Κατηγορία: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Λογοτεχνικές αναφορές σε έργα – συγγραφείς και λόγιους

Αρισταίνετος (5ος – 6ος αιώνας μ.Χ.)

Ο Αρισταίνετος ήταν αρχαίος Έλληνας επιστολογράφος που άκμασε τον 5ο ή 6ο αιώνα μ.Χ. Από τα έργα του σημαντικότερα είναι δύο βιβλία ερωτικών ιστοριών, με τη μορφή επιστολών, τα οποία δανείζονται τα θέματά τους από ερωτικές ελεγείες Αλεξανδρινών συγγραφέων όπως ο Καλλίμαχος και περιέχουν φράσεις από τον Πλάτωνα, τον Λουκιανό, τον Αλκίφρονα και άλλους.

Κωνσταντίνος Κούμας (1777 – 1836)

Λόγιος, δάσκαλος και συγγραφέας, με αξιόλογη πανεπιστημιακή μόρφωση και αναμορφωτική δράση στα εκπαιδευτικά πράγματα, εμπνεόμενη από τα ιδεώδη του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Οπαδός του Κοραή με σημαντική φιλοσοφική κατάρτιση, ήρθε σε σύγκρουση με την κατεστημένη εκκλησιαστική αντίληψη στο χώρο της παιδείας προωθώντας αλλαγές προς ένα ‹θετικού› τύπου εκπαιδευτικό πρότυπο.

Εγκώμιο στον Άστιγκα

Επανερχόμαστε στον … ανιδιοτελή φιλέλληνα Φραγκίσκο Άστιγξ (Frank Abney Hastings) [βλ. Χείλων 14/4/2013] με ένα απόσπασμα το οποίο αντλήθηκε από τα Ελληνικά Ιστορικά Ανέκδοτα και το αχρονολόγητο αυτόγραφο του Γεωργίου Τερτσέτη, με τη σημείωση του ιδίου «Elogio del Capitan Astings Comandante del vapore greco» [Αρχείο Γ. Τερτσέτη σ.223].

Το Άσμα του Ρολάνδου (La chanson de Roland)

Το άσμα του Ρολάνδου είναι το παλαιότερο χρονολογημένο έργο της Γαλλικής λογοτεχνίας και σώζεται σε διάφορα χειρόγραφα και παραλλαγές, γεγονός που φανερώνει την ιδιαίτερα μεγάλη απήχηση που βρήκε από την στιγμή της κυκλοφορίας του (12ος αι.) μέχρι και τον 14ο αιώνα.

Περί βλακείας

Η δημοσίευση αφορά στο δοκίμιο του Ρόμπερτ Μούζιλ που πρωτοπαρουσίασε σε διάλεξη που έδωσε στη λέσχη Αυστριακών εργατών στις 11 Μαρτίου 1937 με θέμα την «βλακεία».

Ερμηνευτική – Hermeneutics….θεωρία λογοτεχνίας

Η ερμηνεία είναι μια δραστηριότητα, η οποία ξεφεύγει από τα αυστηρά λογοτεχνικά όρια. Κάθε ανθρώπινη ενέργεια όπως οι πράξεις, ο λόγος, τα έθιμα, τα όνειρα, οι επιστημονικές θεωρίες, τα αρχαιολογικά ευρήματα μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενα ερμηνείας και ως εκ τούτου η λογοτεχνική ερμηνευτική υπάγεται στη γενικότερη θεωρία της ερμηνείας.

Το ρήμα «ἑρμηνεύειν» σημαίνει κατά κύριο λόγο, ότι αποσαφηνίζουμε κάποιο νόημα που αρχικά δεν κατανοούμε. Σύμφωνα με τον ορισμό, ομιλούμε για ερμηνεία των ονείρων, ενός προβλήματος, ή ενός δυσνόητου βιβλίου. Ο ερμηνευτής αναλαμβάνει ταυτόχρονα τον ρόλο του μεταφραστή, δηλαδή εκείνου που μεταφέρει σε μία γλώσσα τα νοήματα που έχει κατανοήσει από άλλη γλώσσα. Ενίοτε, χαρακτηρίζουμε ως ερμηνευτές έναν ηθοποιό, ή έναν μουσικό κι επομένως, βάσει αυτών των αναφορών, η ευρύτερη σημασία της ερμηνείας καθίσταται εναργέστερη.

