εξώφυλλο: Η επίσημη σημαία του Βυζαντίου με τα τέσσερα πυρέκβολα – Βασιλεύς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων_

Γράφει ο Χείλων

Στο παρόν άρθρο παρατίθεται συνοπτικό χρονικό της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, το οποίο περιλαμβάνει τα σημαντικότερα γεγονότα από την ίδρυση μέχρι την πτώση της βασιλεύουσας, καθώς και τους διατελέσαντες αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

——————————

667 π.Χ: Ιδρύεται η αρχαία πόλη του Βυζαντίου (μετέπειτα Κωνσταντινούπολη).

330 μ.Χ: Ο Μέγας Κωνσταντίνος ανακηρύσσει την Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα.

395: Μετά τον θάνατο του Θεοδοσίου Ι η αυτοκρατορία διαιρείται σε Ανατολική και Δυτική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

527: Ο Ιουστινιανός στέφεται αυτοκράτωρ.

532– 537: Ο Ιουστινιανός χτίζει την Αγία Σοφία.

533–554: Οι στρατηγοί του Ιουστινιανού ανακτούν την Βόρειο Αφρική και Ιταλία από τους Βανδάλους και Οστρογότθους.

568: Η εισβολή των Λομβαρδών (Γερμανικά φύλα) έχει ως αποτέλεσμα των απώλεια του μεγαλύτερου τμήματος της Ιταλίας.

634–641: Οι Άραβες κατακτούν τον Λεβάντε (γεωγραφικός προσδιορισμός που περιλαμβάνει τον Λίβανο – Συρία – Ισραήλ – Ιορδανία) και την Αίγυπτο. Στις δεκαετίες που ακολουθούν, καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα της Βόρειας Αφρικής και αργότερα την Σικελία.

730–787 & 813–843: Εικονομαχία – διαμάχες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια των περισσότερων από τα εναπομείναντα Ιταλικά εδάφη της αυτοκρατορίας, εκτός από ορισμένες περιοχές στο νότο.

843–1025: Αρχή της Μακεδονικής δυναστείας. Η αυτοκρατορία βιώνει στρατιωτική και εδαφική αναγέννηση. Οι βυζαντινοί λόγιοι καταγράφουν και διασώζουν πολύτιμα αρχαία Ελληνικά και Ρωμαϊκά κείμενα.

1002–1018: Ο αυτοκράτωρ Βασίλειος Β΄ εκστρατεύει εναντίον των Βουλγάρων, με στόχο την κατάκτηση του Βουλγαρικού κράτους.

1014: Ο Βουλγαρικός στρατός συντρίβεται στην μάχη του Κλειδίου και ο Βασίλειος Β’ επονομάζεται Βουλγαροκτόνος.

1018: Η Βουλγαρία παραδίδεται και ενσωματώνεται στην αυτοκρατορία. Τα Βαλκάνια αποτελούν τμήμα της αυτοκρατορίας με τον Δούναβη ως βόρειο σύνορο.

1025: Ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος πεθαίνει. Αρχίζει η αμφισβήτηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

1054: Σχίσμα. Διαίρεση της Εκκλησίας σε αυτήν της Ρώμης & της Κωνσταντινουπόλεως.

1071: Ο αυτοκράτωρ Ρωμανός IV ηττάται από τους Σελτζούκους Τούρκους στην μάχη του Μαντζικέρτ. Το μεγαλύτερο τμήμα της Μικράς Ασίας χάνεται. Το ίδιο έτος τα τελευταία Βυζαντινά φυλάκια στην Ιταλία καταλαμβάνονται από τους Νορμανδούς.

1081: Ιδρύεται η δυναστεία των Κομνηνών από τον Αλέξιο Ι.  Το Βυζάντιο εμπλέκεται στις Σταυροφορίες. Η οικονομία, οι τέχνες και τα γράμματα ανθούν. Οι Τούρκοι εγκαθίστανται στην Ανατολία.

1091: Ο αυτοκρατορικός στρατός νικά τους Πεσενέγκους στην μάχη του Λεβουνίου.

1097: Ο Βυζαντινός στρατός και οι Σταυροφόροι ανακαταλαμβάνουν την Νίκαια από τους Τούρκους.

1097–1176:  Ο Βυζαντινός στρατός επανακτά τις ακτές της Μικράς Ασίας από τους Τούρκους και τους απωθεί ανατολικά στην Ανατολία. Το πριγκηπάτο της Αντιόχειας το οποίο ανήκε στους Σταυροφόρους γίνεται Βυζαντινό προτεκτοράτο.

