εξώφυλλο: απεικονίζεται ο Ναπολέων στο γραφείο του σε πίνακα του Jacques-Louis David_Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης_Ουάσινγκτον_wikipedia commons

Η δημοσίευση βασίζεται σε άρθρο του Mike Dash που δημοσιεύθηκε στο Smithsonian Magazine στις 8 Μαρ. 2013.

copyright © επιμέλεια – μετάφραση Χείλων

Ο Τόμας Τζόνστον υπήρξε από τους ανθρώπους οι οποίοι εμφανίζονται στην ιστορία από το πουθενά, σαν κομήτης. Γεννημένος το 1772 από Ιρλανδούς γονείς, αφού έχασε τις περισσότερες ευκαιρίες που του παρουσιάσθηκαν, κατέληξε να κερδίζει τα προς το ζην ως λαθρέμπορος, έχοντας πραγματοποιήσει τουλάχιστον δύο θεαματικές αποδράσεις από τη φυλακή. Όταν ξέσπασαν οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι, η φήμη για την τόλμη και το θράσος του, τον βοήθησαν να κερδίσει (παρά το βεβαρημένο ποινικό μητρώο) την θέση του οδηγού σε δύο μυστικές Βρετανικές ναυτικές αποστολές.

Όμως ο Τζόνστον φημίζεται και για ένα ακόμη παράξενο γεγονός που ανήκει στις σκοτεινές πτυχές της ιστορίας. Το 1820 (όπως ισχυρίζεται) του προσφέρθηκε το ποσό των  40.000 £ (περίπου 2.500.000 €) για τη διάσωση του αυτοκράτορα Ναπολέοντα, από την εξορία στο νησί της Αγίας Ελένης. Η απόδραση θα πραγματοποιείτο, αρχικά χρησιμοποιώντας αναβατόριο προκειμένου να κατέβουν την απόκρημνη πλαγιά που περιβάλει την «φυλακή» και κατόπιν θα επιβιβάζονταν σε ζεύγος υποβρυχίων που θα περίμεναν στην ακτή. Ο Τζόνστον έπρεπε να σχεδιάσει ο ίδιος τα υποβρύχια, δεδομένου ότι το σχέδιό του οργανώθηκε πολλές δεκαετίες πριν την εφεύρεση του πρώτου υποβρυχίου σκάφους.

Η ιστορία αρχίζει με τον ίδιο τον αυτοκράτορα ο οποίος περισσότερο από οιονδήποτε άλλον είχε προκαλέσει την ανασφάλεια των πλουσίων και είχε μετατραπεί σε φόβητρο της μισής Ευρώπης. Αυτή η απαράμιλλη στρατιωτική ιδιοφυΐα, ο εισβολέας της Ρωσίας, ο κατακτητής της Ιταλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας, ήταν ταυτόχρονα (στα Βρετανικά μάτια τουλάχιστον) το μεγαλύτερο τέρας της εποχής του. Στα Βρετανικά σχολεία παρουσιαζόταν ως ο «μπαμπούλας» που κυνηγούσε άτακτα παιδιά ενώ στην Γαλλία ήταν ο φάρος του «σωβινισμού». Ο θρύλος του θόλωσε προσωρινά, όταν νικήθηκε αναπόφευκτα το 1814 από τον μεγάλο συνασπισμό όλων των εχθρών του, φυλακίστηκε στο μικρό Ιταλικό νησί Έλβα, για να διαφύγει – να επιστρέψει στην Γαλλία – και με την διαβόητη εκστρατεία των Εκατό Ημερών, να ενώσει πάλι ολόκληρο το Γαλλικό Έθνος. Η τελική ήττα, στο Βατερλό, βρήκε τους Βρετανούς αποφασισμένους να τον εξουδετερώσουν οριστικά και προς τούτο τον εξόρισαν στην νήσο Αγ. Ελένη η οποία βρισκόταν στον Νότιο Ατλαντικό και απείχε 1.200 μίλια από την πλησιέστερη στεριά, καθιστώντας αδύνατη κάθε πιθανότητα απόδρασης.