Έρως και Ψυχή

Ο Μιλήσιος θρύλος για τον Έρωτα και την Ψυχή από το έργο του Λούκιου Απουήλιου, Ο Χρυσός Όνος, αποκαλύπτει τα μυστικά της διαχρονικότητάς του.

«Καλοί άνθρωποι σε σκοτεινούς καιρούς»

Δημοσιεύθηκε αρχικά στο Passe Partout Reading:
Γράφει η Ευγενία Δέλτα Το τελευταίο μυθιστόρημα του γνωστού Ισπανού δημοσιογράφου, πολεμικού ανταποκριτή και συγγραφέα Arturo Pérez-Reverte Gutiérrez (Καρθαγένη 1951), εκδόθηκε στη Μαδρίτη το 2015, με τίτλο Hombres Buenos. Στην ελληνική έκδοση, παρότι άλλαξε ο τίτλος, κρατήθηκε ο αρχικός σχεδιασμός του εντυπωσιακού κόκκινου εξωφύλλου, όπου αναδεικνύεται  ευρηματικά το Παρίσι, o τόπος δράσης…

Stéphane Mallarmé (1842 –1898)………ο ιδιόμορφος συμβολιστής

O Stéphane Mallarmé (πραγματικό όνομα Étienne Mallarmé) ήταν Γάλλος ποιητής, που μαζί με τον Paul Verlaine, υπήρξαν από τους θεμελιωτές του Συμβολιστικού κινήματος στην Γαλλική ποίηση. Ο συμβολισμός εξελίχθηκε σε ένα από τα κυρίαρχα ποιητικά κινήματα του 19ου αιώνα όχι μόνο για τη Γαλλική λογοτεχνία, αλλά και για τους Άγγλους, Αμερικανούς και Ρώσους ποιητές οι οποίοι θα εφάρμοζαν τους κανόνες του Συμβολισμού στο ανερχόμενο κίνημα του Μοντερνισμού, ένα κίνημα που σφράγισε την λογοτεχνία του 20ου αιώνα.

Δομισμός – Structuralism

Ο όρος δομισμός (Structuralism = Στρουκτουραλισμός) αναφέρεται στις ποικίλες θεωρίες που συναντώνται στις φιλολογικές – κοινωνικές σπουδές και οικονομικές επιστήμες, πολλές των οποίων μοιράζονται την θεώρηση, ότι ενώ οι δομικές σχέσεις μεταξύ των εννοιών διαφέρουν μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών/γλωσσών, εντούτοις μπορούν να αποσαφηνισθούν και να διερευνηθούν.

James Joyce…….ο πολυταξιδεμένος μοντερνιστής (1882 – 1941)

Ο James Augustine Aloysius Joyce (Ιρλανδικό όνομα Séamas Seoighe) υπήρξε Ιρλανδός συγγραφέας και ποιητής, θεωρούμενος ως μια φιγούρα που έφερε τα «σπέρματα» του κινήματος του μοντερνισμού. Συγκριτικά με τον Pablo Picasso στις εικαστικές τέχνες και τον Igor Stravinsky στη μουσική, o Joyce έφερε την επανάσταση στο μυθιστόρημα ως ένα καλλιτεχνικό μέσο για να διερευνήσει τις πολυπλοκότητες και την ψυχολογική «παραφωνία» της μοντέρνας ζωής.

Υπερρεαλισμός

Ο όρος υπερρεαλισμός, ή σουρεαλισμός αποτελεί μετάφραση του Γαλλικού όρου «surréalisme» (από τις Γαλλικές λέξεις sur=επί/επάνω και réalisme=ρεαλισμός/πραγματικότητα) και δύναται να ερμηνευθεί ως «πέρα, ή πάνω από την πραγματικότητα». Πρόκειται για ένα πολιτισμικό (ποιητικό – καλλιτεχνικό) κίνημα, το οποίο ήρθε στο προσκήνιο κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου (το διάστημα μεταξύ Α’ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) στα μέσα της δεκαετίας του 1920 και αφορά τόσο στην λογοτεχνία, όσο και στις εικαστικές τέχνες.

