Στο εξώφυλλο: Μαρμάρινη επιγραφή αφιερωμένη στον Ηρακλή.

άρθρο της Marjeta-Sasel-Kos στο Europeana Eagle Portal που δημοσιεύθηκε στο  etc.ancient.eu 10 Μαρτίου 2016

Επιμέλεια – μετάφραση Χείλων

Στην αρχαιότητα οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι θεοί ήταν πανταχού παρόντες. Οι θεότητες της αρχαίας Ελληνικής και Ρωμαϊκής ιστορίας, επικαλούνταν σε πολλές δεήσεις των θνητών και είχαν πολλούς βωμούς και αφιερώματα. Το γεγονός ότι οι αφιερώσεις στις τοποθεσίες εκτός Ρώμης, ήσαν χαραγμένες σε πέτρινους βωμούς, καταδεικνύει τον «εκρωμαϊσμό», καθώς αποτελούσε τυπικό Ρωμαϊκό τρόπο λατρείας. Έχουν ανακαλυφθεί αρκετά προ Ρωμαϊκά μνημεία βόρεια της Αδριατικής και στις Ανατολικές περιοχές των Άλπειων, όπου έχουν κατατεθεί διάφορα τελετουργικά αναθήματα και ανάλογα ευρήματα υπάρχουν στην περιοχή Emona (Λιουμπλιάνα) κατά μήκος του ποταμού Λιουμπλιάνιτσα/Ljubljanica.

Οι τόποι λατρείας πιθανότατα ήσαν πολλοί, λαμβανομένου υπόψιν ότι αρκετές ιερές τοποθεσίες πιθανόν να ανακατασκευάστηκαν επί τη βάσει των παλαιοχριστιανικών ναών, αφού χτίζονταν ως υποκατάστατα ειδωλολατρικών λατρευτικών τόπων. Πολλούς αιώνες μετά την επικράτηση, η Εκκλησία εξέδωσε διατάγματα κατά των ειδωλολατρών που συνήθιζαν να προσεύχονται στα δέντρα, τα ποτάμια και τα πέτρινα είδωλα. Οι Ρωμαίοι αρέσκονταν να υιοθετούν ξένες θεότητες οι οποίες λατρεύονταν για πολλές γενεές και οι ρίζες τους χάνονται στο μυθικό παρελθόν. Προς τούτο υπάρχοντα προϊστορικά τεμένη, ξύλινοι περίβολοι, ή ιερά τροποποιούνταν και προσαρμόζονταν στις λατρευτικές απαιτήσεις τους.

Επί παραδείγματι στην επαρχία Τριέστε, στο δρόμο από την Ακυληία/Aquileia προς Έμονα/Emona, στο Fons Timavi (τοποθεσία των Πλειάδων) απ’ όπου αναβλύζει ο ποταμός Τίμαβο πριν εκβάλλει στην Αδριατική, λατρευόταν μία αρχαία γυναικεία θεότητα (η μητέρα της θάλασσας). Αργότερα εισήχθησαν σε αυτήν την εντυπωσιακή περιοχή, οι λατρείες του ποταμίου θεού Τίμαβου/Timavus και του Έλληνα ήρωα Διομήδη, του προστάτη των ναυτικών. Ο Στράβων ανέφερε ότι οι Βενετοί/Veneti συνήθιζαν να θυσιάζουν στο Διομήδη ένα άσπρο άλογο.

Το ιερό του Διομήδη βρισκόταν κοντά σε δύο εμφανή σημεία λατρείας με ιερά άλση, όπου συμβίωναν αρμονικά ήμερα και άγρια ζώα και βάσει του θρύλου, κάθε καταδιωκόμενο ζώο μπορούσε να βρει ασφαλές καταφύγιο σε αυτά τα άλση. Ο Στράβων αναφέρει ότι οι ελαιώνες ήσαν αφιερωμένοι στην Ήρα από το Άργος και την Αιτωλική Αρτέμιδα, την προστάτιδα των άγριων ζώων και του κυνηγιού. Ο Στράβων αναφέρει τις ονομασίες των Ελληνικών θεοτήτων, τις οποίες οι Ρωμαίοι ονόμαζαν αντίστοιχα Γιούνο/Juno και Διάνα/Diana. Με τα δύο ιερά άλση συνδέεται η ιστορία ενός λύκου που σώθηκε από τα δίχτυα των κυνηγών χάρις σε έναν άνδρα, που προσφέρθηκε να τους αποζημιώσει για τη ζημία που ο λύκος θα μπορούσε να κάνει, αν ήταν ελεύθερος. Ως ένδειξη ευγνωμοσύνης, ο λύκος οδήγησε ένα κοπάδι άγριων αλόγων στον ευεργέτη του και όπως αποδείχθηκε αργότερα, αυτά τα άλογα προέρχονταν από μια ανώτερη φυλή, αφού κέρδισαν σε όλους τους ιππικούς αγώνες.

Η Διάνα λατρευόταν επίσης στην Emona (από ιερέα που ανήκε στην αυτοκρατορική αυλή) γεγονός που υποδηλώνει ότι οι κάτοικοι διατηρούσαν δεσμούς με τα γύρω δάση και άγρια φύση. Αρκετές θεότητες λατρεύονταν στην πόλη, ιδιαίτερα ο Δίας και η τοπική Αίκορνα/Aecorna, η προστάτιδα των Ελών της Λιουμπλιάνα. Ωστόσο, μία από τις πρώτες λατρείες ήταν αυτή του Ηρακλέους και παρά το γεγονός ότι είχε πολλές εκφάνσεις (ήταν δημοφιλής στους στρατιώτες, ταξιδιώτες, έμπορους, λατόμους) συνδεόταν επίσης με την εκτροφή βοοειδών, αιγοπροβάτων και χοίρων, την εποχιακή μετακίνηση και το εμπόριο ζώων. Ο Ασκληπιός τιμάτο από τον ιατρό Λεύκιο Πετίκιο Τεχνικό/Lucius Peticius Τechnicus, απόγονο μιας Ιταλικής οικογένειας χειρουργών.

Ο Διομήδης ήταν δημοφιλής διότι προστάτευε τους ναυτικούς, αλλά και την ποτάμια διακίνηση. Στην περιοχή Emona, εκτός από τις υδάτινες θεότητες, του Ποσειδώνα και των Νυμφών, λατρευόταν ο τοπικός ποτάμιος θεός Σάβος/Savus, αφού βωμός του βρέθηκε στον ποταμό Σάβα κοντά στο Vernek, πλησίον της Λιουμπλιάνα. Οι βαρκάρηδες αντιμετώπιζαν δυσκολίες στον διάπλου των ορμητικών ποταμών, αφού πολλοί έχασαν τη ζωή τους σε δίνες και καταρράκτες, χρειάζονταν τη βοήθειά του και βασίζονταν σε αυτόν. Θρυλείται χαρακτηριστικά ότι ορισμένοι εξ’ αυτών ζήτησαν από τον Savus να κάνει μια κακιά πράξη. Συγκεκριμένα σε μια πινακίδα – κατάρα που βρέθηκε στο Siscia (Σίσακ στην Κροατία) ορισμένοι επικαλούνται την βοήθειά του, για να πνίξει μια ομάδα ανθρώπων, προκειμένου να τους εμποδίσει να καταθέσουν εναντίον τους στο δικαστήριο.

———————————–

EAGLE, the Europeana network of Ancient Greek and Latin Epigraphy, is a best-practice network (BPN), co-funded through the ICT-Policy Support Programme of the European Commission, which aims to create a new online archive for ancient epigraphy in Europe.