Ο Ναπολέων επιβίωσε υπομένοντας έξι καταπιεστικά χρόνια στην Αγία Ελένη, πριν τελικά υποκύψει σε καρκίνο ή δηλητηρίαση από αρσενικό και πάντα υπήρχαν σχέδια για τη διάσωση του. Ο συγγραφέας Εμίλιο Οκάμπο, ο οποίος περιγράφει κατατοπιστικά τα εν λόγω σχέδια στην συλλογή του, γράφει ότι «η πολιτική φιλοδοξία του Ναπολέοντα δεν πτοήθηκε από την αιχμαλωσία και οι οπαδοί του πάντα αποφασισμένοι δεν εγκατέλειψαν ποτέ τις ελπίδες να τον ελευθερώσουν». Ούτε φυσικά οι Βοναπαρτιστές υπέφεραν από έλλειψη χρημάτων. Ο αδελφός του Ναπολέοντα, Ιωσήφ, ο οποίος ήταν κάποτε βασιλιάς της Ισπανίας, είχε διαφύγει στις Ηνωμένες Πολιτείες με περιουσία που εκτιμάται σε 20 εκατομμύρια φράγκα. Η δημοτικότητα του αυτοκράτορα στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν τέτοια που όπως αναφέρει ο Οκάμπο «η Βρετανία τον εξόρισε εκατοντάδες μίλια μακριά, αλλά σε λάθος κατεύθυνση» έτσι ώστε ένας καθαρόαιμος Αμερικανός υπό την σημαία της επαναστατικής κυβέρνησης του Μπουένος Άιρες να είναι αποφασισμένος να τον σώσει.

Η μεγαλύτερη απειλή, πράγματι, προερχόταν από τη Νότια Αμερική. Η Ναπολεόντειος Γαλλία ήταν η μοναδική δύναμη που προσέφερε υποστήριξη όταν η ήπειρος διεκδίκησε την ανεξαρτησία από την Ισπανία, με αποτέλεσμα ορισμένοι πατριώτες να είναι πρόθυμοι να διακινδυνεύσουν την υποστήριξη μιας απόπειρας δραπέτευσης, ή ακόμη περισσότερο μια επίθεση στην Αγία Ελένη. Η προοπτική ήταν ελκυστική για τον Ναπολέοντα, καθώς αν δεν επέστρεφε στην Ευρώπη, μπορούσε να ονειρεύεται την σύσταση μια νέας αυτοκρατορίας στο Μεξικό ή τη Βενεζουέλα.

Όταν ο αυτοκράτορας αποβιβάσθηκε το 1815 στην Αγία Ελένη, βρέθηκε αντιμέτωπος με την πιο ασφαλή φυλακή που μπορούσε να επινοηθεί. Το νησί ήταν πλήρως απομονωμένο, σχεδόν εξ ολοκλήρου πλαισιωμένο με βράχους και χωρίς να διαθέτει ασφαλές αγκυροβόλιο. Σε όλα τα παραπάνω προστίθεντο φρουρά, με 2.800 άνδρες και 500 κανόνια. Ο Ναπολέων κρατείτο στο Λόνγκγουντ, ένα ανακαινισμένο αρχοντικό, με μεγάλους κήπους στο πιο απομακρυσμένο και «καταθλιπτικό» τμήμα του νησιού.

Αν και επιτρεπόταν στον αυτοκράτορα να διατηρεί συνοδεία και του είχε παρασχεθεί σχετική ελευθερία κινήσεων εντός των ορίων του Longwood, οτιδήποτε άλλο στο νησί ήταν υπό τον απόλυτο έλεγχο του κυβερνήτη της Αγίας Ελένης, Σερ Χάντσον Λόου, του οποίου η σταδιοδρομία ήταν συνδεδεμένη με την ασφάλεια του διάσημου αιχμάλωτου. Το Λόνγκγουντ φυλασσόταν αυστηρά και οι τυχόν επισκέπτες υποβάλλονταν σε ανάκριση και σωματικό έλεγχο πριν την επίσκεψη η οποία είχε περιορισμένη διάρκεια μέχρι την δύση του ηλίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια ολόκληρη μοίρα του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού που αποτελείτο από 11 πλοία, εκτελούσε συνεχώς περιπολίες κατά μήκος των ακτών.

Ήταν τόσο μεγάλη η ανησυχία των Βρετανών να εκμηδενίσουν και την παραμικρή δυνατότητα διαφυγής, που έφθασαν στο σημείο να εγκαταστήσουν μικρές φρουρές ακόμα και στις νησίδες Ασένσιον και Τριστάν ντα Κούνια, οι οποίες ευρίσκονταν σε απόσταση 1.200 μιλίων, προκειμένου να προλάβουν το απίθανο ενδεχόμενο τα εν λόγω ακατοίκητα ηφαιστειογενή νησιά να χρησιμοποιηθούν ως ενδιάμεσοι σταθμοί διαφυγής. Πιθανώς ουδέποτε να υπήρξε κρατούμενος τόσο καλά φρουρούμενος.