1122: Οι Βυζαντινοί νικούν τους Πεσενέγκους στην μάχη της Βερόης (Στάρα Ζαγόρα).

1167: Οι Βυζαντινοί επιτυγχάνουν νίκη αποφασιστικής σημασίας κατά των Ούγγρων στην μάχη του Σιρμίου (Sirmium) και η Ουγγαρία εντάσσεται στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.

1176: Μάχη του Μυριοκεφάλου. Ο Μανουήλ Κομνηνός επιχειρεί να καταλάβει την Κόνυα, πρωτεύουσα των Σελτζούκων Τούρκων και αναγκάζεται να υποχωρήσει μετά την καταστροφή των πολιορκητικών μηχανών του. Πέρας των Βυζαντινών προσπαθειών να ανακτήσουν ανατολικά εδάφη.

1180: Θάνατος του Μανουήλ Κομνηνού. Παρακμή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

1185: Διοργανώνεται επιτυχημένη εξέγερση στην Βουλγαρία. Απώλεια εδαφών στα Βαλκάνια.

1204: Η Κωνσταντινούπολη καταλαμβάνεται από τους Σταυροφόρους. Σχηματίζεται Λατινική Αυτοκρατορία.

1261: Η Κωνσταντινούπολη ανακαταλαμβάνεται από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο – Βυζαντινό αυτοκράτορα της Νίκαιας.

1453: Οι Οθωμανοί κυριεύουν την Κωνσταντινούπολη. Θάνατος του τελευταίου αυτοκράτορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου. Τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Διατελέσαντες αυτοκράτορες της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Βυζάντιο)

