εξώφυλλο: Απόσπασμα Βρετανικής πολιτικής γελοιογραφίας που απεικονίζει την υπόθεση ΧΥΖ: Οι Ηνωμένες Πολιτείες εκπροσωπούνται από την Κολούμπια, η οποία λεηλατείται από πέντε Γάλλους, τρεις εκ των οποίων φορούν Γαλλικές κονκάρδες και φρυγικό καπέλο με το σύμβολο της επαναστατικής, δημοκρατικής Γαλλίας. Published by SW Fores, Public domain, via Wikimedia Commons

copyright © γράφει ο Χείλων

Επιγραμματικά ως «υπόθεση ΧΥΖ» χαρακτηρίζεται το διπλωματικό – πολιτικό επεισόδιο μεταξύ Η.Π.Α και Γαλλίας που συνέβη το 1797 και είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί όξυνση στις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών. Η κατάσταση επιδεινώθηκε σε τέτοιο βαθμό, με αποτέλεσμα να διεξαχθούν ναυτικές επιχειρήσεις ευρείας κλίμακας (ναυμαχίες) στην Καραϊβική θάλασσα.

Ιστορικό

Στις 6 Φεβρουαρίου 1778 οι Η.Π.Α και Γαλλία υπέγραψαν δύο συνθήκες:

– Συνθήκη Συμμαχίας κατά της Μεγ. Βρετανίας.

– Συνθήκη Φιλίας και Εμπορίου.

Οι συνθήκες αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να αναπτυχθούν στις ΗΠΑ δύο παρατάξεις……μία φιλο Γαλλική και αντι Βρετανική και μία αντι Γαλλική και φιλο Βρετανική.

Στις 22 Απριλίου 1793 ο πρόεδρος Ουάσιγκτον διαβλέποντας ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Γαλλίας και Μεγ. Βρετανίας επέλεξε να τηρήσει στάση ουδετερότητας.

Η διακήρυξη ουδετερότητας

Η είδηση ότι η Επαναστατική Γαλλία κήρυξε τον πόλεμο στη Μεγάλη Βρετανία τον Φεβρουάριο του 1793 και πλέον βρισκόταν σε πόλεμο με όλη την Ευρώπη, έφτασε στην Αμερική περί τα μέσα Απριλίου του ίδιου έτους. Ο Πρόεδρος Ουάσιγκτον βρισκόταν στο όρος Βέρνον για να παρευρεθεί στην κηδεία ενός ανιψιού όταν του μεταφέρθηκε η είδηση. Επέστρεψε βιαστικά στην Πενσυλβάνια και συγκάλεσε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στις 19 Απριλίου. Σε αυτήν συμφωνήθηκε ομόφωνα να εκδοθεί μια διακήρυξη «απαγορεύοντας στους πολίτες να συμμετέχουν σε οποιεσδήποτε εχθροπραξίες στις θάλασσες, για λογαριασμό ή εναντίον οποιασδήποτε από τις εμπόλεμες δυνάμεις».

Τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου συμφώνησαν ότι η ουδετερότητα ήταν απαραίτητη αφού το έθνος ήταν πολύ νέο και ο στρατός του πολύ μικρός για να ρισκάρει οποιοδήποτε είδος εμπλοκής είτε με τη Γαλλία είτε με τη Βρετανία. Ο υπουργός Εξωτερικών Τόμας Τζέφερσον, ειδικότερα, είδε σε αυτόν τον προβληματισμό, την επιρροή των Φεντεραλιστών — των πολιτικών του αντιπάλων. Ωστόσο, συμφώνησε κι εκείνος ότι μια διακήρυξη ήταν σωστή, αν και ίσως όχι επίσημη.

Στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου της 14ης Ιανουαρίου, ο Τζέφερσον υποστήριξε ότι, ενώ η ουδετερότητα ήταν απαραίτητη προϋπόθεση, δεν υπήρχε πραγματική ανάγκη να γίνει μια Διακήρυξη Ουδετερότητας είτε άμεσα είτε ακόμη και επίσημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούσαν να δηλώσουν την ουδετερότητά τους έναντι τιμήματος, είπε ο Τζέφερσον, «Γιατί να μην αναβάλλουμε και να αναγκάσουμε τις χώρες να υποβάλουν προσφορά για [Αμερικανική] ουδετερότητα;» Σε απάντηση, ο υπουργός Οικονομικών Αλεξάντερ Χάμιλτον δήλωσε ότι η Αμερικανική ουδετερότητα δεν ήταν διαπραγματεύσιμη. Ο Τζέφερσον τελικά παραιτήθηκε από το καθήκον του ως Υπουργός Εξωτερικών σε διαφωνία με τη Διακήρυξη Ουδετερότητας η οποία ανέφερε τα εξής:

«Απ’ ότι διαφαίνεται υπάρχει εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Αυστρίας – Πρωσίας – Σαρδηνίας – Μεγάλης Βρετανίας – και Ολλανδίας από την μία πλευρά και Γαλλίας από την άλλη. Το καθήκον και συμφέρον των ΗΠΑ απαιτεί όπως ακολουθήσουμε με ειλικρίνεια και καλή πίστη μια συμπεριφορά φιλική και αμερόληπτη προς τις εμπόλεμες δυνάμεις.

Έτσι σύμφωνα με την παρούσα κατάσταση αποφάσισα να διακηρύξω την πρόθεση των ΗΠΑ να τηρήσουν ίσες αποστάσεις από τις αντιμαχόμενες δυνάμεις και να προτρέψω – προειδοποιήσω τους πολίτες των ΗΠΑ να αποφεύγουν πράξεις και οποιεσδήποτε διαδικασίες οι οποίες θα μπορούσαν με οιονδήποτε τρόπο να παραβιάσουν αυτήν την πρόθεση.

Επίσης κάνω γνωστό ότι………εφόσον οποιοσδήποτε πολίτης των ΗΠΑ  κατηγορηθεί για «παραβίαση του νόμου των Εθνών»….είτε παρέχοντας βοήθεια, είτε συνεργώντας σε εχθροπραξίες εναντίον των προαναφερόμενων δυνάμεων, είτε γνωστοποιώντας σε αυτές το περιεχόμενο των παρόντων άρθρων…….δεν πρόκειται να  τύχει της προστασίας των ΗΠΑ και επιπλέον θα διωχθεί από τα αρμόδια δικαστήρια των ΗΠΑ σύμφωνα με οδηγίες που έχω δώσει στους αρμόδιους αξιωματούχους

Προς επιβεβαίωση των αναγραφόμενων στο παρόν θέτω την σφραγίδα των ΗΠΑ και υπογράφω ιδιοχείρως. Συντάχθηκε στην πόλη της Φιλαδέλφεια, την 22 Απριλίου 1793 – 17^η περίοδο ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.

Τζορτζ Ουάσιγκτον 22 Απριλίου 1793

Στις 19 Νοεμβρίου 1794, υπεγράφη μεταξύ ΗΠΑ και Μεγάλης Βρετανίας η Συνθήκη του Τζέι ή συνθήκη φιλίας εμπορίου και Ναυτιλίας, η οποία προκάλεσε την δυσαρέσκεια της Γαλλίας. Στις 2 Ιουλίου 1796, η Γαλλία θέσπισε νόμο με τον οποίο νομιμοποίησε την κατάσχεση των Αμερικανικών εμπορικών πλοίων τα οποία έπλεαν στα χωρικά της ύδατα. Οι διπλωματικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Γαλλίας επιδεινώθηκαν, με κίνδυνο να εξελιχθούν σε πόλεμο.

Προσπάθεια εξομάλυνσης

Το 1797 εξελέγη πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζον Άνταμς ο όποιος ήταν διατεθειμένος να συνεχίσει την πολιτική ουδετερότητας του προέδρου Ουάσιγκτον. Προς τούτο έστειλε μια ομάδα τριών διπλωματών στη Γαλλία, προκειμένου να διαπραγματευθούν το δίκαιο της θαλάσσης για την εμπορική ναυτιλία των ΗΠΑ, καθώς και τις αποζημιώσεις για τα κατασχεθέντα πλοία και αγαθά.

Οι εν λόγω διπλωμάτες ήταν ο Τζον Έλμπριτζ Τζέρι (1744-1814) ο Τζον Μάρσαλ (1755-1835) και ο  Πίνκνι Κόουτσγουορθ (1746-1825) οι οποίοι ως επίσημοι απεσταλμένοι και πληρεξούσιοι των Η.Π.Α, ζήτησαν να συναντηθούν με τον Υπουργό Εξωτερικών της Γαλλίας Σαρλ-Μωρίς ντε Ταλλεϋράν-Περιγκόρ (γνωστό ως Ταλεϋράνδο).