Το εκπληκτικό – που ίσως δικαιώνει τις προφυλάξεις των Βρετανών – είναι ότι οι στρατιώτες που εστάλησαν ως φρουρά στην νήσο της Ασένσιον, ανακάλυψαν στην παραλία σημείωμα το οποίο έγραφε «ο Αυτοκράτορας ζει για πάντα». Ο Οκάμπο αναφέρει έναν εξαιρετικά μακρύ κατάλογο σεναρίων διάσωσης του αυτοκράτορα, ο οποίος περιλαμβάνει διάσωση με γρήγορο σκάφος, ατμόπλοιο, ακόμη και με αερόστατο.

Το που ακριβώς εμπλέκεται ο Τομ Τζόνστον σε αυτό το εγχείρημα είναι πολύ δύσκολο να προσδιορισθεί. Αν και επιρρεπής στην δημοσιότητα, ο Τζόνστον ακροβατούσε μεταξύ μύθου και πραγματικότητας.  Είναι ελάχιστες οι αξιόπιστες πληροφορίες για την ζωή του (ακόμη και το όνομά του πολλές φορές εμφανίζεται ανορθόγραφο) και η βιογραφία του αποτελεί ένα συνονθύλευμα στοιχείων.

Παρ’ όλα αυτά υπάρχει ένδειξη ότι κατασκεύασε ένα υποβρύχιο και μάλιστα μίλησε ανοιχτά, μετά το θάνατο του Ναπολέοντα, για το σχέδιό του να το χρησιμοποιήσει. Η πιο ολοκληρωμένη περιγραφή των γεγονότων, βρίσκεται στα απομνημονεύματά του με τίτλο «Scenes and Stories of a Clergyman in Debt/Σκηνές και ιστορίες ενός κληρικού με χρέη» που δημοσιεύθηκαν το 1835, ενόσω βρισκόταν εν ζωή. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι συνάντησε τον «τυχοδιώκτη – λαθρέμπορο» στη φυλακή, όπου ο Τζόνστον συμφώνησε να του διηγηθεί την ιστορία του. Το βιβλίο περιέχει τα απομνημονεύματά του και με βάση την υπάρχουσα αλληλογραφία επαληθεύεται η γνησιότητα, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι τα γραφόμενα δεν είναι αποκυήματα της φαντασίας του.

Το βιβλίο αρχίζει με περιγραφή των υποβρυχίων:

Ο «Αετός» ζύγιζε 114 τόνους, είχε μήκος 84 πόδια (περίπου 25 μέτρα) και κινείτο από δύο ατμομηχανές με ιπποδύναμη 40 ίππων εκάστη. Η «Αίτνα» (το μικρότερο υποβρύχιο) ζύγιζε 23 τόνους και είχε μήκος 40 πόδια (περίπου 12 μέτρα). Τα δύο σκάφη επανδρώνονταν από πλήρωμα 30 επιλεγμένων ανδρών συνολικά, εκ των οποίων οι τέσσερις ήταν μηχανικοί. Επίσης ήταν εξοπλισμένα με 20 τορπίλες (θαλάσσιες νάρκες) σε περίπτωση εμπλοκής με τα περιπολούντα πλοία.

Η αφήγηση εστιάζει στην διόλου ευκαταφρόνητη δυσκολία για το πώς δύο μικρά σκάφη θα πραγματοποιούσαν το ταξίδι νότια της Αγίας Ελένης και ποιες κινήσεις έπρεπε να γίνουν ώστε να παραμείνουν αθέατα κατά την άφιξή τους στα παράλια του νησιού – η «Αίτνα» επειδή θα προσέγγιζε κοντά στην ακτή έπρεπε να είναι ενισχυμένη στην άτρακτο με επιστρώσεις φελλού προκειμένου να προφυλαχθεί από τους βράχους. Το σχέδιο στη συνέχεια αναφέρει την ανάγκη χρήσης αναβατορίου (μικρή καρέκλα με μηχανισμό ανύψωσης) το οποίο θα χρησίμευε για την απρόσκοπτη κατάβαση του Ναπολέοντα. Γράφει ο  Τζόνστον:

