Στις απαρχές του μύθου και της ιστορίας της Αιτωλικής γης έχουμε αναφορές στους τοπικούς ήρωες, ιδρυτές και οικήτορες πόλεων, φοβερούς πολεμιστές με πανελλήνια προβολή. Στον πυρήνα της μυθολογίας της Αιτωλίας βρίσκεται η πατρογονική μορφή του Αιτωλού, γενάρχη των Αιτωλών, που είχε δύο γιους, τον Καλυδώνα και τον Πλευρώνα, που ίδρυσαν τις πιο γνωστές πόλεις της Αιτωλίας, την Καλυδώνα και την Πλευρώνα (ερείπια τους σώζονται πλησίον της σημερινής πόλεως του Μεσολογγίου). Επίσης, υπάρχουν αναφορές για την αντιζηλία των δύο πόλεων. Οι Αιτωλοί είχαν να διηγούνται για ένα παιδί από βασιλική γενιά στην Καλυδώνα, τον Μελέαγρο, που μόλις γεννήθηκε, ήρθαν οι Μοίρες να το μοιράνουν. Ενώ οι άλλες το καλοτύχιζαν, η τρίτη από κακία προέβλεψε ότι το παιδί θα πέθαινε μόλις καιγόταν το δαυλί στο τζάκι.