Εξέλιξη

Τον Οκτώβριο του 1797 οι Αμερικανοί διπλωμάτες έφθασαν στο Παρίσι αλλά ο Ταλεϋράνδος αρνήθηκε να τους δεχθεί.

Αντί αυτού τους προσέγγισαν ένας Βρεττανός υπήκοος ο Νίκολας Χάμπαρτ (W) και τρείς Γάλλοι διπλωμάτες (του περιβάλλοντος Ταλεϋράνδου) ο Ζαν-Κονράντ Οτανγκέ (Χ), ο Πιέρ Μπελαμύ (Υ) και ο Λουσιάν Οτεβάλ (Ζ) – οι οποίοι στην διπλωματική αλληλογραφία της εποχής αναφέρονταν κωδικοποιημένα ως W,X,Y,Z αντίστοιχα. Το επεισόδιο ονομάσθηκε Χ,Υ,Ζ από τους κωδικούς μόνο των Γάλλων διπλωματών.

Το μήνυμα το οποίο μετέφεραν στους Αμερικανούς ήταν ότι ο Ταλεϋράνδος ήταν πρόθυμος να συναντηθεί και διαπραγματευθεί με τους εξής όρους εκ μέρους των ΗΠΑ:

– Να ενέκριναν δάνειο προς την Γαλλία.

– Να υπαναχωρούσαν από τις απαιτήσεις έναντι της Γαλλίας όσον αφορά στα κατασχεθέντα εμπορικά πλοία.

– Να προσέφεραν στον ίδιο σεβαστό χρηματικό ποσόν!!!!

Το ερώτημα που γεννάται είναι «γιατί οι Γάλλοι απέρριψαν τους Αμερικανούς, ενώ υπήρξαν καλοί σύμμαχοι και πολέμησαν μαζί κατά την Αμερικανική Επανάσταση το 1775 – 1783;»……τί είχε μεσολαβήσει;

Η απάντηση είναι «πολλά και καθοριστικά γεγονότα»

-Στις 14 Ιουλίου 1789 ο όχλος επιτέθηκε στην Βαστίλη, γεγονός που σήμανε την αρχή της Γαλλικής Επανάστασης.

-Στις 21 Σεπτεμβρίου 1792, η Γαλλία απεμπόλησε την Μοναρχία και υιοθέτησε το Δημοκρατικό πολίτευμα.

-Στις 21 Ιανουαρίου 1793 αποκεφαλίσθηκε ο Λουδοβίκος 16^ος.

-Τον Οκτώβριο 1797, όταν έφθασαν οι Αμερικανοί διπλωμάτες, η Γαλλία διοικείτο από το Διευθυντήριο.

Όλα τα προαναφερόμενα γεγονότα κατά πάσα πιθανότητα είχαν προκαλέσει την υπεροπτική συμπεριφορά της Γαλλίας στις διπλωματικές σχέσεις.

Η Αμερικανική απάντηση

Εκτός από την δικαιολογημένη αγανάκτηση, η Αμερικανική αντιπροσωπεία διατηρούσε σοβαρές αμφιβολίες κατά πόσον η οιαδήποτε συμμόρφωση στις Γαλλικές απαιτήσεις θα διευκόλυνε μακροπρόθεσμα το φλέγον ζήτημα του χειρισμού των εμπορικών πλοίων.

Ο Ταλεϋράνδος βλέποντας ότι οι όροι του οδηγούσαν σε αδιέξοδο, δέχθηκε να συναντηθεί με τους Αμερικανούς διπλωμάτες, χωρίς όμως να δεχθεί να αποδεσμεύσει τα κατασχεθέντα Αμερικανικά εμπορικά πλοία.

Η συμπεριφορά του εξόργισε τους Πίνκνι και Μάρσαλ οι οποίοι αναχώρησαν αμέσως για τις ΗΠΑ αφήνοντας στην Γαλλία τον Τζέρι.