«……..απαιτείται να εξηγήσω το σχέδιο στην Μεγαλειότητά του……προτείνω όπως συγκεκριμένη ώρα ένας αμαξάς θα πρέπει να μπει στο σπίτι……και προς τούτο η Μεγαλειότητά του πρέπει να εφοδιαστεί με στολή αμαξά, όπως και εγώ με ανάλογη στολή, έτσι ώστε να προσομοιάζουμε σαν αμαξάς με τον συνοδό του……κατόπιν πρέπει να αποφύγουμε τον εντοπισμό από τα περιπολούντα πλοία τα οποία ελέγχουν τα επικίνδυνα σημεία κατάβασης και την κατάλληλη στιγμή θα πετάξω το σχοινί κάτω σε κάποιον έμπιστο συνεργάτη και αφού επιβιβασθούμε εγώ και η εξοχότητά του θα αρχίσει η κατάβαση του αναβατορίου».

Σύμφωνα με τον Τζόνστον η απόδραση έπρεπε να ολοκληρωθεί τα μεσάνυχτα, με τον αυτοκράτορα να έχει επιβιβασθεί στην Αίτνα, κατόπιν θα μεταφερόταν στον μεγαλύτερο Αετό και μετά τα δύο υποβρύχια θα απέπλεαν (ήταν εξοπλισμένα με πτυσσόμενους ιστούς και μηχανές). Όπως είχε υπολογίσει κανένα πλοίο δεν ήταν ικανό να εμποδίσει τον διάπλου, καθότι σε περίπτωση επίθεσης θα αναδίπλωνε πανιά και ιστούς και θα καταδυόταν (η όλη διαδικασία διαρκούσε περίπου 40 λεπτά). Κάτω δε από την θάλασσα θα περίμενε τον εχθρό και κατόπιν θα εξαπέλυε την τορπίλη.

Η ιστορία του Τζόνστον έχει κάποια βάση καθότι ο μαρκήσιος Σαρλ Τριστάν ντε Μοντολόν (Γάλλος στρατηγός ο οποίος ακολούθησε τον Ναπολέοντα στην εξορία) εξέδωσε ένα βιβλίο με τις αναμνήσεις του από την εξορία, στο οποίο γράφει για μία ομάδα Γάλλων φίλων οι οποίοι σχεδίαζαν να σώσουν τον Ναπολέοντα «με υποβρύχιο» και σε άλλο σημείο του βιβλίου του αναφέρει το ποσό των 6,000 λουδοβίκειων (περίπου 750.000 €) τα οποία δαπανήθηκαν για το σκάφος.

Τα «Ναυτικά Χρονικά» (Naval Chronicle) το 1833 (πριν την έκδοση του βιβλίου του μαρκησίου) αναφέρουν και συνδέουν τον Τζόνστον με ένα σχέδιο υποβρυχίου με το ποσόν να ανέρχεται στις 40.000 £ (περίπου 3.000.000 €) πληρωτέο κατά την καθέλκυση του σκάφους. Επίσης μία άλλη πηγή η «Ιστορική συλλογή εγκληματικών φυσιογνωμιών/Historical Gallery of Criminal Portraitures» το 1823 αποκαλύπτει τον λόγο που ο Τζόνστον ενεπλάκη στην κατασκευή του υποβρυχίου, αφού πριν 15 έτη, όταν μαίνονταν οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι, εργάσθηκε με τον διάσημο Ρόμπερτ Φούλτον, Αμερικανό μηχανικό ο οποίος είχε έλθει στην Αγγλία για να πουλήσει τα σχέδιά του για ένα υποβρύχιο σκάφος.

Αυτή ακριβώς η εμφάνιση του Φούλτον είναι που καθιστά αληθοφανές το όλο εγχείρημα. Ο Φούλτον υπήρξε ένας ταλαντούχος εφευρέτης, διάσημος για την εξέλιξη του πρώτου ατμόπλοιου, έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στη Γαλλία σχεδιάζοντας το υποβρύχιο. Είχε πείσει τον Ναπολέοντα να του επιτρέψει να κατασκευάσει ένα πειραματικό σκάφος (τον Ναυτίλο) ο οποίος το 1800 είχε δοκιμασθεί με επιτυχία στον Σηκουάνα.

