Ο Γναίος Πομπήιος ο Μέγας (Gnaeus Pompeius Magnus) γνωστός ως Πομπήιος ή Μέγας Πομπήιος, ήταν στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης της ύστερης Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.

Ο Καίσαρ το 51 π.Χ. περιόδευε στις νεοκατακτηθείσες επαρχίες της Γαλατίας, ενώ στην Ρώμη βρισκόταν σε εξέλιξη πολιτικό χάος. Οι Οptimates (Συντηρητικοί) αμφισβητούσαν τον Καίσαρα και τις κατακτήσεις του (θεωρούσαν μεγάλο μέρος της εκστρατείας του ως αδικαιολόγητη και παράνομη) και αναζητούσαν ευκαιρία να τον καθαιρέσουν. Όμως αυτές οι κατακτήσεις όχι μόνο απέφεραν μεγάλο αριθμό δούλων, αλλά έφεραν τόσο μεγάλο πλούτο στη Ρώμη, ώστε η τιμή του χρυσού στην πραγματικότητα μειώθηκε έως και 1/4 της αξίας πριν από τους πολέμους.
Παρόλο που οι κοινοί άνθρωποι ελάχιστα επηρεάσθηκαν και εξακολουθούσαν να αγαπούν τον Καίσαρα, οι Οptimates είχαν υποστεί απώλειες από την υποτίμηση του χρυσού, στρεφόμενοι εναντίον του. Αυτό ωστόσο ήταν μόνο ένα μικρό κομμάτι του παζλ. Η αρχική πολιτική του Καίσαρα το 59 π.Χ. όχι μόνο ανέτρεπε τα συμφέροντα των Optimates, αλλά προωθούσε μια Populares (Λαϊκή) ατζέντα που έκανε την ζωή δύσκολη στους συντηρητικούς και στην ουσία απέρριπτε το ισχύον δίκαιο και τα πολιτικά έθιμα. Τέτοιες ενέργειες όμως ήσαν αποσταθεροποιητικές και επικίνδυνες για την «υγεία» του Ρεπουμπλικανικού συστήματος.

Την ώρα που ο Πομπήιος ήταν απασχολημένος με την συνέχιση της εκστρατείας του, ο Μιθριδάτης είχε ολοκληρώσει τον γύρο του Ευξείνου καταλαμβάνοντας το Παντικάπαιο (σημερινό Κερτς) εμπορική πόλη στο στόμιο της θάλασσας του Πόντου. Εκεί, στον Βόσπορο, σκότωσε τον Ξιφάρη, έναν από τους γιούς του, εξαιτίας λάθους της μητέρας του, όπως περιγράφεται παρακάτω.


Ο Μιθριδάτης είχε ένα φρούριο όπου σε κρυφό υπόγειο θησαυροφυλάκιο είχε κρύψει μεγάλο χρηματικό ποσό σε πολυάριθμα σιδερόδετα χάλκινα σκεύη. Η Στρατονίκη, μια από τις παλλακίδες, ή συζύγους του βασιλέα, είχε αναλάβει την φύλαξη του φρουρίου το οποίο, την ώρα που αυτός ταξίδευε περιμετρικά του Ευξείνου, παρέδωσε στον Πομπήιο αποκαλύπτοντας σε αυτόν τους κρυμμένους θησαυρούς, με μοναδικό όρο την απελευθέρωση του Ξιφάρη σε περίπτωση που τον συνελάμβανε. 


Ο Πομπήιος πήρε τα χρήματα, υποσχέθηκε ότι θα χαρίσει την ζωή στον Ξιφάρη και της επέτρεψε να απομακρύνει τα δικά της πράγματα.


Όταν ο Μιθριδάτης πληροφορήθηκε τα γεγονότα, σκότωσε τον Ξιφάρη, ενώ η μητέρα του τον αναζητούσε στην απέναντι ακτή και πέταξε το πτώμα του άταφο.


Κατόπιν έστειλε πρέσβεις στον Πομπήιο, ο οποίος βρισκόταν ακόμη στην Συρία και δεν γνώριζε ότι ο βασιλέας ήταν εκεί. Υποσχέθηκαν ότι ο βασιλέας θα απέτιε φόρο τιμής στους Ρωμαίους αν του επέτρεπαν να διατηρήσει το πατρώο του βασίλειο. Όταν ο Πομπήιος απαίτησε να παρουσιαστεί ο ίδιος ο Μιθριδάτης αιτούμενος, όπως είχε κάνει ο Τιγράνης, δήλωσε ότι όσο υπήρχε δεν θα συμφωνούσε ποτέ σε αυτό αλλά θα έστελνε κάποιους από τους γιούς του να το κάνουν. Λέγοντας αυτά στρατολογούσε απελεύθερους και σκλάβους, κατασκεύαζε όπλα, βλήματα και μηχανές που θα τον βοηθούσαν στην υλοτομία. Επέβαλλε φόρους σε όλους, ακόμη και σε αυτούς με τους λιγότερους πόρους. Οι υπουργοί, τους έκαναν απαιτητούς, με επιτακτικό τρόπο σε πολλούς, χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος, επειδή αρρώστησε και έχοντας έλκη στο πρόσωπο επέτρεπε επισκέψεις μόνο στους τρείς θεράποντες οι οποίοι τον φρόντιζαν.


Ο B’ Μιθριδατικός πόλεμος ξεκίνησε με τον ακόλουθο τρόπο. Ο Μουρήνας, ο οποίος είχε αφεθεί από τον Σύλλα με δύο λεγεώνες του Φιμβρία να διευθετήσει τις υποθέσεις της υπόλοιπης Ασίας, αναζήτησε ασήμαντες αφορμές για πόλεμο, φιλοδοξώντας να θριαμβεύσει. Ο Μιθριδάτης, μετά την επιστροφή του στον Πόντο, πολέμησε με τους Κόλχους και τις φυλές πέριξ του Κιμμερίου Βοσπόρου, οι οποίες είχαν στασιάσει εναντίον του.