306-337	Κωνσταντίνος Α’ ο Μέγας
337-361	Κωνστάντιος Β’
361-363	Ιουλιανός ο Παραβάτης
363-364	Ιοβιανός
364-375	Βαλεντιανός Α’	Αύγουστος της Δύσης.
364-378	Ουάλης (Βάλης)	Αδελφός του Βαλεντιανού & Αύγουστος της Ανατολής.
378-379	Γρατιανός
379 – 395	Θεοδόσιος Ι ο Μέγας	Δυναστεία Θεοδοσίου
395 – 408	Αρκάδιος	Δυναστεία Θεοδοσίου
408 – 450	Θεοδόσιος II	Δυναστεία Θεοδοσίου
450 – 457	Μαρκιανός	Δυναστεία Θεοδοσίου
457 – 474	Λέων I ο Θράξ
474	Λέων II
474 – 475, 476 – 491	Ζήνων	Καθαιρέθηκε το 475 και αποκαταστάθηκε το επόμενο έτος.
475 – 476	Βασιλίσκος	Αντίπαλος του Ζήνωνα
491- 518	Αναστάσιος I
518 – 527	Ιουστίνος I	Δυναστεία Ιουστινιανού
527 – 565	Ιουστινιανός I ο Μέγας	Δυναστεία Ιουστινιανού
565 – 578	Ιουστίνος II Φλάβιος	Δυναστεία Ιουστινιανού
578 – 582	Τιβέριος Κωνσταντίνος	Δυναστεία Ιουστινιανού
582 – 602	Μαυρίτιος ή Μαυρίκιος	Δυναστεία Ιουστινιανού
590 – 602	Θεοδόσιος	Γιός του Μαυριτίου, συναυτοκράτωρ
602 – 610	Φωκάς
610 – 641	Ηράκλειος I	Δυναστεία Ηρακλείου
641	Κωνσταντίνος III Ηράκλειος	Δυναστεία Ηρακλείου
641	Ηρακλεωνάς (Ηράκλειος II)	Γιός του Ηρακλείου & συναυτοκράτορας του Κων/νου ΙΙΙ
641- 668	Κώνστας II Πωγωνάτος	Δυναστεία Ηρακλείου
668 – 685	Κωνσταντίνος IV	Δυναστεία Ηρακλείου
685 – 695, 705 – 711	Ιουστινιανός II ο Ρινότμητος	Δυναστεία Ηρακλείου
695 – 698	Λεόντιος
698 – 705	Τιβέριος III Αψίμαρος
711 – 713	Φιλιππικός Βαρδάνης
713 – 715	Αναστάσιος II
715 – 717	Θεοδόσιος III
717 – 741	Λέων III Ίσαυρος	Δυναστεία Ισαύρων
741 – 775	Κωνσταντίνος V ο Κοπρώνυμος	Δυναστεία Ισαύρων
741 – 743	Αρτάβασδος	Δυναστεία Ισαύρων
775 – 780	Λέων IV ο Χάζαρος	Δυναστεία Ισαύρων
780 – 797	Κωνσταντίνος VI ο Τυφλός	Δυναστεία Ισαύρων
797 – 802	Ειρήνη η Αθηναία	Δυναστεία Ισαύρων (πρώτη αυτοκράτειρα)
802 – 811	Νικηφόρος I Φωκάς	Δυναστεία Φωκαέων
811	Σταυράκιος Φωκάς	Δυναστεία Φωκαέων
811 – 813	Μιχαήλ I Ραγκαβής	Δυναστεία Φωκαέων
813 – 820	Λέων V Αρμένιος
820 – 829	Μιχαήλ II Αμοριανός	Φρυγιανή δυναστεία
829 – 842	Θεόφιλος I	Φρυγιανή δυναστεία
842 – 855	Θεοδώρα	Φρυγιανή δυναστεία (αντιβασιλεία για τον Μιχαήλ III)
842 – 867	Μιχαήλ III ο Μέθυσος	Φρυγιανή δυναστεία
867 – 886	Βασίλειος I ο Μακεδών	Μακεδονική δυναστεία
886 – 912	Λέων VI ο Σοφός	Μακεδονική δυναστεία
912 – 913	Αλέξανδρος III	Μακεδονική δυναστεία
913 – 959	Κωνσταντίνος VII ο Πορφυρογέννητος	Μακεδονική δυναστεία
920 – 944	Ρωμανός I Λεκαπηνός	Μακεδονική δυναστεία
959 – 963	Ρωμανός II	Μακεδονική δυναστεία
963 – 969	Νικηφόρος II Φωκάς	Μακεδονική δυναστεία
969 – 976	Ιωάννης I Τσιμισκής	Μακεδονική δυναστεία
976 – 1025	Βασίλειος II Βουλγαροκτόνος	Μακεδονική δυναστεία (ονομάσθηκε συναυτοκράτωρ το 906 αλλά η αυτοκρατορία διοικείτο μέσω αντιβασιλείας μέχρι το 976).
1025 – 1028	Κωνσταντίνος VIII	Μακεδονική δυναστεία (ονομάσθηκε συναυτοκράτωρ το 906 αλλά η αυτοκρατορία διοικείτο μέσω αντιβασιλείας μέχρι το 976).
1028 – 1034	Ρωμανός III Αργυρός	Μακεδονική δυναστεία
1028 – 1050	Ζωή I	Μακεδονική δυναστεία
1034 – 1041	Μιχαήλ IV Παφλαγών	Μακεδονική δυναστεία
1041 – 1042	Μιχαήλ V Καλαφάτης	Μακεδονική δυναστεία
1042 – 1055	Κωνσταντίνος IX ο Μονομάχος	Μακεδονική δυναστεία
1042, 1055 – 1056	Θεοδώρα	Μακεδονική δυναστεία
1056 – 1057	Μιχαήλ VI ο Στρατιωτικός
1057 – 1059	Ισαάκιος I Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1059 – 1067	Κωνσταντίνος Ι Δούκας	Δυναστεία Δουκών
1068 – 1071	Ρωμανός IV Διογένης	Δυναστεία Δουκών
1067 – 1078	Μιχαήλ VII Παραπινάκης	Δυναστεία Δουκών
1078 – 1081	Νικηφόρος III Βοτανιάτης Νικηφόρος Βρυέννιος Νικηφόρος Βασιλάκιος Νικηφόρος Μελισσηνός
1081 – 1118	Αλέξιος I Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1118 – 1143	Ιωάννης II Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1143 – 1180	Μανουήλ I Κομνηνός ο Μέγας	Δυναστεία Κομνηνών
1180 – 1183	Αλέξιος II Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1183 – 1185	Ανδρόνικος I Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών
1184 – 1195 (θυρεός Ισαάκ)	Ισαάκιος Κομνηνός	Δυναστεία Κομνηνών (αυτοκράτωρ Κύπρου)
1185 – 1195, 1203 – 1204	Ισαάκιος II Άγγελος	Δυναστείες Κομνηνών & Αγγέλων
1195 – 1204	Αλέξιος III Άγγελος	Δυναστείες Κομνηνών & Αγγέλων (Παύθηκε κατά την Δ‘ Σταυροφορία το 1203 και αντικαταστάθηκε από τους Ισαάκιο ΙΙ και Αλέξιο IV αλλά διατηρούσε περιορισμένο έλεγχο στις «επαρχίες» έξω από την Κωνσταντινούπολη.)
1203 – 1204	Αλέξιος IV Άγγελος	Δυναστείες Κομνηνών & Αγγέλων
1204	Αλέξιος V Δούκας ο Μούρτζουφλος	Δυναστεία Αγγέλων
1205 – 1222	Θεόδωρος I Λάσκαρης	Δυναστεία Λασκάρεων (εξορίσθηκε στην Νίκαια μετά την 4η Σταυροφορία)
1222 – 1254	Ιωάννης III Δούκας Βατάτζης	Δυναστεία Λασκάρεων
1254 – 1258	Θεόδωρος II Λάσκαρης	Δυναστεία Λασκάρεων
1258 – 1261	Ιωάννης IV Λάσκαρης	Δυναστεία Λασκάρεων
1261 – 1282	Μιχαήλ VIII Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων (επάνοδος στην Κωνσταντινούπολη)
1282 – 1328	Ανδρόνικος II Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1295-1320	Μιχαήλ IX Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων – Γιός του Ανδρονίκου ΙΙ
1328 – 1341	Ανδρόνικος III Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1341 – 1376, 1379 – 1390, 1391	Ιωάννης V Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1347 – 1354	Ιωάννης VI Καντακουζηνός	Δυναστεία Παλαιολόγων
1376 – 1379	Ανδρόνικος IV Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1390, 1399 – 1402	Ιωάννης VII Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1391 – 1425	Μανουήλ II Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1425 – 1448	Ιωάννης VIII Παλαιολόγος	Δυναστεία Παλαιολόγων
1448 – 1453	Κωνσταντίνος XI Παλαιολόγος Δραγάτσης	Δυναστεία Παλαιολόγων