Μερικά χρόνια αργότερα ο Φούλτον σχεδίασε ένα βελτιωμένο σκάφος, το οποίο από τα διασωθέντα σχέδια προσομοιάζει στο σκάφος του Τζόνστον. Επίσης αξίζει να αναφερθεί ότι όταν οι Γάλλοι δεν ενδιαφέρθηκαν για αυτό το σκάφος ο Φούλτον αυτομόλησε στην Αγγλία με τα σχέδια. Τον Ιούλιο του 1804 υπέγραψε συμβόλαιο με τον πρωθυπουργό Ουίλιαμ Πιτ, προκειμένου να αναπτύξει το «υποβρύχιο σύστημα» με αμοιβή 100.000 £ (περίπου 7.500.000 €) σε περίπτωση επιτυχίας.

Αυτό που είναι δύσκολο να προσδιορισθεί είναι το χρονικό διάστημα που συναντήθηκαν ο Φούλτον και ο Τζόνστον, καθότι η σχέση τους αναφέρεται, αλλά δεν αποδεικνύεται. Ο Τζόνστον αποτελεί πηγή μιας δήλωσης που αναφέρεται στην «Ιστορική συλλογή» ως προς το γεγονός ότι συνάντησε τον Φούλτον στο Ντόβερ το 1804 και δούλεψε μαζί του, ώστε όταν αργότερα αυτομόλησε στην Αγγλία, μπόρεσε να συνεχίσει τα σχέδιά του. Το 1835 μια καταγγελία στην σατυρική εφημερίδα «Figaro in London» αναφέρει ότι συγγραφέας των απομνημονευμάτων του Τζόνστον (Scenes and Stories of a Clergyman in Debt) ήταν ο Φρέντερικ Ουίλιαμ Νέιλορ Μπέιλι, ένας περιστασιακός συγγραφέας ο οποίος εξέτιε ποινή για χρέη στην ίδια φυλακή με τον Τζόνστον.

Ίσως ο Τζόνστον να ήταν τελικά μυθομανής ή στην καλύτερη περίπτωση κάποιος που δολοπλοκούσε προκειμένου να κερδίσει χρήματα. Ο πρώην λαθρέμπορος καθ’ όλη τη διάρκεια του 1820 διακινούσε σχέδια για υποβρύχια. Σε κάποιο σημείο αναφέρεται ότι εργαζόταν για τον βασιλέα της Δανίας, σε άλλο για τον πασά της Αιγύπτου, σε κάποιο άλλο ότι κατασκεύαζε υποβρύχιο για την διάσωση πλοίου στο Ολλανδικό νησί του Τέξελ ή να ανελκύσει πολύτιμα υλικά από ναυάγια στην Καραϊβική. Ίσως αυτά να μην είναι υπερβολικά, διότι είναι γνωστό ότι μετά την αποφυλάκισή του  έζησε επί χρόνια νότια του Τάμεση με μια σύνταξη 140£ το χρόνο (περίπου 15.000€) ποσό αρκετό για μία έντονη ζωή.

Ωστόσο, περιέργως, το παζλ της ζωής του Τζόνστον περιλαμβάνει κομμάτια που αν συναρμολογηθούν σωστά συνθέτουν μια πολύ πιο περίπλοκη εικόνα. Τα σημαντικότερα από αυτά τα «κομμάτια» παρέμεναν αδημοσίευτα και στην Βρετανική Εθνική Αρχειοθήκη μέχρι που ήλθαν στο φως πριν από μερικά χρόνια. Επαληθεύουν μια περίεργη κατάσταση που αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην Historical Gallery και αφορά στο γεγονός ότι η κατασκευή υποβρυχίου του Τζόνστον δεν έγινε το 1820 από πλούσιους Βοναπαρτιστές, αλλά το 1812, τρία έτη πριν την φυλάκιση του Ναπολέοντα.

Αυτό που κάνει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αυτήν την λεπτομέρεια είναι το ακόλουθο ιστορικό πλαίσιο. Το 1812 η Βρετανία βρισκόταν σε πόλεμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες και οι ΗΠΑ είχαν προσλάβει τον Ρόμπερτ Φούλτον ο οποίος εργαζόταν στην ανάπτυξη μιας νέας γενιάς υπερόπλων.