Ρωσικός Φορμαλισμός (θεωρία της λογοτεχνίας)

Ο Ρωσικός φορμαλισμός είναι θεωρητικό ρεύμα, το οποίο ήρθε στο προσκήνιο την 2η δεκαετία του 20ου αιώνα και σηματοδοτεί, μαζί με την Νέα Κριτική και τον Δομισμό, την μετάβαση από τις συγγραφοκεντρικές στις κειμενοκεντρικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας (Έρκυνα, 2016).

Νίκος Γκάτσος………..ο ποιητής – στιχοποιός

Ο Νίκος Γκάτσος γεννήθηκε στην Ασέα της Αρκαδίας το 1911. Μετά τα γυμνασιακά του χρόνια στην Τρίπολη, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από νεαρή ηλικία στράφηκε στη λογοτεχνία, έμαθε ξένες γλώσσες με μεθόδους αυτοδιδασκαλίας, μελέτησε τον Παλαμά, τον Σολωμό και το δημοτικό τραγούδι και ήρθε σε επαφή με τις νεωτεριστικές τάσεις της Ευρωπαϊκής ποίησης. Ανήκε στον κύκλο του περιοδικού Τα Νέα Γράμματα, όπου και εξέδωσε ποιήματα του όπως και σ’ άλλα περιοδικά (Νέα Εστία, Ρυθμός) χωρίς όμως ιδιαίτερη βαρύτητα, ακόμη και για τον ίδιο.

Σημείο αντιλεγόμενο – ποίημα της Σοφίας Κιόρογλου

Δημοσιεύθηκε αρχικά στο ΣΟΦΙΑ ΚΙΟΡΟΓΛΟΥ :
Σημείο αντιλεγόμενο, μεγαλοπρέπεια, δόξα και τιμή έργα χειρών μου μη μου δίνεις μακροθυμία και έλεος ζητώ. Θαυμαστό το όνομα Σου εν πάση τη γη τα πετεινά του ουρανού υποταγή χαράς θαλάσσια όντα σε αέναους παιάνες λίγο πριν ξεπροβάλλεις ψάλλουν το χερουβικό. Έργα χειρών μου μη μου δίνεις, μακροθύμησε και δείξε έλεος Τα πετεινά του ουρανού…

Πηνελόπη Δέλτα «Για την Πατρίδα»

Το «Για την Πατρίδα» είναι το πρώτο μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα. Πρόκειται για ιστορικό πεζογράφημα και παρουσιάζει την ιστορία δύο νέων, του Ασώτη γιο του Αρμένη μάγιστρου της Θεσσαλονίκης Γρηγορίου Ταρωνίτη και του Αλέξιου Αργυρού, τους οποίους αιχμαλωτίζουν οι Βούλγαροι όταν καταλαμβάνουν τη Θεσσαλονίκη στη Βυζαντινή εποχή._ Ψηφιακό βιβλίο από την Βιβλιοθήκη ᾽᾽Πηνελόπη Δέλτα᾽᾽

Στις πηγές του Ænon – ποίημα της Σοφίας Κιόρογλου

Δημοσιεύθηκε αρχικά στο ΣΟΦΙΑ ΚΙΟΡΟΓΛΟΥ :
? Στις πηγές του Αινών εδίψασα και ήπια νερό εγγύς της Σαλήμ είπα να ξαποστάσω Εκοίταξα γύρω μου… Ογκώδη λίθινα σώματα λες και υποκλίνονταν σε κάποιους αόρατους ασκητές που ξεπόρτισαν από το ταπεινό τους ενδιαίτημα Ασκηταριά και σπήλαια στο ύψος ιστάμενου ανθρώπου λαξεμένοι σε βράχια ογκόλιθοι μοσχοβολιά και αφθαρσία άρρητη ευωδία από λιβάνι ?

Η μαγεία των Χριστουγέννων

Κάθισαν οι δυό τους να τα πούνε. Είχαν πολύ καιρό να βρεθούν. Έτσι κι αλλιώς δεν άλλαζε κάτι με τα λόγια. Δυό από τα 7 δις κατοίκους (7.470.193.029, όχι !..030, όχι ! ..031) θα αντάλασσαν κάποιες από τις απόψεις που αναλογούν σ’αυτόν τον αριθμό και μετά θ’ακολουθούσαν το δρόμο τους σα να μη προηγήθηκε κάτι. _Πυθεύς

Ὑπηρέτρα ~ Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1888)