Επιστροφή στις ΗΠΑ

Στις ΗΠΑ ο πρόεδρος Άνταμς προετοιμαζόταν για πόλεμο. Προκειμένου λοιπόν να δικαιολογήσει την απόφασή του αποδέσμευσε στις 21 Απριλίου 1798 τα έγγραφα που αφορούσαν στο επεισόδιο, αντικαθιστώντας τα αναγραφόμενα ονόματα με τα γράμματα W,X,Y,Z και δηλώνοντας στην Γερουσία:

«Ουδέποτε πρόκειται στο μέλλον να στείλω διπλωμάτη στην Γαλλία, χωρίς διαβεβαιώσεις ότι θα γίνει δεκτός με σεβασμό και τιμή, όπως αρμόζει στον εκπρόσωπο ενός μεγάλου, δυνατού και ελεύθερου Έθνους».

Ακολούθησε ο (ακήρυκτος) ναυτικός πόλεμος του Κασί ανοιχτά της Καραϊβικής, ο οποίος διήρκεσε από τον Ιούλιο 1798 μέχρι τον Σεπτέμβριο 1800, κατά τον οποίο οι ΗΠΑ αιχμαλώτισαν περισσότερα από 80 Γαλλικά πλοία.

Ο Ταλεϋράνδος ταπεινωμένος αναγκάσθηκε να διαμηνύσει στις ΗΠΑ ότι είναι έτοιμος να δεχθεί τους Αμερικανούς διπλωμάτες, παρέχοντας τις απαιτούμενες διαβεβαιώσεις ευπρεπούς συμπεριφοράς.

Τον Σεπτέμβριο του 1800 υπεγράφη η συνθήκη του Μορφοντέν (συνθήκη Φιλίας και Εμπορίου) μεταξύ ΗΠΑ και Γαλλίας, η οποία και έδωσε τέλος στον πόλεμο του Κασί.

Εξέλιξη των Αμερικανών διπλωματών του ΧΥΖ

Ο Τζέρι επικρίθηκε για το ότι παρέμεινε στην Γαλλία μετά την αναχώρηση των Marshall και Pinckney. Το 1810 εξελέγη κυβερνήτης της Μασαχουσέτης και το 1812 ορίσθηκε αντιπρόεδρος των Η.Π.Α επί προεδρίας Τζέιμς Μάντισον.

Ο Μάρσαλ έγινε Ανώτατος Δικαστής των ΗΠΑ στις 4 Φεβρουαρίου 1801, θέση την οποία υπηρέτησε επί 34 έτη. Κατά την θητεία του το Ανώτατο Δικαστήριο απέκτησε κύρος και εξελίχθηκε σε ισχυρό και αναπόσπαστο τμήμα της Αμερικανικής διοίκησης. Καθορίζοντας τον ρόλο του δικαστηρίου μέσω μεγάλου αριθμού πρωτοπόρων αποφάσεων, ο Μάρσαλ όρισε τις αρχές βάσει των οποίων ερμηνεύεται το Αμερικανικό Σύνταγμα μέχρι σήμερα. Έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην εθνική υπεροχή έναντι των συμφερόντων των Πολιτειών, όπως και στην προστασία των περιουσιακών στοιχείων. Το 1819 ο Μάρσαλ έγραψε… «Το Σύνταγμα έχει ως αποστολή να ισχύει για τα επόμενα χρόνια και κατά συνέπεια πρέπει να καλύπτει τις κρίσεις στις ανθρώπινες υποθέσεις – σχέσεις».

Ο Πίνκνι έθεσε υποψηφιότητα για Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1804 και 1808 χάνοντας από τους Τόμας Τζέφερσον και Τζέιμς Μάντισον αντίστοιχα. Κατόπιν εργάσθηκε ως δικηγόρος στην γενέτειρά του Τσάρλεστον στην Νότια Καρολίνα.

Πηγές – βιβλιογραφία

http://www.emersonkent.com/history_dictionary/xyz_affair.htm#Quasi-War

https://en.wikipedia.org/wiki/XYZ Affair

E. Wilson Lyon  (September 1940). «The Franco-American Convention of 1800». The Journal of Modern History.

William Stinchcombe (October 1977). «The Diplomacy of the WXYZ Affair». The William and Mary Quarterly.

 

Το έργο με τίτλο Υπόθεση ΧΥΖ/The XYZ affair από τον δημιουργό Χείλων διατίθεται με άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού – Μη Εμπορική Χρήση – Παρόμοια Διανομή 4.0 Διεθνές