνώρισε ποτέ από την προκάτοχό της και κατάφερε πολλά σε τομείς όπως η δημοσιονομική πολιτική, η θρησκευτική εκπαίδευση και οι τέχνες.

Εάν είχε ζήσει περισσότερο, λέει η Γκρίστγουντ, η Μαίρη θα μπορούσε να θεσπίσει τις θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις στις οποίες πίστευε τόσο πολύ, από την ανανεωμένη έμφαση στην κατήχηση, την εκπαίδευση και τη φιλανθρωπία μέχρι την πλήρη επανένωση με τη Ρώμη. Αλλά επειδή πέθανε μόλις πέντε χρόνια μετά την ανάρρησή της, η Ελισάβετ κληρονόμησε το θρόνο και έθεσε την Αγγλία σε Προτεσταντική πορεία. Με την πάροδο των αιώνων, ειδικά μετά την Ένδοξη Επανάσταση του 1688, ο Προτεσταντισμός έγινε βασικό συστατικό της Βρετανικής ταυτότητας.

Η φήμη της Μαίρης, σύμφωνα με την Γούντινγκ ήταν «οδυνηρά κατασκευασμένη μετά το θάνατό της και είχε μεγάλη διάρκεια λόγω του θεμελιώδους ρόλου που κατείχε ο Προτεσταντισμός στην Βρετανική ταυτότητα». Η διαρκής αντιδημοφιλία της, αντανακλά την αποτυχία να αναπτύξει σωστά την κυριαρχία της και όπως γράφει ο ιστορικός Τόμας Φρίμαν/Thomas S. Freeman «Η Μαίρη κρινόμενη συνεχώς από τα πρότυπα του 18^ου, 19^ου και 20^ου αιώνα, βρέθηκε ανεπαρκής, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη».

Για όλα τα λάθη της και ανεξάρτητα από το αν κάποιος τα εξετάζει σε επίπεδο αποκατάστασης ή εξευτελισμού, η Μαίρη – η πρώτη που απέδειξε ότι οι γυναίκες μπορούν να κυβερνήσουν την Αγγλία όπως οι άνδρες – κατέχει μοναδική θέση στη Βρετανική ιστορία.

«Ήταν μια έξυπνη, πολιτικά ικανή και αποφασισμένη μονάρχης που τελικά ήταν πρώτα γυναίκα» υποστηρίζει η Γουάιτλοκ. «Η Μαίρη ήταν πιονέρος των Τυδώρ και πρωτοποριακή πολιτικός, που επαναπροσδιόρισε την Αγγλική μοναρχία».

Όπως παρατήρησε ο Επίσκοπος του Γουίντσεστερ/Winchester κατά τη διάρκεια της κηδείας της το Δεκέμβριο του 1558:

 «Ήταν κόρη βασιλέα, αδελφή βασιλέα, σύζυγος βασιλέα. Ήταν βασίλισσα και ταυτόχρονα βασιλιάς».

 

Το έργο με τίτλο Μαίρη Τυδώρ (1516 – 1558) & ο θρύλος της Αιμοσταγούς Μαίρης από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές Βασισμένο σε έργο στο https://www.smithsonianmag.com/history/myth-bloody-mary-180974221/.