Δημοσιεύθηκε αρχικά στο the Tempest Ahead:
Moonlit Shipwreck at Sea by Thomas Moran, 1901, oil on canvas ? Τὴν ἑσπέραν τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων τοῦ ἔτους… ἡ δεκαοκταέτις κόρη τὸ Οὐρανιὼ τὸ Διόμικο, μελαγχροινὴ νοστιμούλα, ἐκλείσθη εἰς τὴν οἰκίαν της ἐνωρίς, διότι ἦτο μόνη. Ὁ πατήρ της, ὁ ἀτυχὴς μπαρμπα-Διόμας, ἀρχαῖος ἐμποροπλοίαρχος πτωχεύσας, ὅστις κατήντησε νὰ γίνῃ πορθμεὺς…

Η πιο ζεστή αγκαλιά

Πρόλαβε το θάλπος της νόημα να μου δώσει,
προτού χαθεί στ’ άδυτα της βρεφικής μνήμης……

Ἀντώνης Σαμαράκης ~ Ζητεῖται Ἐλπίς (1954)

Δημοσιεύθηκε αρχικά στο the Tempest Ahead:
Hope (Ἐλπίδα), George Frederic Watts, 1886. ? ? Ὅταν μπῆκε στὸ καφενεῖο, κεῖνο τὸ ἀπόγεμα, ἤτανε νωρὶς ἀκόμα. Κάθισε σ᾿ ἕνα τραπέζι, πίσω ἀπὸ τὸ μεγάλο τζάμι ποὺ ἔβλεπε στὴ λεωφόρο. Παράγγειλε καφέ. Σὲ ἄλλα τραπέζια, παίζανε χαρτιὰ ἢ συζητούσανε. Ἦρθε ὁ καφές. Ἄναψε τσιγάρο, ἤπιε δυὸ γουλιές, κι ἄνοιξε τὴν ἀπογευματινὴ…

Γεώργιος Σουρής……επίκαιρες ρήσεις

Στὸν καφενὲ ἀπ᾿ ἔξω σὰν μπέης ξαπλωμένος,
τοῦ ἥλιου τὶς ἀκτῖνες ἀχόρταγα ρουφῶ,
καὶ στῶν ἐφημερίδων τὰ νέα βυθισμένος,
κανέναν δὲν κοιτάζω, κανέναν δὲν ψηφῶ.

……..κάποια Χριστούγεννα

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος υπήρξε επιφανής λογοτέχνης & διακεκριμένος θεατρικός συγγραφέας. Πέραν των άλλων δραστηριοτήτων του διετέλεσε και αρχισυντάκτης του περιοδικού «Διάπλαση των παίδων» επί 50 έτη (1896-1944, 1946-1948) στο οποίο αρθρογραφούσε εν είδει επιστολών με το ψευδώνυμο Φαίδων. Η παρακάτω επιστολή η οποία δημοσιεύθηκε τα Χριστούγεννα του 1925, απευθυνόταν στους μικρούς αναγνώστες του περιοδικού και ο Ζακυνθινός συγγραφέας περιέγραφε με νοσταλγικό ύφος την οικογενειακή Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα των παιδικών του χρόνων, κάνοντας ταυτόχρονα αναφορά στα τοπικά έθιμα και παραδόσεις του τόπου του.

Παύλος Νιρβάνας…………«το μοιρασμένο φλουρί»

Την Πρωτοχρονιά είθισται να ανταλλάσσουμε ευχές χρησιμοποιώντας εκφράσεις οι οποίες έχουν καταστεί στερεότυπες και δεν αποδίδουν το πραγματικό νόημα της έλευσης του νέου έτους. Φέτος θα ευχηθούμε με ένα χρονογράφημα του μεγάλου λογοτέχνη Παύλου Νιρβάνα με τίτλο «Το μοιρασμένο φλουρί». Ο Παύλος Νιρβάνας (το πραγματικό του ονοματεπώνυμο ήταν Πέτρος Αποστολίδης) γεννήθηκε στην Μαριούπολη της Ουκρανίας το 1866 και πέθανε στην Αθήνα στις 28 Νοεμβρίου 1937. Υπήρξε εκ των μεγαλύτερων ηθογράφων της εποχής, προσωπικός φίλος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και τα έργα του χαρακτηρίζονται από λυρισμό και συμβολισμούς.