Ο όρος Βυζαντινή Αυτοκρατορία

Η αρχική Ελληνική ονομασία της αυτοκρατορίας ήταν Ρωμανία, ή Βασιλεία Ρωμαίων, που αποτελούσε άμεση μετάφραση του λατινικού ονόματος Imperium Romanorum. Ο όρος Βυζαντινή Αυτοκρατορία εισήχθη στην Δυτική Ευρώπη, το 1557, από τον Γερμανό ιστορικό Ιερώνυμο Βόλφ, περίπου έναν αιώνα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, βασιζόμενος σε σύγγραμμα του 15ου αιώνα του Βυζαντινού ιστορικού Λαόνικου Χαλκοκονδύλη. Ο εν λόγω ιστορικός, στο έργο του «Corpus Historiae Byzantinae«, παρουσίασε ένα σύστημα Βυζαντινής ιστοριογραφίας θέλοντας να διαχωρίσει «την αρχαία Ρωμαϊκή από τη μεσαιωνική Ελληνική ιστορία».

Η καθιέρωση του όρου ξεκίνησε σταδιακά τον 18ο αιώνα, όταν άρχισαν να τον διαδίδουν Γάλλοι συγγραφείς όπως ο Μοντεσκιέ. Ο ίδιος ο Ιερώνυμος Βόλφ επηρεάσθηκε από το ρήγμα που προκλήθηκε τον 9ο αιώνα μεταξύ Ρωμαίων (μετέπειτα Βυζαντινών) και Φράγκων καθώς οι δεύτεροι υπό την νεοσύστατη αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και σε συνεννόηση με τον Πάπα, προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν τις κατακτήσεις τους, διεκδικώντας την κληρονομιά των Ρωμαϊκών δικαιωμάτων στην Ιταλία. Σημειώνεται ότι καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η «Δωρεά του Κωνσταντίνου» ένα από τα διασημότερα πλαστά έγγραφα της ιστορίας.

Έκτοτε στην Δύση, οι αναφορές στον αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη δεν γίνονταν με τον συνηθισμένο χαρακτηρισμό ως Imperator Romanorum (αυτοκράτορας των Ρωμαίων) ο οποίος χρησιμοποιείτο πλέον για τον Φράγκο μονάρχη, αλλά ως Imperator graecorum (αυτοκράτορας των Ελλήνων) και το έδαφος ως Imperium Graecorum, Graecia, Terra graecorum ή Imperium Constantinopolitanum.

———————————————

Τα εικονίδια των αυτοκρατόρων προέρχονται από την ιστοσελίδα http://www.byzantium.xronikon.com/