Αυτό εξηγεί πιθανώς τις κυβερνητικές προσβάσεις του Τζόνστον και την εμπλοκή του σε στρατιωτικά απόρρητα προγράμματα συμπεριλαμβανομένου του υποβρυχίου για λογαριασμό των Βρετανών (βάσει των κλαπέντων σχεδίων του Φούλτον όταν δούλευε για λογαριασμό των Βρετανών). Το πώς χρηματοδοτήθηκαν αυτές οι δοκιμές είναι ένα διαφορετικό θέμα, καθότι τα έγγραφα επαληθεύουν ότι μεταξύ τους το Βρετανικό ναυτικό και ο Βρετανικός στρατός θεωρούσαν ότι το πρόγραμμα θα το πλήρωνε ο άλλος. Ήταν μια κατάσταση που ο Τζόνστον έσπευσε να εκμεταλλευτεί, συντηρώντας την εικόνα του μηχανικού που σχεδίασε ένα υποβρύχιο το οποίο είχε μήκος 27 πόδια, σχήμα φώκιας και διέθετε εσωτερική αίθουσα, έξι τετραγωνικών ποδών, επενδυμένη με φελλό για να προστατεύεται το διμελές πλήρωμα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο σχεδιασμός του ήταν πρωτόγονος – το υποβρύχιο θα έπλεε στην επιφάνεια χρησιμοποιώντας πανιά και θα χρησιμοποιούσε κουπιά ως κινητήρια δύναμη όταν καταδυόταν. Επίσης δεν υπάρχει κάτι που να αποδεικνύει ότι ο Τζόνστον είχε επιλύσει τα τεράστια τεχνικά προβλήματα που εμπόδιζαν την ανάπτυξη της υποβρύχιας κίνησης πριν από το 1890 – κυρίως της δυσκολίας να καταστεί ένα βυθιζόμενο πλοίο πλευστό, αντί απλά να βυθίζεται και να παραμένει ακίνητο. Όμως ήταν σημαντικό ότι είχε γίνει το πρώτο βήμα και το υποβρύχιο ως όπλο ήταν υπαρκτό.

Το συμβάν είναι αληθές, διότι τα αρχεία περιέχουν αλληλογραφία του Τζόνστον , επιβεβαιώνοντας ότι το πλοίο ήταν έτοιμο και απαιτούσε πληρωμή 100.000£. Επαληθεύουν επίσης ότι στις αρχές του 1820, μια Επιτροπή ανώτερων αξιωματικών, με επικεφαλής τον Σερ Τζόρτζ Κόκμπερν, στάλθηκε να υποβάλει έκθεση για το υποβρύχιο (όχι για την αξιολόγηση της νέας τεχνολογίας, αλλά τον υπολογισμό του κόστους). Ο ναύαρχος Κόκμπερν υπήρξε εξέχων στέλεχος του ναυτικού και έμεινε διάσημος ως ο άνθρωπος που έκαψε τον Λευκό Οίκο όταν η Ουάσιγκτον έπεσε στα Βρετανικά στρατεύματα το 1814. Η αρχική του έκθεση έχει εξαφανιστεί, αλλά το περιεχόμενό του μπορεί να συναχθεί από την απόφαση του Βασιλικού Ναυτικού να μειώσει την αμοιβή του Τζόνστον στις 4.735£.

Αυτό σημαίνει ότι στις αρχές του 1820, ο Τζόνστον κατείχε ένα πραγματικό υποβρύχιο, την ίδια στιγμή που όπως δείχνουν οι Γαλλικές πηγές, βοναπαρτιστές αξιωματικοί προσέφεραν χιλιάδες λίρες για τέτοιου είδους σκάφος. Αυτή η ανακάλυψη μπορεί να συνδέεται, με τη σειρά της, με δύο άλλα αξιόλογα στοιχεία. Το πρώτο εμφανίσθηκε στο Naval Chronicle/Ναυτικά Χρονικά και περιγράφει μια δοκιμή του σκάφους στον ποταμό Τάμεση αναφέροντας:

Κάποια στιγμή το σχοινί της άγκυρας έμπλεξε με μια νάρκη………και παρά τις προσπάθειες, ο Τζόνστον δεν κατόρθωσε να κινήσει το σκάφος. Στη συνέχεια κοίταξε το ρολόι και είπε στον άνθρωπο που τον συνόδευε: «έχουμε περιθώριο αλλά δύο λεπτά να ζήσουμε εκτός αν μπορέσουμε να απομακρύνουμε αυτό το καλώδιο». Αυτός ο άνθρωπος, που είχε παντρευτεί πριν μερικές ημέρες, άρχισε να θρηνεί την μοίρα του… σταμάτα τους θρήνους του είπε ο Τζόνστον, δεν θα σε ωφελήσουν……και κατόπιν παίρνοντας ένα τσεκούρι έκοψε το καλώδιο με αποτέλεσμα να ενεργοποιηθεί η νάρκη και να ανατιναχτεί το σκάφος.