Αρχίλοχος………..ο ρίψασπις ελεγειακός

Ο Αρχίλοχος ο οποίος ήκμασε περί το 650 π.Χ. καταγόταν από την Πάρο και υπήρξε ο νεότερος Έλληνας συγγραφέας ιαμβικής, ελεγειακής & λυρικής ποίησης. Τα διασωθέντα αποσπάσματα του έργου του, καταδεικνύουν μετρική πρωτοπορία υψηλού επιπέδου.

Πατέρας του Αρχιλόχου ήταν ο Τελεσικλής, ένας εύπορος Πάριος ο οποίος είχε ιδρύσει αποικία στην Θάσο στην οποία έζησε ο Αρχίλοχος και η μητέρα του Ευηνώ. Αποσπάσματα της ποίησής του αναφέρονται στην ηλιακή έκλειψη της 6ης Απριλίου 648 π.Χ, καθώς και στον πλούτο του Λυδού βασιλέα Γύγη (680 – 645 π.Χ). Οι λεπτομέρειες της ζωής του Αρχιλόχου, προέρχονται ως επί το πλείστον από τα ποιήματά του – μια αναξιόπιστη πηγή, διότι η περιγραφή των γεγονότων μπορεί να είναι φανταστική, ή περιλαμβάνει φανταστικά πρόσωπα – καταστάσεις.

Ονησάνδρου… «Στρατηγικόν»

O Ονήσανδρος ή Ονάσανδρος (1ος αιώνας μ.Χ) ήταν Έλληνας Πλατωνικός φιλόσοφος και συγγραφέας του «Στρατηγικού» μιάς εμπνευσμένης μελέτης σχετικά με τα καθήκοντα – αρετές και προσόντα των στρατηγών. Το εν λόγω πόνημα ήταν αφιερωμένο στον Κουΐντο Βεράνιο Νέπο (Quintus Veranius Νepus) ο οποίος διετέλεσε Ύπατος το 49 μ.Χ. και Λεγάτος της Βρετανίας.

Φώτης Κόντογλου – Ορθοδοξία και Παπισμός

Κείμενο του Ορθοδόξου συγγραφέως και ομολογητού Φώτη Κόντογλου. Αν και γραμμένο μισόν αιώνα πριν και αναφέρεται στα τότε γεγονότα, όμως είναι άκρως και δραματικά ΕΠΙΚΑΙΡΟ. Ίσως διότι πάντοτε η προδοσία θα είναι το ίδιο δαιμονική ενώ η Ομολογία το ίδιο Θεοδίδακτη.

Πρωτοχρονιά…με τον Κωστή Παλαμά

Αγάπες πρώιμες, όψιμες, αλαργινοί καιροί,
τώρα και χτες, πληγές, χαρές, ω ριζικά του κόσμου,
κ’ εσείς που κάπου ζήσατε και λιώνετε νεκροί,
κ’ εσείς με μάτια ολάνοιχτα που ζείτε ακόμα εμπρός μου,

Περικλής Γιαννόπουλος…………ο προφήτης του Ελληνισμού

Ὁ Περικλῆς Γιαννόπουλος γεννήθηκε στὴν Πάτρα τὸ 1871 καὶ ἐτέλεσε τὴν ἡρωική του ἔξοδο ἀπὸ τὴν ζωὴ στὴν θάλασσα τοῦ Σκαραμαγκᾶ τὴν Μεγάλη Πέμπτη, 8 Ἀπριλίου 1910. Ἦταν γιὸς τοῦ Ἰωάννη καὶ τῆς Εὐδοκίας Θεοφράστου Χαιρέτη. Καταγόταν δηλαδὴ ἀπὸ τὴν ἀρχοντικὴ κρητική, βυζαντινῆς καταγωγῆς, οἰκογένεια Χαιρέτη, τῆς ὁποίας μέλη εἶχαν ἐγκατασταθεῖ στὴν Πάτρα. Ἔτσι ἐπηρεάστηκε ἰδιαίτερα ἀπὸ τὶς ἑλληνοκεντρικὲς ἰδέες τοῦ θείου τῆς μητέρας του, Ἐμμανουὴλ Χαιρέτη.

Ο Οδυσσέας Ελύτης στην Στοκχόλμη

«Αγαπητοί φίλοι, περίμενα πρώτα να τελειώσει ο εορτασμός που προβλέπεται και ύστερα να ‘ρθω σ’ επαφή μαζί σας. Το έκανα διότι ήθελα να νιώθω ξένοιαστος και ξεκούραστος.