Το δεύτερο στοιχείο, αφορά στα αδημοσίευτα απομνημονεύματα ενός καλλιτέχνη του Λονδίνου του Ουόλτερ Γκρίβς, τα οποία περιέχουν αναμνήσεις του πατέρα του, ο οποίος ήταν βαρκάρης στον Τάμεση και αναφέρουν ένα συμβάν……….όταν μία σκοτεινή νύχτα τον Νοέμβριο του 1820 εμποδίσθηκε ένας λαθρέμπορος να βγάλει το υποβρύχιό του στην θάλασσα………καταλήγοντας:

…………….κατάφερε να περάσει κάτω από τη γέφυρα του Λονδίνου και όταν οι αξιωματικοί επιβιβάσθηκαν στο πλοίο, ο καπετάνιος Τζόνστον απείλησε να τους πυροβολήσει. Αυτοί δεν έδωσαν σημασία στις απειλές του, κατάσχεσαν το πλοίο και το μετέφεραν στο Μπλάκγουολ, όπου το έκαψαν.

Συνολικά τα έγγραφα και τα στοιχεία δείχνουν ότι κάτι υπήρξε. Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο Ναπολέων είχε εμπνευσθεί τέτοιου είδους σχέδιο. Το ποιο πιθανόν είναι το σχέδιο του Τζόνστον που ήλθε στην επιφάνεια το 1835, ήταν δικής του έμπνευσης, θέλοντας απλώς να δοκιμάσει την τύχη του. Τα στοιχεία όπως επιβεβαιώνονται από τη Γαλλική πλευρά δείχνουν ότι ο αυτοκράτορας θα είχε αρνηθεί να πάει με τον Τζόνστον, στην απίθανη περίπτωση να είχε εμφανιστεί στην πραγματικότητα στο Λόνγκγουντ. Η διάσωση με την μορφή μιας οργανωμένης εισβολής ήταν τελείως διαφορετική από τις απέλπιδες προσπάθειες όπως αυτή……….κάτι που ήταν αντίθετο με τον χαρακτήρα του Ναπολέοντα.

Όπως λέει ο Οκάμπο, ο Ναπολέων είχε καταστήσει σαφές εξ’ αρχής ότι ήταν αντίθετος σε κάθε προσπάθεια που περιλάμβανε «μεταμφιέσεις» και «σωματική προσπάθεια φυγάδα» Τον ενδιέφερε η αξιοπρέπειά του λέγοντας ότι είχε συλληφθεί ως κοινός εγκληματίας και κάθε προσπάθεια απόδρασης θα το επιβεβαίωνε… Σε περίπτωση που έφευγε από την Αγ. Ελένη θα το έκανε φορώντας την στολή και το ξίφος του.

Πηγές

http://smithsonianmag.com/

John Abbott. Napoleon at St Helena. New York: Harper & Brothers, 1855 Anon,

“On submarine navigation.” The Nautical Magazine, April 1833 Anon [F.W.N. Bayley]. Scene and Stories by a Clergyman in Debt. London, 3 vols.: A.H. Baily & Co, 1835 John Brown.

The Historical Gallery of Criminal Portraitures. Manchester, 2 vols: L. Gleave, 1823 James Cleugh.

Captain Thomas Johnstone 1772-1839. London: Andrew Melrose, 1955 Mike Dash.

British Submarine Policy 1853-1918. Unpublished PhD thesis, King’s College London, 1990

Figaro in London March 28, 1835 Huntingdon, Bedford & Peterborough Gazette, February 1, 1834 Emilio Ocampo.

The Emperor’s Last Campaign: A Napoleonic Empire in America. Apaloosa: University of Alabama Press, 2009 Emilio Ocampo.

“The attempt to rescue Napoleon with a submarine: fact or fiction?” Napoleonica: La Revue 2 (2011) Cyrus Redding.

Fifty Years’ Recollections, Literary and Personal, with Observations on Men and Things. London 1858.

 

Το έργο με τίτλο Το μυστικό σχέδιο απόδρασης του Ναπολέοντα με υποβρύχιο από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές Βασισμένο σε έργο στο http://smithsonianmag.com/